Sau hơn 2 năm triển khai Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, thành phố đã chứng minh năng lực bứt phá cùng tinh thần tiên phong và trách nhiệm “vì cả nước, cùng cả nước”.
Riêng năm 2025, ước thu ngân sách của TPHCM đạt khoảng 750.000 tỷ đồng, là một trong 6 địa phương trên cả nước tự chủ và điều tiết về ngân sách Trung ương. Đặc biệt, TPHCM đóng góp khoảng 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia và hơn 23% GDP của cả nước.
Tuy nhiên, trong không gian phát triển mới, sự tiên phong ấy đang bị giới hạn bởi khuôn khổ pháp lý chưa theo kịp bối cảnh thực tiễn. Phân tích của nhiều đại biểu Quốc hội, chuyên gia và từ thực tiễn phát triển trong bối cảnh mới, đều cùng có nhận định: TPHCM đã phát triển nhanh hơn so với khả năng đáp ứng của các cơ chế, chính sách hiện hành.
Vì vậy, việc xem xét sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 mang sứ mệnh lịch sử. Đó không chỉ là tháo gỡ vướng mắc cho thành phố, mà còn là kiến tạo khuôn khổ pháp lý tương xứng với một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt sau sắp xếp, phù hợp với vị thế trung tâm kinh tế hàng đầu cả nước và vai trò “thử nghiệm thể chế” đất nước.
Trong suốt hành trình phát triển, khát vọng phát triển bứt phá vì cả nước, cùng cả nước của thành phố luôn được khẳng định rõ. Gần đây nhất, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I xác định các chỉ tiêu phát triển trong giai đoạn 2025-2030, như: tốc độ tăng trưởng bình quân 10-11%/năm; tổng vốn đầu tư bình quân 5 năm chiếm 35-40% GRDP.
Thế nhưng, dù đặt mục tiêu thu ngân sách năm 2026 đạt khoảng 804.000 tỷ đồng, TPHCM cũng chỉ được dự toán chi đầu tư phát triển 144.000 tỷ đồng, rất thấp so với nhu cầu đầu tư (từ 700.000-800.000 tỷ đồng). Sự chênh lệch rất lớn này, nếu không có cơ chế, chính sách vượt trội để khơi thông nguồn lực xã hội hóa, thành phố không thể giải bài toán cấp bách về hạ tầng, môi trường, giao thông và làm suy giảm khả năng đóng góp cho cả nước.
Trong Tờ trình đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98, Chính phủ nêu rõ, để hoàn thành mục tiêu tăng trưởng 2 con số vào năm 2026, TPHCM phải được trao cơ chế vượt trội, đột phá, mở lối cho nguồn lực tư nhân và nhà đầu tư chiến lược tham gia, nhất là đầu tư vào những dự án hạ tầng trọng điểm về giao thông, đô thị, y tế, giáo dục…
Nhiều đề xuất mạnh mẽ vì thế được đưa ra trong dự thảo nghị quyết, như hoàn thiện cơ chế về mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), với việc mở rộng thẩm quyền điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch và nhất là cơ chế giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất TOD để đầu tư đường sắt đô thị và các tuyến giao thông kết nối.
Một điểm nhấn quan trọng khác là đề xuất thành lập khu thương mại tự do TPHCM - mô hình có mức độ phân quyền cao, tạo cực tăng trưởng mới và nâng vị thế TPHCM trong chuỗi giá trị cạnh tranh ở khu vực và toàn cầu.
Nhu cầu cấp bách của TPHCM đã được nhận diện rõ ràng, rất cần được xem xét giải quyết kịp thời và không thể bị trì hoãn, để không rơi vào tình trạng chậm ngày nào, thành phố càng mất cơ hội phát triển ngày đó, như Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh khi phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I.
Tuy nhiên, việc tạo thể chế mới chỉ là bước đầu, điều quan trọng hơn là các cơ chế vượt trội ấy được thực thi nghiêm túc, hiệu quả và không bị chậm trễ vì những lý do quen thuộc như “chờ hướng dẫn”, “chưa có quy định”… Do đó, cùng với việc nâng cấp cơ chế, “Nghị quyết 98 mới” khi được thông qua cũng nên có nội dung xác lập rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành liên quan trong tham gia triển khai.
Ngược lại, TPHCM phải cải cách mạnh bộ máy, nâng cao kỷ luật thực thi, triển khai cơ chế chính sách mới với tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm và chủ động giải trình trước Chính phủ, trước Quốc hội.
Phiên thảo luận ngày 8-12 của Quốc hội vì thế có ý nghĩa rất quan trọng trong việc quyết định thể chế tiên phong để TPHCM tiếp tục vì cả nước, cùng cả nước bước vào giai đoạn phát triển mới với tư duy đột phá, hành động quyết liệt.
