Hơn 4.300 người đã thiệt mạng trong trận động đất mạnh 7,8 độ richter gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ của Syria, với con số thiệt hại dự kiến sẽ tăng lên khi các dư chấn dội lại suốt cả ngày.
Trận động đất gây ra sự tàn phá như vậy một phần do sức mạnh của nó - đây là trận động đất mạnh nhất tấn công Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 1939 - và vì nó tấn công một khu vực đông dân cư.
Một lý do khác là nó xảy ra lúc 4h17 sáng, nghĩa là những người đang ngủ "bị mắc kẹt khi nhà của họ bị sập", Roger Musson, cộng tác viên nghiên cứu danh dự tại Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh, nói với AFP.
Tác giả của cuốn sách The Million Death Quake cho biết việc xây dựng các tòa nhà cũng không "thực sự phù hợp với một khu vực dễ bị động đất lớn".
Điều đó một phần có thể là do đường đứt gãy mà trận động đất xảy ra gần đây tương đối yên tĩnh.
Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong một trong những vùng động đất hoạt động mạnh nhất thế giới. Một trận động đất dọc theo đường đứt gãy Bắc Anatolian ở vùng Duzce phía bắc Thổ Nhĩ Kỳ đã giết chết hơn 17.000 người vào năm 1999.
Nhưng trận động đất hôm 6-1 xảy ra ở phía bên kia của đất nước, dọc theo đứt gãy Đông Anatolia.
Ông Musson cho biết, đứt gãy Đông Anatolian đã không xảy ra trận động đất mạnh 7 độ richter trong hơn hai thế kỷ, điều đó có thể có nghĩa là mọi người đã "bỏ qua mức độ nguy hiểm" của nó.
Vì đã quá lâu kể từ trận động đất lớn gần đây nhất nên "khá nhiều năng lượng" có thể đã tích tụ, ông Musson đưa ra giả thuyết.
Ông cho biết thêm sức mạnh của các dư chấn hôm 6-1i, bao gồm một trận động đất mạnh 7,5 độ richter, đã củng cố giả thuyết này.
Nó gây ra "một lượng thiệt hại to lớn, toàn bộ thị trấn bị hủy hoại và thương vong lên tới hàng chục nghìn người", ông nói.
Dư chấn từ trận động đất đó tiếp tục cho đến tháng 6 năm sau.
Tâm chấn của trận động đất hôm 6-1 ở độ sâu tương đối nông khoảng 17,9km gần thành phố Gaziantep của Thổ Nhĩ Kỳ, nơi sinh sống của khoảng hai triệu người.
Ông Musson cho biết nó được gây ra bởi mảng kiến tạo Ả Rập di chuyển về phía bắc, "vượt qua Thổ Nhĩ Kỳ".
"Bởi vì nó không thể di chuyển trơn tru, nó dính", ông nói.
"Việc giải phóng chuyển động đó dọc theo đường đứt gãy là nguyên nhân tạo ra một trận động đất lớn giống như trận chúng ta có ngày hôm nay".
Ông Musson nhấn mạnh rằng tâm chấn của một trận động đất như vậy không quan trọng bằng việc vết đứt gãy kéo dài bao xa dọc theo đường đứt gãy - trong trường hợp này là khoảng 100km.
Ông nói: “Điều này có nghĩa là bất cứ nơi nào trong vòng 100km dọc theo xu hướng của đứt gãy đều nằm ngay trên đỉnh của trận động đất”.
Cơ sở hạ tầng “đẹp”
Carmen Solana, nhà nghiên cứu núi lửa tại Đại học Portsmouth của Anh, cho biết vì không thể dự đoán được động đất nên các tòa nhà chống rung là rất quan trọng ở những khu vực bị ảnh hưởng.
Bà nói thêm: "Thật không may, cơ sở hạ tầng chống chịu rất chắp vá ở Nam Thổ Nhĩ Kỳ và đặc biệt là Syria, vì vậy việc cứu sống các sinh mạng hiện chủ yếu dựa vào" nỗ lực giải cứu những người sống sót.
Để đối phó với trận động đất năm 1999, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã thông qua luật vào năm 2004 yêu cầu tất cả các công trình xây dựng mới phải đáp ứng các tiêu chuẩn chống động đất hiện đại.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã coi việc xây dựng mạnh mẽ trở thành ưu tiên chính trị sau khi một trận động đất khác tấn công bờ biển Aegean vào năm 2020, khiến 114 người thiệt mạng.
Joanna Faure Walker, người đứng đầu Viện Giảm thiểu Rủi ro và Thảm họa của Đại học College London, đã kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ kiểm tra xem luật pháp có được tuân thủ trước thảm họa mới nhất hay không.
Bà cũng kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ xem xét "liệu có khả năng cải thiện sự an toàn của các tòa nhà cũ hơn hay không".
Bill McGuire, nhà nghiên cứu núi lửa tại Đại học College London, nói rằng "ở Syria, nhiều cấu trúc đã bị suy yếu sau hơn một thập kỷ chiến tranh".
