Ông cho biết chính sách hợp tác với Việt Nam là xuyên suốt và nhất quán, đồng thời Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ Việt Nam xây dựng và phát triển những ngành then chốt.
Mối quan hệ đặc biệt và thú vị
PHÓNG VIÊN: - Thưa ông, Việt Nam và Hoa Kỳ đã thiết lập quan hệ ngoại giao trong gần 3 thập niên, và năm 2023 cùng với việc đánh dấu mốc kỷ niệm 10 năm nâng cấp quan hệ Đối tác Toàn diện, 2 nước đã nâng cấp quan hệ thành Đối tác Chiến lược Toàn diện. Theo ông, đâu là những thành tựu nổi bật nhất trong hợp tác Việt Nam - Hoa Kỳ?
Ông CAMERON THOMAS-SHAH: - Trước hết, tôi xin cảm ơn báo SGGP-Đầu tư Tài chính đã dành cho tôi cuộc phỏng vấn rất thú vị nhân dịp đầu Xuân này. Nói về mối quan hệ song phương Hoa Kỳ - Việt Nam hiện nay, tôi chỉ có thể dùng từ tuyệt vời.
Nhìn lại từ quá khứ cho đến hôm nay, sự thú vị của những thành tựu đạt được trong quan hệ 2 nước là chúng ta đã từng là những người bạn, rồi có thời kỳ là đối thủ của nhau, nhưng ngày nay chúng ta đã trở thành đối tác tin cậy, hợp tác toàn diện và đạt những kết quả to lớn.
Đơn cử về lĩnh vực giáo dục, hiện Việt Nam là nước đứng thứ 5 có số lượng lưu học sinh đang du học tại Hoa Kỳ với hơn 30.000 sinh viên. Ở khía cạnh thương mại 2 chiều, Việt Nam - Hoa Kỳ đạt con số rất ấn tượng, với 139 tỷ USD trong năm 2022. Việt Nam cũng nằm trong nhóm 10 đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ.
Một lĩnh vực hợp tác nữa cũng rất hiệu quả, có ý nghĩa to lớn trong việc khép lại quá khứ, hàn gắn vết thương chiến tranh, là việc Việt Nam đã tích cực hỗ trợ Hoa Kỳ tìm kiếm được 736 hài cốt quân nhân Mỹ mất tích trong chiến tranh Việt Nam. Đây là điểm nhấn lớn trong quan hệ song phương giữa 2 nước.
Ở chiều ngược lại, Hoa Kỳ cũng hỗ trợ Việt Nam tìm kiếm các quân nhân mất tích của Việt Nam trong chiến tranh, xử lý ô nhiễm chất độc màu da cam, rà phá bom mìn còn sót lại sau chiến tranh… Tất cả điều này được thể hiện rất rõ bằng những cam kết, hành động cụ thể. Trong chuyến thăm Việt Nam cuối năm 2023 của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, 2 bên đã có sự trao đổi bàn giao các kỷ vật chiến tranh.
Tin cậy và hợp tác nhất quán
- Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, đã nhấn mạnh đến việc tăng cường hợp tác với các đối tác trong khu vực để đảm bảo luật lệ quốc tế và lợi ích chung. Việt Nam đóng vai trò như thế nào trong chính sách này của Hoa Kỳ?
- Tôi muốn nói rằng thông điệp rõ ràng Hoa Kỳ muốn gửi gắm đến tất cả quốc gia đang là bạn bè, đối tác ở khu vực này, đó là ủng hộ việc đảm bảo luôn có một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở và kết nối. Phía bờ Tây Hoa Kỳ hướng ra Thái Bình Dương, nên chúng tôi rất coi trọng vị trí chiến lược của khu vực này. Hoa Kỳ đề cao và coi trọng vai trò của Việt Nam tại ASEAN, cũng như vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Nhân dịp Tết cổ truyền Việt Nam, tôi gửi lời chúc tốt đẹp nhất đến những người bạn Việt Nam. Tôi hy vọng trong tương lai 2 nước sẽ có sự hợp tác chặt chẽ hơn nữa để cùng phát triển, vì lợi ích và sự thịnh vượng chung.
Tôi được biết hiện nay có những lo ngại về khuôn khổ hợp tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ sẽ có sự thay đổi sau bầu cử tổng thống năm 2024.
Đây đúng là mối quan tâm chung của nhiều quốc gia, nhưng tôi cho rằng Việt Nam không phải lo ngại về điều này, bởi chính sách ngoại giao hợp tác Việt Nam là nhất quán.
Hoa Kỳ đánh giá cao mối quan hệ với Việt Nam, và việc nâng cấp mối quan hệ song phương của Hoa Kỳ với Việt Nam có sự đồng thuận chung của lưỡng đảng tại Hoa Kỳ. Và trong chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, chúng tôi xác định rất rõ ràng mục tiêu của Việt Nam cũng là mục tiêu của Hoa Kỳ, thành công của Việt Nam cũng chính là thành công của Hoa Kỳ.
Tôi có thể lấy thí dụ về Chương trình học bổng YSEALI tiến hành từ năm 2013. Đây là chương trình nhằm hỗ trợ những người trẻ tại Việt Nam, cũng như trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương trở thành những lãnh đạo ở cộng đồng trong tương lai.
Tại Hội nghị thượng đỉnh APEC vừa qua, Hoa Kỳ đã công bố chương trình đến năm 2025 sẽ tăng gấp đôi số lượng học bổng trong chương trình YSEALI đối với Việt Nam, mở ra cơ hội phát triển và có sự kết nối tốt hơn nữa giữa Việt Nam với khu vực, cũng như Việt Nam sẽ đóng vai trò trung tâm kết nối.
Hay như vào giữa tháng 12-2023, chúng tôi đã đưa vào hoạt động Trung tâm Hoa Kỳ - ASEAN tại Wasington D.C. Trung tâm này tạo điều kiện để các bạn trẻ Việt Nam có thể đến giao lưu, tiếp xúc với các đối tượng khán giả của Hoa Kỳ và tăng cường sự hiểu biết, trao đổi gặp gỡ lẫn nhau.
Qua đó giúp các tầng lớp khán giả biết thêm về tầm quan trọng của hợp tác đối tác chiến lược toàn diện của Hoa Kỳ cũng như sức mạnh lan tỏa của Việt Nam ở trong khu vực Đông Nam Á. 2 nước có mối quan hệ rất lâu dài và tầm nhìn của Hoa Kỳ đối với Việt Nam nói riêng và khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung, cũng lâu dài và nhất quán.
Cam kết hỗ trợ những lĩnh vực then chốt
- Việt Nam đã đặt ra mục tiêu phát thải ròng khí carbon bằng 0 vào năm 2050 và tập trung cho định hướng phát triển kinh tế xanh. Tuy nhiên, hiện Việt Nam vẫn còn gặp nhiều hạn chế về nguồn lực, và cần sự trợ giúp của cộng đồng quốc tế. Hoa Kỳ có thể hỗ trợ Việt Nam như thế nào trong lĩnh vực này, thưa ông?
- Hiện nay Hoa Kỳ vẫn đang hợp tác và hỗ trợ Việt Nam trong tất cả hoạt động này, trong đó quan hệ đối tác Mekong - Hoa Kỳ là chương trình nổi bật. Theo đó, Chính phủ Hoa Kỳ hỗ trợ khu vực ĐBSCL chống những tác động tiêu cực, hỗ trợ cộng đồng dân cư tại khu vực trong việc tăng sức chống chịu trước những biến đổi khí hậu, các hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng như các hoạt động khai thác nghề cá một cách bền vững...
Tại Hội nghị về biến đổi khí hậu toàn cầu (COP 28) diễn ra đầu tháng 12-2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã công bố chương trình 1 triệu ha trồng lúa với dự kiến khí phát thải thấp. Đây cũng là hoạt động Hoa Kỳ đang có sự hợp tác với Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn Việt Nam.
Hoa Kỳ cũng đang hỗ trợ Việt Nam khá hiệu quả chương trình về Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP). Trong khuôn khổ chương trình, các đối tác đã cam kết đầu tư vào Việt Nam hơn 15 tỷ USD cho mục tiêu chuyển đổi năng lượng sạch; trong đó riêng Hoa Kỳ cam kết đầu tư vào Việt Nam khoảng 1 tỷ USD cho chương trình này.
Với chương trình phát thải khí carbon thấp của Việt Nam, Chính phủ Hoa Kỳ đã thông qua tổ chức USAID hợp tác với Chính phủ Việt Nam, khuyến khích đầu tư của khu vực tư nhân vào các lĩnh vực công nghệ xanh như tấm pin mặt trời, xe điện… Những hoạt động này đều nhắm đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam và các mục tiêu về phát triển bền vững của Việt Nam.
- Một lĩnh vực đang được dư luận rất quan tâm đó là công nghiệp bán dẫn và sản xuất chip tại Việt Nam. Ông có thể cho biết thêm thông tin về vấn đề này?
- Có thể nói hợp tác Hoa Kỳ - Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn hứa hẹn rất nhiều triển vọng. Trước hết, công việc chúng tôi có thể làm ngay bây giờ đó là xây dựng năng lực, cũng như hỗ trợ cho Việt Nam tăng cường vai trò trong chuỗi sản xuất của lĩnh vực công nghiệp bán dẫn. Thí dụ, giúp đào tạo hình thành chuỗi cung ứng, đào tạo nhân lực, tư vấn xây dựng chính sách, nhất là những chính sách phù hợp với Việt Nam trong lĩnh vực này.
Cụ thể, trung tuần tháng 12-2023 chúng tôi đã tổ chức chương trình có tên Tuần lễ công nghệ quốc tế diễn ra trong 2 ngày ở TP Hạ Long (Quảng Ninh). Các đơn vị trực thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cùng những đơn vị phụ trách an ninh mạng đã đến hợp tác làm việc với Bộ Thông tin - Truyền thông của Việt Nam. 2 bên đã có những bàn thảo về nội dung cần xây dựng cái gì, chính sách như thế nào để hỗ trợ sự phát triển khoa học công nghệ, cũng như phát triển mạng 5G, trí tuệ nhân tạo (AI), technology…
Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ Việt Nam phát triển công nghiệp bán dẫn trong thời gian tới, mở rộng nội dung chương trình đào tạo tại Trường Đại học Fulbright thêm ngành nghề về khoa học công nghệ. Bằng cách tài trợ qua chương trình Fulbright, chúng tôi muốn tăng cơ hội cho những cá nhân đang có ý định theo đuổi việc học nâng cao trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
TPHCM như ngôi nhà của tôi
- Từng công tác tại Việt Nam, đặc biệt tại TPHCM nhiều năm, ông cảm nhận thế nào về văn hóa, con người Việt Nam, cũng như về kinh tế TPHCM, nhất là xu hướng TP đang phát triển về kinh tế số, kinh tế xanh như thế nào?
- Từ khi nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, Hoa Kỳ - Việt Nam đã có những chuyến thăm cấp Nhà nước. Như phía Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Hoa Kỳ dự sự kiện tại Đại hội đồng Liên hiệp quốc. Sau đó Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, cũng tới Hoa Kỳ dự Hội nghị APEC.
Ở Hoa Kỳ cũng có cộng đồng người Mỹ gốc Việt rất sôi động với khoảng 2 triệu người và rất nhiều người trong số đó là người quen, bạn bè, thậm chí là họ hàng của gia đình tôi. Cũng chính họ đã chủ động liên lạc với tôi để hỏi về những diễn biến và sự phát triển mối quan hệ giữa 2 quốc gia, họ vẫn dành cho quê hương những tình cảm tốt đẹp.
Hơn 10 năm sống và công tác tại Việt Nam, tôi cảm nhận đây là quốc gia có bề dày văn hóa lịch sử rất thú vị, tôi thực sự yêu thích cuộc sống tại Việt Nam. Có những lúc khi rời Việt Nam trở về Hoa Kỳ, tôi luôn tìm đến quán phở của người Việt để ăn một tô phở.
Với TPHCM, ngay khi 2 nước vừa nâng cấp quan hệ thành Đối tác Chiến lược Toàn diện, Hiệp hội Chất bán dẫn Hoa Kỳ đã 2 lần cử đại diện, bao gồm nhiều doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghiệp bán dẫn, đến thăm và làm việc tại TPHCM. Điều này cho thấy các doanh nghiệp Hoa Kỳ rất nhanh nhạy nắm bắt được xu hướng TPHCM đang phát triển kinh tế số, kinh tế xanh.
Năm 2016, tôi rời nhiệm sở và kết thúc nhiệm kỳ ở Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại TPHCM. Năm ngoái khi quay trở lại TPHCM, tôi đã được chứng kiến sự phát triển rất năng động của TPHCM về kinh tế. Tôi đã gặp nhiều người trẻ của TPHCM và tận hưởng cuộc sống ở một TP sôi động. Cảm nhận của tôi về TPHCM là TP trẻ trung, tràn đầy năng lượng và đầy cơ hội phát triển.
Và thực sự, tôi đã coi TPHCM như chính ngôi nhà của mình. Tôi rất hy vọng các bạn trẻ TPHCM sẽ tiếp tục tận dụng cơ hội để phát triển kinh tế, đạt tới thịnh vượng từ những sự hợp tác hiệu quả thực chất giữa 2 nước chúng ta.
- Xin trân trọng cảm ơn ông.
