Đây được xem là một phần trong số các giải pháp hỗ trợ những NH đang trong lộ trình tái cơ cấu, giúp các NH này tiếp cận được nguồn vốn giá rẻ khi bị kiểm soát đặc biệt.
Ưu đãi lãi suất đến mức 0%
Trước đây, theo quy định NHNN chỉ xem xét và quyết định tái cấp vốn khi TCTD không bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt. Đến cuối năm 2015, để hỗ trợ các TCTD được kiểm soát đặc biệt, NHNN đã ban hành Thông tư 18/2015, quy định về tái cấp vốn trên cơ sở trái phiếu đặc biệt của Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC).
Theo đó, các TCTD bị kiểm soát đặc biệt được tái cấp vốn trên cơ sở trái phiếu đặc biệt, nhằm hỗ trợ nguồn vốn hoạt động trong quá trình xử lý nợ xấu. Lần này, sau khi Quốc hội thông qua luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD năm 2010, Thông tư 01/2018 quy định bên cho vay đặc biệt không chỉ là NHNN, mà còn có Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, Co-op Bank và các TCTD khác. Các khoản cho vay tái cấp vốn trước đó đối với TCTD đặc biệt sẽ được chuyển thành khoản cho vay đặc biệt.
Theo đó, lãi suất cho vay là lãi suất tái cấp vốn do NHNN công bố trong từng thời kỳ tại thời điểm khoản cho vay đặc biệt được giải ngân, gia hạn. Đối với khoản cho vay đặc biệt của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, Co-op Bank và TCTD khác lãi suất cho vay đặc biệt, thực hiện theo thỏa thuận giữa bên cho vay và bên đi vay. Điều này áp dụng cho trường hợp các TCTD được kiểm soát đặc biệt vay đặc biệt nhằm hỗ trợ thanh khoản khi có nguy cơ mất khả năng chi trả hoặc lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả.
Bên cạnh đó, Thông tư 01 cũng quy định NHNN, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam và Co-op Bank cho vay ưu đãi đến mức 0% đối với các trường hợp TCTD cần hỗ trợ phục hồi hoặc phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt. Tuy nhiên, việc cho vay đặc biệt của NHNN với lãi suất ưu đãi đến mức 0% do Thủ tướng Chính phủ quyết định.
Chính sách phù hợp và cần thiết
Chính sách phù hợp và cần thiết
Theo TS. Vũ Viết Ngoạn, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, hiện nay một số NHTM còn khó khăn về thanh khoản dẫn đến tình trạng huy động lãi suất cao. Hiện mức lãi suất huy động cao nhất và lãi suất huy động thấp nhất của các NH trên thị trường đã chênh nhau đến 2%, đó là chênh lệch quá lớn.
Các NH huy động cao nhưng lại cần giữ chênh lệch đầu vào và đầu ra hợp lý để có mức lợi nhuận hợp lý, có dự phòng trang trải nợ xấu, điều này ảnh hưởng đến việc giảm lãi suất cho vay.
Trước thực trạng đó, TS. Bùi Quang Tín, Trường Đại học NH TPHCM nhận định, chính sách cho vay đặc biệt do NHNN ban hành rất phù hợp, cần thiết với các TCTD đang được kiểm soát đặc biệt và tạo điều kiện để ổn định lãi suất. Thời gian qua, các TCTD kiểm soát đặc biệt hoạt động khá khó khăn, còn các NH 0 đồng theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho biết sau khi NHNN mua lại vẫn tiếp tục lỗ.
Các TCTD đang được kiểm soát đặc biệt khả năng huy động vốn rất yếu, không chỉ yếu trên thị trường liên NH mà còn yếu trên thị trường huy động vốn từ tổ chức kinh tế và dân cư. Do đó, đã có NH nâng lãi suất huy động lên mức rất cao, thậm chí có một số NH công bố lãi suất 8,7%/năm, cộng các khuyến mại có thể lên đến trên 9%/năm. Vì vậy, các TCTD được kiểm soát đặc biệt được vay đặc biệt với lãi suất ưu đãi sẽ là điều kiện rất tốt có khả năng phục hồi, có nguồn vốn giá rẻ để cho vay.
TS. Bùi Quang Tín cho rằng, mặc dù các TCTD được kiểm soát đặc biệt có thể được vay với lãi suất đến 0% là quá ưu đãi, nhưng theo thông lệ các nước, cho vay với lãi suất 0% hay 1% cũng được áp dụng đối với một số trường hợp đặc biệt để hỗ trợ các TCTD phục hồi.
Tại Thông tư cũng quy định, việc cho vay đặc biệt của NHNN với lãi suất ưu đãi đến mức 0% do Thủ tướng Chính phủ quyết định, tức là không phải TCTD được kiểm soát đặc biệt đều được vay với lãi suất 0%, mà được xem xét để áp dụng cho từng trường hợp cụ thể.
Nguồn tiền cho vay đặc biệt NHNN có thể lấy từ nguồn cho vay tái cấp vốn, tái chiết khấu, nhưng NHNN cũng có thể kêu gọi sự hỗ trợ về nguồn vốn của các tổ chức quốc tế như NH Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hoặc các tổ chức tài chính quốc tế khác. Bởi với góc độ cơ quan nhà nước, NHNN đủ khả năng đứng ra kêu gọi các nguồn vốn giá rẻ để rót lại cho các NH trong nước, còn bản thân các NH trong nước đi kêu gọi nguồn vốn giá rẻ đó cực kỳ khó khăn. Điều này cũng đã được áp dụng ở các nước, nên Việt Nam có thể học hỏi theo thông lệ nước ngoài.
Còn nếu Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, Co-op Bank và các TCTD khác tham gia cho vay đặc biệt đối với các TCTD đặc biệt, tùy theo đánh giá của họ. Vì khoản cho vay đặc biệt này không chỉ hỗ trợ thanh khoản mà còn là một khoản cấp tín dụng. Khi đó các đơn vị này sẽ xem xét từng khoản để đánh giá và cho vay, tương tự như cho vay trên liên NH, các NH cho vay lẫn nhau trên thị trường liên NH dựa trên việc thẩm định khả năng của tổ chức vay vốn, nếu bên đi vay không đảm bảo được khả năng tín chấp sẽ cho vay với hình thức thế chấp.
