Theo đó, khi GDP tăng 2,58%, XNK tăng 22,6%, với tổng kim ngạch đạt 668,5 tỷ USD, vượt xa mốc 600 tỷ USD đặt ra trước đó, lập đỉnh cao mới. Riêng XK vượt qua ngưỡng 300 tỷ USD cũng từng đặt ra từ trước, nay đạt 335,2 tỷ USD, tăng 18,6%.
Thặng dư thương mại 2,9 tỷ USD, nối dài mạch xuất siêu 6 năm liền (2016-2021), đưa Việt Nam trở thành điểm sáng, khi bầu trời toàn cầu tăm tối.
Những số liệu trên đã được các tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế sử dụng, thừa nhận sự thăng hoa, huy hoàng của nước ta.
Song giữa con số với nội tình XK của Việt Nam luôn khác. Cái gốc của sự khác biệt là bởi thành quả của XK không chỉ do doanh nghiệp (DN) trong nước làm nên, còn do khối DN đầu tư nước ngoài (FDI) tác thành.
Mỗi khối DN khác nhau về quốc tịch, khác biệt về tài khoản quốc gia, hãy xem đóng góp của khối DN nội cho nước nhà thế nào?
Về giá trị tuyệt đối. Tiếng là năm 2021 Việt Nam XK được 335,2 tỷ USD, nhưng DN trong nước (thực chất của Việt Nam) chỉ có 88,5 tỷ USD. Với tốc độ này còn lâu XK nước ta mới tới ngưỡng 100 tỷ USD, đừng ngộ nhận đã vượt qua mốc này, đỉnh kia.
Ngay giá trị ít ỏi trên cũng phân vân. Đó là trong hàng XK của các DN nội, phần lớn hàng công nghệ là gia công, lắp ráp. Với nông phẩm phải NK khá nhiều nguyên liệu để chế biến mới có hàng để XK như thủy sản, hạt điều thô…
Riêng năm 2021, càng băn khoăn bởi nó là số ước tính trước khi kết thúc năm 2021. Khi ấy chắc không lường được tình trạng từ trung tuần tháng 12-2021, hàng ngàn xe chở hàng XK sang Trung Quốc bị ách tắc tại cửa khẩu Lạng Sơn, cùng lúc lập 3 kỷ lục từ trước tới nay: Dài ngày nhất - số lượng xe nhiều nhất - thiệt hại chắc chắn lớn nhất. Chuyện buồn này còn “mở hàng” cho năm 2022.
Về giá trị tương đối. Khối DN nội chỉ chiếm 26,4% tổng kim ngạch XK của cả nước, trong khi tỷ lệ này của năm 2020 là 27,6%, nghĩa là khối DN Việt tiếp tục lép vế. Nói “tiếp tục lép vế” bởi từ ngày có khối DN FDI tham gia XK, tỷ trọng XK của khối DN nội trong tổng kim ngạch XK cứ èo ọt dần, vài năm trước còn loanh quanh ở mức 30%, sau đó xuống dần, chưa có dấu hiệu dừng lại. Khối DN FDI trám chỗ 70% còn lại. Tỷ trọng XK của khối DN FDI trong tổng kim ngạch XK năm 2020 là 72,4% và 2021 lên 73,6%.
Về tốc độ tăng trưởng. Năm 2021, XK cả nước tăng 18,6%, khối DN FDI tăng 20,7%, khối DN nội chỉ 13,2%. Sự lệch pha lâu nay vẫn vậy, khối DN nội luôn tăng thấp hơn mức tăng chung và càng thấp so với mức tăng của khối FDI. Thậm chí năm 2020, khi XK cả nước tăng 6,5%, khối DN FDI tăng 9,7% trong khi khối DN nội âm 1,1%.
Cũng cần nói thêm về thặng dư thương mại. Năm 2021 cả nước xuất siêu 2,9 tỷ USD, nhưng đó chỉ là hiệu số giữa xuất siêu của khối FDI 28,4 tỷ USD với nhập siêu của khối DN nội 25,5 tỷ USD, cao hơn nhập siêu của khối này năm 2020 (15,4 tỷ USD). Như vậy, tiếng là Việt Nam xuất siêu, nhưng khối DN nội nhập siêu, như vậy nền kinh tế lãnh đủ.
Ngược lại, khối DN FDI đóng góp kim ngạch cao, tỷ trọng áp đảo, tốc độ nhanh và xuất siêu… Song DN FDI là một trong các thành phần kinh tế của nước nhà, họ được mời vào sản xuất tại Việt Nam và XK trên lãnh thổ Việt Nam, thặng dư thương mại… tất thảy đều thuộc về họ.
Họ đóng góp cho ngân sách nước nhà bao nhiêu làm sao biết được, song điều ai cũng biết là nước, rác thải do họ sản xuất chất cao như núi, đen đặc dòng sông, kênh nước, bụi mịn phủ khắp đó đây.
Thế nên, khi nghe thành tích, thành công, thành tựu, thành quả về XK không được rạch ròi cứ thấy ngờ ngợ. Bởi nếu thực sự XK của nước ta tăng trưởng cao, kim ngạch luôn lập kỷ lục mới, nối dài mạch xuất siêu tới 6 năm, mọi chuyện đã khác.
