“Quê hương là chùm khế ngọt, cho con trèo hái mỗi ngày...” đã trở nên rất quen thuộc trong đời sống tinh thần cộng đồng. Được chính thức phát sóng lần đầu tiên trên Đài truyền hình TPHCM với tiếng hát Ngọc Yến vào dịp kỷ niệm 10 năm giải phóng Sài Gòn, ca khúc “Quê hương” suốt 30 năm qua đã gắn bó cùng buồn vui của người Việt trong và ngoài nước.
Mỗi khi “Quê hương” vang lên dung dị và gần gũi, ý thức cội nguồn lại rưng rưng trong trái tim mỗi người, dù ít ai tường tận về cuộc đời ngắn ngủi của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch - tác giả đã viết lên giai điệu mộc mạc và chân tình ấy. Và công chúng chắc chắn sẽ ngậm ngùi nếu biết rằng nhạc sĩ Giáp Văn Thạch chưa bao giờ được chứng kiến bài hát “Quê hương” xuất hiện trên sân khấu hay trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Ông đã qua đời tháng 10-1984 bởi một cơn sốt rét ác tính, ở tuổi 33.
Xã An Sơn, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương vẫn giữ được vẻ yên bình của một vùng nông thôn nằm ven sông Sài Gòn. Nhạc sĩ Giáp Văn Thạch sinh ra và lớn lên ở đó. Sau ngày đất nước thống nhất, nhạc sĩ gắn bó phong trào văn nghệ quần chúng. Cảm hứng sáng tác của Giáp Văn Thạch là những chuyến đi dài ngày cùng ăn cùng ở với những người dân làm kinh tế mới, những thanh niên xung phong ở các nông trường Bến Cát, Bình Long, Bù Đăng, Lộc Ninh, Tân Uyên...
Từ những lán trại đơn sơ, Giáp Văn Thạch đã viết những ca khúc đầu tay “Khúc hát người lao động”, “Con thuyền ngược thác”, “Tiếng gọi rừng Đắc Ơ”... và tự ôm đàn hát giữa những tấm lưng nhễ nhại mồ hôi trong cái nắng gay gắt miền Đông Nam bộ. Tháng 10-1984, Giáp Văn Thạch được ngành văn hóa tỉnh Sông Bé cử tham dự lớp tập huấn ngắn hạn về dân ca tại Phan Rang và đột ngột ra đi trong một đêm trở lạnh ở miền gió Tháp Chàm.
Chính những ngày đi hát cho công nhân nghe đã giúp âm nhạc của Giáp Văn Thạch có cơ hội tồn tại với cuộc sống. Bài hát “Quê hương” là thí dụ tiêu biểu. Một cô thợ cạo mủ Công ty Cao su Dầu Tiếng đã mang “Quê hương” tham dự cuộc thi ca nhạc dành cho người lao động Tết Ất Sửu 1985. Ca sĩ Ngọc Yến kể lại: “Tôi tình cờ đi xem chương trình ấy. Cô thợ hát không hay, nhưng bài ca rất xúc động. Tôi vội vàng gặp cô thợ và xin chép lại bài hát.
Tháng 4-1985, tôi thu “Quê hương” ở Đài truyền hình TPHCM và bất ngờ về sức lan tỏa của bài hát”. Ca khúc “Quê hương” vang lên ở nước ngoài. Đài truyền hình NHK Nhật Bản đã trao số tiền thưởng 1.000USD để vinh danh “Quê hương” là bài hát nước ngoài được yêu cầu phát sóng nhiều nhất trên kênh này trong suốt 10 năm, từ 1986 đến 1996.
 |
“Quê hương” đánh thức tình cảm thầm kín nhất trong trái tim người Việt đối với nơi chôn nhau cắt rốn. Đơn giản chỉ là con đò khua nước ven sông, đơn giản chỉ là cầu tre nhỏ để mẹ về nón lá nghiêng che, đơn giản chỉ là cánh diều thả trên đồng, nhưng “quê hương mỗi người chỉ một, như là chỉ một mẹ thôi, quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”.
Thật khó thống kê, “Quê hương” đã được hát mấy triệu lần trên môi người Việt ở trong nước lẫn ở hải ngoại. Nhạc sĩ Giáp Văn Thạch không có phần phúc được nhìn thấy bài hát “Quê hương” của mình vang lên tại các sân khấu lớn nhỏ, ở quảng trường hoành tráng. Thế nhưng, tấm lòng mà ông ký thác trong “Quê hương” công chúng hoàn toàn cảm nhận được. Ngôi mộ của nhạc sĩ Giáp Văn Thành ở quê nhà An Sơn thỉnh thoảng có những đoàn khách viếng thăm, họ là những người thưởng thức “Quê hương” đến bái vọng tác giả để tri ân.
Đi trên đường sá của Thủ Dầu Một những ngày tháng Tư lịch sử, ai cũng dễ dàng nhận ra loại cây dầu được trồng thẳng tắp hai bên phố. Trồng lại loại cây đã hình thành nên tên đất Thủ Dầu Một cũng chính là tâm nguyện ngày nào của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch. Bởi lẽ, lúc sinh thời nhạc sĩ đã gửi gắm trong ca khúc “Cánh hoa bay” ước mơ cháy bỏng: “Cánh hoa dầu bừng nở trong tim, hoa dầu bay - cây nảy lá đâm chồi... Rừng từ tay người hôm nay vừa đến, để ngày mai này thêm bao hạnh phúc, mang hương rừng từ những cánh hoa bay”.
