Với vai trò là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, TPHCM đang đứng trước yêu cầu cấp bách chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, tuần hoàn và phát thải thấp. Đây không chỉ là lựa chọn tất yếu để phát triển bền vững, mà còn là động lực giúp thành phố nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Chuyển đổi xanh - xu thế tất yếu của “đại đô thị”
Trong những năm gần đây, TPHCM đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy tăng trưởng xanh. Các lĩnh vực trọng tâm gồm tiết kiệm năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn, quản lý chất thải và phát triển đô thị thông minh.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM thì đến năm 2030, thành phố đặt mục tiêu giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với kịch bản phát triển thông thường.
Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn (Đại học Quốc gia TPHCM) nhận định, đối với một đô thị đặc biệt như TPHCM, kinh tế xanh không chỉ mang ý nghĩa môi trường mà còn là nền tảng để duy trì sức cạnh tranh, thu hút đầu tư nước ngoài.
Việc phát triển các ngành công nghiệp xanh, năng lượng sạch và giao thông công cộng bền vững sẽ giúp thành phố giảm thiểu áp lực về hạ tầng và môi trường.
Thực tế, TPHCM đã triển khai nhiều mô hình cụ thể. Điển hình như việc khuyến khích doanh nghiệp áp dụng sản xuất sạch hơn, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận tín dụng xanh; phát triển hệ thống xe buýt điện, xe buýt sử dụng khí nén CNG; thúc đẩy phân loại rác tại nguồn và chuyển đổi các khu công nghiệp theo hướng xanh.
Dịch vụ xe điện chở khách tham quan, du lịch tại TPHCM. (Ảnh: Tiến Lực/TTXVN)
Đồng hành cùng chính quyền, nhiều doanh nghiệp cũng chủ động đổi mới để thích ứng. Đại diện một công ty may mặc tại Khu công nghiệp Tân Tạo chia sẻ khách hàng châu Âu, Mỹ ngày càng yêu cầu sản phẩm phải đáp ứng tiêu chuẩn xanh. Vì vậy, công ty buộc phải đầu tư hệ thống năng lượng mặt trời, cải tiến dây chuyền sản xuất để tiết kiệm điện, nước. Đây là cách duy nhất để giữ đơn hàng và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Ở góc độ cộng đồng, người dân TPHCM cũng đã bắt đầu thay đổi thói quen tiêu dùng theo hướng thân thiện môi trường.
Bà Trần Thị Hải Yến, ngụ phường Đức Nhuận cho biết: “Gia đình tôi chuyển sang sử dụng túi vải, hạn chế túi ni-lông khi đi chợ. Các con cũng được dạy phân loại rác tại nhà. Ban đầu hơi bất tiện, nhưng dần thành thói quen và thấy môi trường sống sạch hơn.”
Đồng bộ chính sách và nguồn lực
Các chuyên gia cho rằng, để kinh tế xanh thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, TPHCM cần một lộ trình rõ ràng, đồng bộ từ thể chế, chính sách đến nguồn lực đầu tư.
Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Phó Giáo sư-Tiến sỹ Trần Đình Thiên phân tích, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là chi phí đầu tư cho công nghệ xanh còn cao, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tỷ trọng lớn ở TPHCM. Do đó, cần có cơ chế ưu đãi tín dụng, hỗ trợ kỹ thuật để khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi.
Cùng với đó, hạ tầng đô thị cũng cần được quy hoạch gắn với yếu tố xanh và bền vững. Các chuyên gia đô thị cho rằng thành phố nên ưu tiên phát triển giao thông công cộng, gia tăng mảng xanh, mở rộng không gian dành cho người đi bộ và xe đạp. Đây vừa là giải pháp giảm phát thải, vừa nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Việc xây dựng, triển khai nhiệm vụ đánh giá trữ lượng carbon và tiềm năng giảm phát thải khí nhà kính tại Côn Đảo, tạo tiền đề để thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, hướng đến nền kinh tế xanh và phát triển bền vững. (Ảnh: Huỳnh Sơn/TTXVN)
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân TPHCM Bùi Xuân Cường, thành phố xác định phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn là một trong những trụ cột chiến lược trong giai đoạn tới. Thành phố sẽ tập trung hoàn thiện cơ chế, huy động nguồn lực xã hội, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tận dụng kinh nghiệm, công nghệ và vốn đầu tư xanh.
Một hướng đi khác được nhiều nhà khoa học khuyến nghị là tăng cường giáo dục cộng đồng, xây dựng lối sống xanh trong từng hộ gia đình.
Chuyên gia môi trường đô thị Tiến sỹ Đỗ Hữu Hoàng nhấn mạnh nếu mỗi người dân thành phố thay đổi từ việc tiết kiệm điện, nước, sử dụng phương tiện công cộng, giảm rác thải nhựa thì sẽ tạo ra tác động tích cực rất lớn. Chính quyền cần có chính sách khuyến khích, khen thưởng các sáng kiến xanh từ cộng đồng.
Thực tế cho thấy, quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh tại TPHCM mới chỉ bắt đầu, còn nhiều khó khăn về vốn, công nghệ và nhận thức xã hội. Tuy nhiên, với vai trò đầu tàu cả nước, thành phố đang có cơ hội lớn để tiên phong, tạo hình mẫu về một đô thị phát triển bền vững, thân thiện môi trường.
