PHÓNG VIÊN: - Thưa ông, mới đây NHNN công bố kết luận thanh tra hoạt động của 4 doanh nghiệp kinh doanh vàng cùng 2 ngân hàng cho thấy nhiều vi phạm thiếu sót. Ông đánh giá thế nào về kết luận thanh tra thị trường vàng vừa qua?
TS. NGUYỄN TRÍ HIẾU: - Việc NHNN công khai kết luận thanh tra một cách minh bạch, cho thấy quyết tâm chấn chỉnh lại trật tự thị trường. Kết luận thanh tra lần này đã cho thấy hàng loạt vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng, và có cả những sai phạm mang tính chất đầu cơ làm giá, đưa đến việc giá vàng tăng mạnh trong thời gian qua.
Đáng chú ý là những doanh nghiệp có tên tuổi uy tín trong ngành đều có những vi phạm không hề nhỏ.
Khi các vi phạm trong chuỗi cung ứng, phân phối và niêm yết giá được làm rõ như vậy, sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh đối với toàn hệ thống. Những sai phạm này có thể làm xói mòn niềm tin xã hội và dễ dàng dẫn đến tâm lý đầu cơ, khiến người dân đổ xô mua vàng, từ đó đẩy giá lên cao hơn nữa.
Việc xử lý các vi phạm hợp lý, hợp tình, kết hợp giữa nguyên tắc nghiêm minh, nhân văn và tính xây dựng sẽ đảm bảo kỷ cương và sự công bằng trong thị trường.
- Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân dẫn đến những vi phạm nghiêm trọng này?
- Một trong những nguyên nhân lớn nhất dẫn đến các vi phạm trên thị trường vàng thời gian qua, chính là do sự biến động mạnh của giá vàng. Giá vàng thế giới liên tục leo thang, kéo theo giá vàng trong nước cũng tăng vọt.
Chính đà tăng này đã kích hoạt việc ham lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp. Khi thấy cơ hội kiếm lời lớn từ chênh lệch giá và tâm lý đám đông, một số đơn vị kinh doanh vàng đã có hành vi trục lợi.
Thứ hai nằm ở tính tuân thủ pháp luật của một bộ phận doanh nghiệp trong nước. Thị trường tài chính - tiền tệ nói chung và thị trường vàng nói riêng có nhiều yếu tố rất khó kiểm soát. Một số nhà kinh doanh vàng đã lạm dụng, lợi dụng những sơ hở đó để làm giàu.
Thứ ba là từ phía người dân. Những hành vi đầu cơ, làm giá sẽ không thể tồn tại nếu không có người mua người bán sẵn sàng tham gia. Không ít người dân, vì tâm lý “đi tắt đón đầu” hay mong muốn kiếm lời nhanh, đã làm tăng mạnh sức cầu và các nhà kinh doanh vàng nắm lấy thời cơ làm giá.
- Vậy làm gì thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới?
- Việc sử dụng các biện pháp hành chính không thể giải quyết rốt ráo vấn đề này. Muốn điều tiết thị trường vàng một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất là phải đảm bảo nguồn cung vàng trong nước đủ dồi dào để đáp ứng nhu cầu thực tế.
Chỉ khi cán cân cung cầu được thiết lập lại một cách hợp lý, mới có thể tạo điều kiện để giá vàng trong nước hạ nhiệt và tiến gần hơn với giá thế giới. Cân bằng cung cầu là điều kiện đủ.
Điều kiện cần để thị trường vận hành minh bạch và ổn định chính là hệ thống quy định, cơ chế quản lý và kỷ cương pháp lý nghiêm minh. Dẫu vậy, ngay cả khi các quy định và cơ chế quản lý được siết chặt, nếu cung cầu vẫn mất cân đối thì chênh lệch giá giữa trong nước và thế giới vẫn khó có thể được điều chỉnh.
Hiện nay, thị trường vàng vẫn đang trong trạng thái cung thiếu cầu cao và chính sự lệch pha này là yếu tố then chốt khiến giá vàng nội địa neo ở mức cao so với thế giới. Đây là rào cản lớn nhất cần được tháo gỡ nếu muốn đưa giá vàng trở lại quỹ đạo hợp lý.
- Thưa ông, Thủ tướng đã yêu cầu NHNN chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ ngành có liên quan khẩn trương hoàn thành việc đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị định 24. Theo ông đâu là những điểm then chốt cần điều chỉnh để giải quyết tận gốc các bất cập trên thị trường vàng hiện nay?
- Về lâu dài, muốn thị trường vàng phát triển lành mạnh và ổn định, cần xem xét mở lại thị trường sản xuất vàng miếng cho nhiều doanh nghiệp có đủ năng lực, đồng thời cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu theo lộ trình rõ ràng và kiểm soát được.
Đảng và Chính phủ đã yêu cầu vấn đề hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nhanh chóng sửa đổi Nghị định 24 theo hướng thị trường hóa có lộ trình và có kiểm soát chặt chẽ; tạo sự kết nối hiệu quả hơn giữa thị trường vàng trong nước và thị trường quốc tế.
Song một giải pháp không kém phần quan trọng nữa là NHNN cần trao lại quyền nhập khẩu vàng cho các doanh nghiệp có uy tín trong ngành. Tức là NHNN chỉ nên giữ vai trò quản lý thị trường vàng, đồng thời cho phép các doanh nghiệp này nhập khẩu vàng theo một kế hoạch phân bổ hợp lý như trước đây.
Khi các doanh nghiệp này được phép chủ động nhập khẩu, nguồn cung vàng trên thị trường sẽ trở nên dồi dào hơn, từ đó mới có thể tạo ra sự cân bằng cung - cầu thực chất.
Nếu cho phép nhập khẩu vàng, chắc chắn chúng ta sẽ phải tiêu tốn một lượng ngoại tệ nhất định, trong khi nguồn ngoại tệ hiện nay đã rất hạn hẹp.
Theo số liệu tôi có được, dự trữ ngoại hối quốc gia vào khoảng 80 tỷ USD, trong khi nhập khẩu 3 tháng khoảng 100 tỷ USD, tức là quy mô dự trữ ngoại hối của Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu 3 tháng nhập khẩu theo như khuyến nghị của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Vì vậy, nếu tiếp tục phải dùng thêm ngoại tệ để nhập vàng, tình trạng thâm hụt sẽ nhiều hơn. Tuy nhiên, có lẽ đây là điều cần chấp nhận để duy trì sự cân bằng trên thị trường vàng. Dĩ nhiên, việc nhập khẩu vàng sẽ được kiểm soát chặt chẽ, không diễn ra ồ ạt mà sẽ tuân theo hạn ngạch và kế hoạch cụ thể do NHNN đặt ra.
Ngoài ra, nghiên cứu thành lập sở hoặc sàn giao dịch vàng là một giải pháp phù hợp và rất cần thiết với thị trường vàng Việt Nam hiện nay. Bởi thị trường vàng trong nước vẫn mang tính truyền thống cao, chủ yếu diễn ra qua các giao dịch mua bán lẻ, thiếu đi một nền tảng tập trung để công bố minh bạch thông tin về giá cả và khối lượng vàng trên thị trường.
Việc thành lập một sở hoặc một sàn giao dịch vàng sẽ tạo ra một kênh chính thức, giúp người mua và người bán dễ dàng tiếp cận thông tin thị trường, từ đó góp phần ổn định và minh bạch hơn cho toàn bộ thị trường vàng.
- Xin cảm ơn ông.
Khi nguồn cung vàng dồi dào hơn và đáp ứng đủ nhu cầu xuất khẩu, giá vàng sẽ trở về gần giá thế giới, tính cạnh tranh được đảm bảo và niềm tin thị trường được củng cố, thị trường vàng mới có thể ổn định.
