Ngành du lịch VN: Chưa ra bí kíp phát triển đột phá

Khai thác tiềm năng thiếu chuyên nghiệp

 Với những lợi thế đặc biệt về vị trí địa lý, Việt Nam có rất nhiều thuận lợi để phát triển du lịch. Nằm ở trung tâm Đông Nam Á, lãnh thổ Việt Nam vừa gắn liền với lục địa, vừa thông ra đại dương, có vị trí giao lưu quốc tế thuận lợi cả về đường biển, đường sông, đường sắt, đường bộ và hàng không. Đây là tiền đề rất quan trọng trong việc mở rộng và phát triển du lịch quốc tế.

Ngoài những danh thắng đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới như: Vịnh Hạ Long, Cố đô Huế, Phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn, Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng... Việt Nam còn thu hút khách du lịch nước ngoài với hàng loạt địa điểm du lịch sinh thái kéo dài khắp 3 miền Tổ quốc.

Tài nguyên du lịch tự nhiên của Việt Nam cũng rất phong phú và đa dạng. Các đặc điểm đa dạng về cấu trúc địa hình biển và hải đảo, đồng bằng, đồi núi, cao nguyên đã làm cho lãnh thổ Việt Nam đa dạng, phong phú về cảnh quan và các hệ sinh thái có giá trị cao cho phát triển du lịch, đặc biệt là các hệ sinh thái biển, sông hồ, rừng, hang động, như cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang), vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), khu danh thắng Tràng An (Ninh Bình), Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình); các khu dự trữ sinh quyển của thế giới như Cát Bà (Hải Phòng), Vườn Quốc gia rừng U Minh (Cà Mau), Phú Quốc (Kiên Giang)… thuận lợi cho phát triển các loại hình du lịch thiên nhiên.

Việt Nam lại sở hữu đường bờ biển dài hơn 3.000km với hàng ngàn đảo lớn nhỏ, những bờ cát trắng, vịnh biển hoang sơ, trong đó bãi biển Đà Nẵng đã được tạp chí Forbes bầu chọn là 1 trong 6 bãi tắm quyến rũ nhất hành tinh. Việt Nam cũng là 1 trong 12 quốc gia có các vịnh đẹp nhất thế giới là vịnh Hạ Long, vịnh Nha Trang.

Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu của sự phát triển, điểm xuất phát của du lịch Việt Nam quá thấp so với các nước trong khu vực. Khả năng cạnh tranh của du lịch Việt Nam cũng còn rất hạn chế trước sự cạnh tranh gay gắt của du lịch trong khu vực và thế giới. Trong khi đó, công tác quản lý môi trường tự nhiên và môi trường xã hội tại nhiều điểm du lịch còn yếu kém và chưa được coi trọng.

Công tác quản lý điểm đến chưa được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Tình trạng mất vệ sinh, an ninh, trật tự tại các điểm du lịch vẫn thường xuyên xảy ra. Tình trạng taxi dù, hiện tượng chèo kéo, bán hàng rong, lừa đảo, ép khách du lịch vẫn thường xuyên diễn ra ở nhiều địa phương, nhất là mùa cao điểm...

Bên cạnh đó, tính chuyên nghiệp khi xây dựng sản phẩm du lịch, xúc tiến quảng bá cũng chưa được nâng cao. Sản phẩm du lịch Việt Nam vẫn chậm đổi mới, nghèo nàn, đơn điệu, thiếu đặc sắc, ít sáng tạo, còn trùng lặp giữa các vùng miền, giá trị gia tăng hàm chứa trong sản phẩm du lịch thấp, thiếu đồng bộ và thiếu liên kết trong phát triển sản phẩm.

Công tác xúc tiến quảng bá còn nhiều hạn chế, chưa chuyên nghiệp, bài bản; quảng bá hình ảnh chung, chưa tạo được tiếng vang và sức hấp dẫn đặc thù cho từng sản phẩm, thương hiệu du lịch…

Bùng nổ du lịch ngoại  

Khảo sát của các công ty lữ hành cho thấy, mấy năm gần đây tỷ lệ khách Việt Nam đi du lịch nước ngoài khá cao. Tại Công ty Truyền thông Du lịch Việt, lượng khách đi du lịch nước ngoài chiếm tới 70%. Còn tại Công ty Du lịch Fiditour, tỷ lệ khách đi nước ngoài so với trong nước 60/40.

Bà Phạm Bích Ngọc, Phó Giám đốc Công ty Du lịch Vietrantour, cho biết năm 2016 lượng khách Việt Nam đi du lịch nội địa và du lịch nước ngoài là 50/50. Khách du lịch Việt Nam những năm gần đây có xu hướng lựa chọn tour trọn gói đến các quốc gia Đông Bắc Á và đang dần quan tâm đến các điểm du lịch xa hơn như các quốc gia châu Âu, Ấn Độ, Hoa Kỳ, Australia, Nga...

Khách Việt Nam có xu hướng lựa chọn đi du lịch nước ngoài nhiều hơn trong nước một phần do tâm lý hướng ngoại, mong muốn khám phá nền văn hóa khác biệt, tìm hiểu về những thành phố phát triển trên thế giới. Thêm vào đó, những năm gần đây một số nước tích cực quảng bá, kết hợp với nhiều đơn vị lữ hành Việt Nam xúc tiến các chiến dịch kích cầu tại thị trường Việt Nam như Hàn Quốc, Nhật Bản, Bỉ, Nga, Malaysia, Singapore...

Nhờ thế, sản phẩm tour đến các nước này có giá tốt hơn khoảng 20-25% so với 3-5 năm trước. Đặc biệt, nhiều nước không ngừng tung ra các sản phẩm du lịch mới lạ, độc đáo để tạo sự tò mò khám phá của khách Việt. Thậm chí Thái Lan đưa hướng dẫn viên sang Việt Nam học tiếng Việt nhằm “thấu hiểu” tâm lý du khách, hay Hàn Quốc biết người Việt thích xem phim Hàn nên trong nhiều tour đã quảng bá nơi đóng phim…
Anh Lê Ngọc Thành ở quận 10, TPHCM là người ưa đi du lịch, tâm sự: "Với mức giá khoảng 5 triệu đồng/người, gia đình tôi thường chọn tour đi Thái Lan 6 ngày 5 đêm được tham quan nhiều điểm du lịch hấp dẫn. Với số tiền này nếu đi du lịch trong nước cũng chỉ đến được một số nơi như Nha Trang, Phú Quốc chủ yếu là tắm biển vì điểm tham quan ít, không thực sự đặc sắc. Đó là chưa kể thời gian ngồi xe quá lâu so với thời gian được đi tham quan, khiến khách mệt mỏi".

Theo lời nhiều khách Việt, giá vé máy bay, vé tham quan tại các khu du lịch như Hạ Long (Quảng Ninh), Thung lũng Tình Yêu, Đồi Mộng Mơ ở TP Đà Lạt (Lâm Đồng)… thời gian gần đây liên tục tăng giá nhưng không đi kèm với việc nâng cao chất lượng dịch vụ tại điểm đến, đã khiến tính cạnh tranh của du lịch trong nước giảm. Đây chính là lý do khiến Việt Nam dù có thiên nhiên tươi đẹp, nhiều điểm đến hấp dẫn, nhưng du khách Việt lại không đi du lịch trong nước.

Giữ du khách bằng cách nào?

Ông Phan Xuân Anh, giám đốc một doanh nghiệp lữ hành chuyên đón khách tàu biển quốc tế, cho rằng có nhiều nguyên nhân khiến du khách không muốn quay lại Việt Nam. Ngoài thực trạng bán hàng rong chèo kéo, ăn xin và cướp giật là nỗi ám ảnh với du khách, thì sản phẩm du lịch đơn điệu, bao năm cũng chỉ vài “món” lặp đi lặp lại gây nhàm chán. Thí dụ tại TPHCM, đêm đến thường khách du lịch quốc tế xem chương trình múa rối nước xong là về khách sạn ngủ. Hay tour đi miền Tây sông nước, như đi Sóc Trăng chỉ có mấy chùa, làng truyền thống... là hết.

Đặc biệt việc hét giá cũng khiến du khách rất bức xúc. Chẳng hạn với một món hàng nhưng chỉ cách nhau vài bước lại bán giá quá khác nhau. Có chỗ như vịnh Hạ Long, thuê cùng một loại thuyền ở trong vịnh để đi tham quan giá 20-30USD/người, còn ra ngoài vịnh thuê chỉ 6-7 USD/người. Tất cả những điều tưởng chừng như rất nhỏ nhặt đó lại trở nên to tát, vì khách có ấn tượng không tốt về điểm đến. Ngành du lịch Việt Nam có chú trọng đến tiếp thị, quảng bá để thu hút du khách quốc tế, nhưng lại không có chiến lược để giữ chân khách ở lại lâu hơn và quay lại nhiều lần hơn, điều đó trở thành “công cốc”. 

Theo ông Đào Xuân Khương, chuyên gia nghiên cứu marketing tại Hoa Kỳ và bán lẻ tại Đức, sản phẩm du lịch Việt Nam không thỏa mãn được nhu cầu của du khách. Biểu hiện rõ nhất ở chỗ khi đi đến một địa điểm, du khách thường chỉ biết chụp ảnh và ngắm cảnh, hoàn toàn không biết nơi đến “nó là cái gì, tại sao phải đến”.

Ông Khương gợi ý các công ty du lịch nên xem lại sản phẩm du lịch của mình hiện nay đang bán cho ai, cần cung cấp sản phẩm gì cho du khách, thực sự khách hàng đang muốn gì… Từ đó mới thiết kế sản phẩm, không nên làm chương trình du lịch theo kiểu liệt kê những địa điểm cần đi, kể tên những chỗ ngủ và kể tên các món ăn. Những thông tin này du khách có thể tự tìm được trên mạng internet.

Mặt khác, sản phẩm du lịch chỉ thực sự hút khách khi khách hàng được trải nghiệm dịch vụ. Điều này lại đang là điểm yếu của các doanh nghiệp Việt Nam. Thực tế không ít đơn vị kinh doanh du lịch phó mặc hoàn toàn cho hướng dẫn viên hoặc người điều hành tour. Vì vậy mới có chuyện món ăn không đúng, giá cả cắt cổ, phòng ốc không đạt...

Bà Trần Thị Việt Hương, Giám đốc Ban tiếp thị Công ty Du lịch Vietravel, nêu quan điểm để du lịch trong nước có thể cạnh tranh với các nước, ngành du lịch phải làm cầu nối liên kết giữa các điểm cung ứng dịch vụ nhằm hỗ trợ cho công ty lữ hành xây dựng được sản phẩm tour có giá tốt và chất lượng đảm bảo. Đồng thời đảm bảo an ninh, an toàn cho du khách, ngăn chặn hiệu quả nạn “chặt chém” du khách… Có như vậy Việt Nam mới hy vọng trở thành điểm du lịch hấp dẫn.