Về những kết quả nổi bật đã đạt được trong công tác ngoại giao của Việt Nam trong năm 2024, cũng như những trọng tâm ngoại giao trong thời gian tới, đặc biệt là vai trò quan trọng của ngoại giao kinh tế, giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới, cũng như tạo ra những đột phá cho nền kinh tế trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
PHÓNG VIÊN: - Thưa Phó Thủ tướng, 2024 được xem là năm với nhiều biến động trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu, song cũng có thể xem là một năm mà ngoại giao Việt Nam gặt hái được nhiều thành công, và bạn bè quốc tế xem Việt Nam là “điểm sáng” trong bức tranh đầy biến động của thế giới. Xin Phó Thủ tướng đánh giá về kết quả này?
Phó Thủ tướng BÙI THANH SƠN: - Đúng là năm 2024 tình hình thế giới tiếp tục biến động phức tạp với nhiều bất ổn, xung đột; những vấn đề toàn cầu cấp bách như biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, đã tác động đa chiều, đe dọa nghiêm trọng đến sự ổn định và phát triển bền vững của tất cả các quốc gia.
Tuy nhiên, chúng ta có thể tự hào, rằng dù bối cảnh thế giới như vậy nhưng Việt Nam vẫn giữ vững được cục diện của đất nước là hòa bình, ổn định, phát triển và được dư luận quốc tế xem như một điểm sáng ở khu vực. Các hoạt động đối ngoại của Việt Nam được triển khai chủ động, tích cực và đạt nhiều kết quả thực chất, tạo nên tầm vóc mới, tạo đà cho đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình.
Thứ nhất, trên nền tảng đối ngoại độc lập đa dạng hóa và đa phương hóa, ngoại giao của Việt Nam ngày càng chủ động sáng tạo trong năm 2024. Như hoạt động đối ngoại cấp cao đã diễn ra sôi động và rộng khắp các châu lục, tại nhiều diễn đàn cơ chế đa phương quan trọng khác.
Lãnh đạo chủ chốt của Việt Nam đã tiến hành 59 hoạt động đối ngoại, trong đó có 21 chuyến thăm tới các nước và tham dự các hội nghị đa phương; đón 25 đoàn lãnh đạo các nước đến thăm và làm việc tại Việt Nam; đẩy mạnh và triển khai các thỏa thuận cam kết quốc tế, các quan hệ được nâng cấp, và ký kết hơn 170 thỏa thuận hợp tác trên nhiều lĩnh vực.
Thứ hai, bạn bè quốc tế ngày càng coi trọng và mong muốn thúc đẩy quan hệ với Việt Nam. Trong năm 2024, chúng ta đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với các đối tác lớn như Australia, Pháp, Malaysia; nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược với Brazil; thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện với Mông Cổ, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống Nhất.
Qua đó chúng ta đã tạo dựng được khuôn khổ quan hệ với 32 đối tác hàng đầu, bao gồm các nước láng giềng, các nước lớn và bạn bè truyền thống. Cùng với việc thiết lập ngoại giao với Malawi (thuộc Đông Nam Phi), chúng ta cũng đã chính thức có quan hệ ngoại giao với tất cả các nước Châu Phi, nâng số các nước có quan hệ ngoại giao với Việt Nam lên 194 nước.
Để đưa đất nước bước vào một kỷ nguyên mới, cũng đòi hỏi phải xây dựng một nền ngoại giao toàn diện, hiện đại và chuyên nghiệp để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.
Thứ ba, điểm sáng về ngoại giao kinh tế, tiếp tục đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của kinh tế đất nước, dù kinh tế thế giới còn đang trong giai đoạn khó khăn. Nội hàm kinh tế đang ngày càng chiếm số lượng lớn trong các hoạt động đối ngoại cấp cao.
Qua đó tranh thủ được các đối tác lớn như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, công nghệ bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; tham gia các chuỗi cung ứng mới và mở rộng thị trường xuất khẩu thông qua 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết; đón bắt làn sóng chuyển dịch đầu tư ở khu vực, đón sóng đầu tư nước ngoài (FDI) chất lượng cao và ODA thế hệ mới với ưu đãi và thời gian dài hơn; mở rộng thị trường cho du lịch, lao động…
Trong năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt mức kỷ lục 786,29 tỷ USD; tiếp tục là nước tiếp nhận dòng vốn FDI lớn nhất thế giới; đón gần 17,6 triệu lượt khách du lịch quốc tế, tăng 44% so với cùng kỳ năm 2023. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy Việt Nam là điểm đến hấp dẫn với các đối tác, các nhà đầu tư và du lịch quốc tế.
Thứ tư, trước những biến động trên toàn cầu, quốc phòng - an ninh, đối ngoại thực sự đã hình thành thế chân kiềng, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Ngoại giao cũng đã góp phần duy trì đường biên giới hòa bình, biển đảo, an ninh quốc gia; đạt được nhiều tiến triển trong đàm phán với các nước, xử lý hài hòa các vấn đề còn tồn tại, đồng thời thúc đẩy xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông dựa trên luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.
Thứ năm, trên bình diện đa phương, Việt Nam ngày càng khẳng định được vai trò, vị thế, uy tín và có nhiều đóng góp tích cực cho cộng đồng quốc tế. Trên các diễn đàn quốc tế như ASEAN, AIPA, Liên hợp quốc, APEC, Tiểu vùng Mekong, G20, G7, BRICS, Phong trào không liên kết, Cộng đồng Pháp ngữ, OECD…
Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò là một bên đóng góp tích cực các ý tưởng, sáng kiến được nhiều nước đón nhận và hưởng ứng. Tại các tổ chức quốc tế mà Việt Nam đang đảm nhận các trọng trách như Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc, và 6/7 cơ chế điều hành quan trọng của UNESCO, Việt Nam đã phát huy được hình ảnh và tiếng nói có trách nhiệm vào cách tiếp cận toàn diện, tổng thể, hài hòa.
Cùng với đó là sự đóng góp có trách nhiệm của Việt Nam vào các vấn đề chung của toàn cầu, như chống biến đổi khí hậu, gìn giữ hòa bình, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, an ninh mạng.
Lịch sử phát triển của nhân loại cũng đã chứng minh, để một quốc gia vươn lên trong nền chính trị - kinh tế và văn minh của thế giới phải có sự bứt phá mạnh mẽ, tạo được sự thay đổi căn bản nhất. Kỷ nguyên mới đang đặt ra yêu cầu phải có sự tham gia của tất cả các ngành, các lĩnh vực, các lực lượng, của cả hệ thống chính trị và của cả toàn dân tộc.
Thứ sáu, thế và lực của đất nước không ngừng được nâng cao. Ngoại giao đã góp phần vận động thành công UNESCO ghi danh thêm 6 danh hiệu và di sản, nâng tổng số danh hiệu được UNESCO công nhận ở Việt Nam lên 71, tạo nguồn lực mới để phát triển kinh tế, xã hội, du lịch ở các địa phương trong nước một cách bền vững.
Công tác người Việt Nam ở nước ngoài cũng được thực hiện tốt, với gần 6 triệu đồng bào ta ở nước ngoài, huy động được nguồn lực quan trọng cho phát triển với hàng ngàn dự án đầu tư trong nước, và hàng chục tỷ USD kiều hối gửi về mỗi năm. Bảo hộ công dân cũng tích cực bảo vệ được an ninh, an toàn, lợi ích chính đáng, hợp pháp của công dân cũng như của doanh nghiệp Việt Nam, nhất là tại các vùng chiến sự, thiên tai, mất ổn định trên thế giới.
- Thưa Phó Thủ tướng, với riêng vai trò của ngoại giao kinh tế thể hiện cụ thể như thế nào?
- Ngoại giao kinh tế đã trở thành một nhiệm vụ trung tâm trong hoạt động đối ngoại các cấp, trong đó có đối ngoại cấp cao. Các ngành, các địa phương đều lấy phương châm “người dân, doanh nghiệp và địa phương làm trung tâm phục vụ”.
Nếu nhìn lại bài học của các nước đi trước, của các “con rồng, con hổ” ở châu Á, thì trong kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam hiện nay với trọng tâm là ngoại giao kinh tế, tức phải làm thế nào để đưa đất nước vào vị thế tối ưu trong các xu hướng, trào lưu phát triển chính của thế giới, thông qua đó mở rộng không gian phát triển và kiến tạo những cơ hội mới cho các đột phá chiến lược của đất nước.
Thế giới hiện nay đang đứng trước nhiều diễn biến phức tạp, khó lường và khó dự báo, nhưng cũng mở ra rất nhiều cơ hội cho các quốc gia tận dụng các động lực tăng trưởng mới như kinh tế xanh, kinh tế số, khoa học - công nghệ để có thể bứt phá đi lên. Ở trong nước, sau gần 40 năm Đổi mới, với thế và lực mới, với những yêu cầu cấp bách của thời đại, có thể nói đây chính là thời điểm để hội tụ các yếu tố để đưa đất nước bước sang kỷ nguyên mới, như lời Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát biểu gần đây.
Để tận dụng tốt thời cơ này, chúng ta phải nhận thức sâu sắc rằng, đi vào kỷ nguyên mới công tác ngoại giao kinh tế cần phải tiếp tục phát huy được vai trò phục vụ người dân, phục vụ doanh nghiệp và phục vụ địa phương với tinh thần “hiệu quả hơn, sâu sắc hơn và thực chất hơn”, với một tư duy mới “nhạy bén và sáng tạo hơn”.
Để làm được điều này, ngoại giao kinh tế một mặt phải tận dụng tối đa các động lực tăng trưởng truyền thống như xuất khẩu, đầu tư, du lịch, sau đó phải khai thác tối đa được các lợi ích của các hiệp định thương mại tự do, các hiệp định đầu tư hiện có, nhất là những lĩnh vực, những thị trường chúng ta còn chưa khai thác hết; phải khai mở được các nguồn đầu tư, nguồn tài chính mới, thị trường mới, nhất là các nguồn lực từ các khu vực như Trung Đông, Mỹ Latinh, hoặc các doanh nghiệp, quỹ đầu tư lớn Việt Nam chưa tiếp cận được.
Đồng thời, giải quyết những dự án tồn đọng từ trước, từ đó tạo đòn bẩy thu hút dự án đầu tư mới. Tiếp tục rà soát, đôn đốc, triển khai các cam kết, thỏa thuận quốc tế, cụ thể hóa các quan hệ mà Việt Nam vừa nâng cấp với các đối tác thành các chương trình dự án hợp tác kinh tế cụ thể, thiết thực, phục vụ cho lợi ích các bên. Muốn tạo được đột phá phải tạo ra được các động lực tăng trưởng mới, đột phá vào những lĩnh vực mới, như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhiều lần nhấn mạnh và chỉ đạo.
- Vậy trong thời gian tới mà cụ thể từ 2025, trọng tâm của công tác ngoại giao kinh tế hướng đến sẽ bao gồm những gì, thưa Phó Thủ tướng?
- Trọng tâm của ngoại giao kinh tế trong thời gian qua và sắp tới đây sẽ là nhận diện và tranh thủ cơ hội từ các xu hướng mới đang định hình trên thế giới như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng, và tạo lập được sự hợp tác sâu rộng với các trung tâm đổi mới sáng tạo trên thế giới, bao gồm các quốc gia, các doanh nghiệp trong các lĩnh vực mang tính đột phá như công nghệ cao, công nghệ bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử…
Các thỏa thuận hợp tác với NVIDIA và các tập đoàn công nghệ số, công nghệ cao gần đây là những thí dụ điển hình. Muốn xác lập được vị thế của mình trong chuỗi cung ứng và chuỗi sản xuất đang định hình, Việt Nam phải trở thành một mắt xích quan trọng, bền vững trong chuỗi sản xuất này. Do vậy sẽ thúc đẩy các hoạt động ngoại giao chuyên sâu, chuyên ngành, chuyên biệt, như ngoại giao về công nghệ, ngoại giao về khí hậu, ngoại giao về nông nghiệp, ngoại giao về hạ tầng, ngoại giao về kinh tế số…
- Thưa Phó Thủ tướng, thực tế cho thấy năm 2024 cũng là năm rất thành công trong công tác về người Việt Nam ở nước ngoài, và đây cũng là nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước. Phó Thủ tướng đánh giá thế nào về vấn đề này?
- Cộng đồng gần 6 triệu người Việt Nam hiện đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, luôn là bộ phận không thể tách rời của toàn dân tộc. Chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước rất quan tâm chăm lo cho bà con ổn định cuộc sống, hội nhập với nước sở tại, có địa vị kinh tế và pháp lý ổn định, gắn kết được với đồng bào ta ở nước ngoài, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc. Đồng thời, tạo điều kiện để cho đồng bào ta đóng góp vào xây dựng đất nước.
Chúng ta luôn trân trọng tinh thần hướng về quê hương, và những đóng góp của đồng bào ta ở nước ngoài cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nguồn lực đầu tư kiều hối và tri thức của đồng bào ta ở nước ngoài dành cho Tổ quốc thực sự là nguồn lực quan trọng cho phát triển đất nước, với 421 dự án FDI và tổng vốn đăng ký đầu tư 1,72 tỷ USD tại 42/63 tỉnh thành; lượng kiều hối năm 2024 dự báo đạt khoảng 16 tỷ USD.
Đây là những nguồn lực rất quan trọng cho phát triển kinh tế đất nước. Bên cạnh đó, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cũng đóng góp vào sự phát triển của khoa học - công nghệ, giáo dục, y tế và các hoạt động thiện nguyện khác ở Việt Nam.
Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, chính vì vậy hơn bao giờ hết, việc phát huy sức mạnh của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng trở nên quan trọng. Đẩy mạnh sự vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đóng góp vào sự phát triển và bảo vệ Tổ quốc, tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, hành lang pháp lý ở trong nước, cũng chính là tạo điều kiện để cho bà con gắn kết hơn với trong nước.
Song song với đó chúng ta cũng triển khai các phương pháp tổng thể, lâu dài để chăm lo phát triển người Việt Nam ở nước ngoài, cũng là nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới.
Để huy động được nguồn lực kinh tế và đặc biệt là nguồn tri thức của kiều bào, Chính phủ đã và đang thực hiện nhiều chủ trương, chính sách đơn giản hóa thủ tục hành chính, để đồng bào ta ở nước ngoài dễ dàng về nước sinh sống, đầu tư và kinh doanh. Cùng với đó, các văn bản pháp luật quan trọng như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Căn cước công dân cũng được hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho kiều bào về sinh sống, làm việc và đầu tư ở Việt Nam.
Với chính sách đột phá và môi trường thuận lợi, tôi tin chắc rằng cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài sẽ phát huy được tối đa tiềm năng của mình cũng như đóng góp về cho Tổ quốc.
- Xin trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng đã dành cho Báo cuộc trao đổi này.
Đối ngoại đóng vai trò kiến tạo, mở ra động lực và cơ hội mới cho đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới. Trong đó, đối ngoại đóng vai trò kết nối nội lực với ngoại lực, với nội lực là cơ bản, lâu dài, còn ngoại lực có tính đột phá.