Với số lượng xe buýt chạy dầu diesel còn nhiều và để thực hiện chuyển đổi sang xe buýt năng lượng xanh, thành phố Hà Nội đang xây dựng lộ trình và tính toán kỹ lưỡng nhằm tránh lãng phí, giảm gánh nặng đầu tư phương tiện mới cho doanh nghiệp vận tải buýt.
Mới có hơn 10% xe thân thiện môi trường
Theo Quyết định 876/QĐ-TTg năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí methane của ngành giao thông vận tải, từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh. Từ năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%; đến năm 2050, 100% xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.
Thực hiện quyết định trên, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội giao cho Sở Giao thông Vận tải phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng mục tiêu, lộ trình thực hiện.
Số liệu báo cáo của Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội (Sở Giao thông Vận tải Hà Nội) cho thấy, toàn thành phố hiện có 130 tuyến buýt trợ giá với tổng cộng 1.966 xe. Trong số này, xe buýt sử dụng năng lượng xanh là 220 xe, chiếm 11% cơ cấu đoàn phương tiện, bao gồm 81 xe buýt điện của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dịch vụ vận tải sinh thái Vinbus; 139 xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch (khí nén CNG) của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Du lịch, dịch vụ xây dựng Bảo Yến. Số lượng xe buýt sử dụng dầu diesel chiếm tỷ trọng lớn với 1.746 xe (89%).
Theo hợp đồng đã ký kết với thành phố Hà Nội, trong giai đoạn 2021-2022, Vinbus đã mở mới và vận hành 9 tuyến buýt điện và đến nay các tuyến buýt này như một “luồng gió mới”, khi thu hút được rất đông lượng hành khách đi và góp phần lôi kéo người dân sử dụng phương tiện vận tải công cộng.
Sau khi trải nghiệm và lựa chọn làm phương tiện đi lại thường xuyên, rất nhiều người tỏ ra hào hứng vì thành phố đã đưa vào vận hành những chiếc buýt sử dụng năng lượng xanh, bảo vệ môi trường với 3 không gồm: không có tiếng ồn động cơ, không khói, không mùi nhiên liệu và đặc biệt êm ái so với những xe thông thường.
“Xe ra vào bến nhẹ nhàng, êm ái, đặc biệt không xả khói ra đường như buýt chạy bằng nhiên liệu dầu diesel. Xe buýt điện giúp giảm phát thải khí nhà kính bền vững, đồng nghĩa với việc bảo vệ môi trường tốt hơn. Nếu mạng lưới buýt điện phủ rộng hơn nữa, chắc chắn nhiều người sẵn sàng từ bỏ hẳn phương tiện cá nhân để chuyển sang đi xe này," chị Phạm Ngân (Đống Đa, Hà Nội) chia sẻ.
Để triển khai xe buýt điện, năng lượng xanh, ông Thái Hồ Phương, Phó giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội cho biết trong nước hiện nay chưa có đơn vị sản xuất xe buýt điện mà chỉ có Công ty cổ phần Sản xuất và kinh doanh Vinfast nhập khẩu, lắp ráp và hiện cũng mới chạy thí điểm trên 9 tuyến buýt.
Hơn nữa, Bộ Giao thông Vận tải mới chỉ ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với ôtô khách mà chưa có quy chuẩn riêng cho xe buýt điện, do vậy việc nhập khẩu, lắp ráp sẽ mất thời gian và chi phí cao hơn so với các loại buýt thông dụng.
Ông Nguyễn Trọng Thông, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội kiến nghị, chủ trương phát triển xe năng lượng xanh trong lĩnh vực vận tải công cộng là xu thế tất yếu của các đô thị phát triển. Sử dụng loại hình phương tiện này sẽ tốt cho môi trường, khí hậu…
Tuy nhiên, để hạn chế tác động, xáo trộn hoạt động vận tải công cộng, ông Thông cho rằng, Sở Giao thông Vận tải và Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cần đưa ra lộ trình thực hiện, thay thế xe năng lượng xanh rõ ràng, cụ thể.
Sẽ chuyển đổi dần, tránh lãng phí, giảm thiệt hại doanh nghiệp buýt
Nhằm xây dựng lộ trình triển khai, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội đã đề xuất Sở Giao thông Vận tải Hà Nội kế hoạch chuyển đổi theo nguyên tắc các tuyến buýt mở mới yêu cầu sử dụng phương tiện điện, năng lượng xanh. Dự kiến, số lượng phương tiện cho các tuyến buýt mở mới giai đoạn 2023-2030 là 4.800 xe (mỗi năm 600 xe).
Đối với các tuyến buýt đến năm 2025 hết hạn thầu (phải đấu thầu lại), nếu phương tiện hoạt động trên 10 năm phải thay xe mới sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh. Trường hợp xe hoạt động từ 10 năm trở xuống (tính theo năm sản xuất) được phép sử dụng tối đa đến 10 năm, sau đó thay phương tiện mới theo đúng yêu cầu. Tổng cộng trên 1.700 xe trên 111 tuyến sử dụng dầu diesel sẽ được chuyển đổi sang xe sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh trong giai đoạn từ năm 2025-2035.
Là đơn vị buýt vận tải công cộng chủ lực của thành phố, Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) thông tin, theo công bố của một số nhà sản xuất, pin của xe buýt điện có thể chạy từ 250-300km/lần sạc. Các tuyến xe buýt điện đang thí điểm tại Hà Nội hiện nay có tổng quãng đường chạy là 230-240 km/xe/ngày.
Trong khi đó, các tuyến xe buýt Transerco đang vận hành đa số có năng suất 250-300km/xe/ngày và có nhiều tuyến trên 300km/xe/ngày. Khi chuyển đổi sang buýt điện, các tuyến có năng suất trên 250km/xe/ngày phải bố trí trạm nạp bổ sung giữa ca tại các điểm đầu cuối và để sạc nhanh cần có trạm phụ tải điện công suất lớn, an toàn.
Mặt khác, giá thành xe buýt điện đang cao hơn khoảng 3,2-4 lần so với các loại xe buýt chạy diesel đang được sử dụng để tính đơn giá khấu hao theo quyết định hiện hành của thành phố Hà Nội. Vì vậy, thành phố cần nghiên cứu xây dựng chỉ tiêu vận hành, định mức, đơn giá cho xe buýt điện và bố trí đủ nguồn ngân sách trợ giá đảm bảo ổn định hàng năm cho mạng lưới xe buýt khi chuyển dần sang xe buýt điện nhằm ổn định chất lượng dịch vụ mạng lưới vận tải công cộng Thủ đô.
Đại diện Sở Giao thông Vận tải Hà Nội cho biết đơn vị sẽ tham mưu cho thành phố triển khai kế hoạch theo từng lộ trình cụ thể, lộ trình này cũng bám sát theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ song cũng bảo đảm tránh gây xáo trộn việc đi lại của hành khách và tránh lãng phí, có thể gây thiệt hại cho doanh nghiệp vận tải xe buýt đã đầu tư phương tiện chạy dầu diesel.
