Hai thỏa thuận được công bố bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur, tiếp nối khuôn khổ hợp tác trị giá 8,5 tỷ USD giữa Mỹ và Australia hồi đầu tháng.
Theo Nhà Trắng, mục tiêu chính là đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản quan trọng phục vụ các ngành then chốt như ô tô điện, quốc phòng và công nghệ cao.
Trong thông cáo riêng, Thủ Tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Tổng thống Trump nhất trí tăng cường quan hệ đối tác giữa doanh nghiệp hai nước, hướng tới xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.
Trong khi đó, thỏa thuận với Malaysia tập trung vào đầu tư khai thác, tinh luyện và chế biến khoáng sản chiến lược, tận dụng lợi thế cơ sở hạ tầng hiện có của nước này.
Giới phân tích đánh giá đây là bước đi mang tính phòng ngừa của Washington trước chính sách kiểm soát xuất khẩu chặt chẽ hơn của Bắc Kinh. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Trung Quốc hiện chiếm khoảng 70% sản lượng khai thác và 90% công suất chế biến đất hiếm toàn cầu.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng các nước Đông Nam Á vẫn cần thời gian và vốn đầu tư lớn để đạt năng lực cung ứng đáng kể. Giáo sư Charles Chang (ĐH Phúc Đán, Trung Quốc) nhận định việc xây dựng chuỗi chế biến đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang Mỹ “sẽ mất ít nhất vài năm”.
Dù vậy, nếu các thỏa thuận này đi vào thực chất, Mỹ có thể tăng sức ép đàm phán với Trung Quốc trong các vòng đối thoại thương mại sắp tới.
Chuyên gia Jon Hykawy (Stormcrow Capital, Canada) nhận xét: “Nếu Washington đảm bảo được nguồn cung dài hạn từ Đông Nam Á và mở rộng công suất chế biến trong nước, đây sẽ là một thắng lợi chiến lược quan trọng cho Mỹ".
