Ông đã nhanh chóng đặt mình vào vị trí tiên phong trong việc định hình tương lai của đất nước, với một quá khứ đang gây lo ngại ngay cả khi phần lớn người dân Syria đang ăn mừng sự sụp đổ của Assad.
Tách khỏi al Qaeda
Sinh ra tại Syria vào cuối những năm 1970 hoặc đầu những năm 1980, al-Golani đang tự quảng bá mình là một nhà lãnh đạo chính trị thực dụng và đưa ra những đảm bảo cho các nhóm dân tộc và tôn giáo đa dạng của Syria.
Những lời hứa này hoàn toàn trái ngược với bạo lực và vi phạm nhân quyền do các nhóm Hồi giáo mà ông liên kết trong quá khứ thực hiện, chẳng hạn như ISIS và al Qaeda.
“Không ai có quyền xóa bỏ một nhóm người khác”, ông nói trong một cuộc phỏng vấn với CNN vào những ngày trước khi tiếp quản Damascus, nơi đặt trụ sở của chính quyền Assad.
“Những giáo phái này đã cùng tồn tại trong khu vực này hàng trăm năm, và không ai có quyền xóa bỏ chúng. Phải có một khuôn khổ pháp lý bảo vệ và đảm bảo quyền lợi của tất cả mọi người, chứ không phải một hệ thống chỉ phục vụ một giáo phái, như chế độ Assad đã làm".
Trong khi chính quyền Biden hoan nghênh sự sụp đổ của Assad như một sự kiện lịch sử mang tính bước ngoặt, các quan chức Hoa Kỳ vẫn chưa xác nhận họ có liên lạc trực tiếp với al-Golani hoặc các thành viên của nhóm do ông lãnh đạo, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), cũng được chỉ định là một nhóm khủng bố.
Al-Golani, với tư cách là người đứng đầu HTS, đã tách khỏi liên minh với al Qaeda, nhưng các quan chức và nhà phân tích Hoa Kỳ đang theo dõi chặt chẽ liệu các hành động này có phù hợp với các tuyên bố công khai hay không.
“Chúng tôi sẽ luôn cảnh giác, đừng nhầm lẫn, một số nhóm phiến quân đã lật đổ Assad cũng có hồ sơ đen tối về khủng bố và vi phạm nhân quyền”, Tổng thống Biden phát biểu trong bài phát biểu từ Nhà Trắng vào Chủ Nhật 8/12.
“Chúng tôi đã ghi nhận những tuyên bố của các nhà lãnh đạo của các nhóm phiến quân này trong những ngày gần đây, và họ đang nói những điều đúng đắn. Nhưng khi họ đảm nhận trách nhiệm lớn hơn, chúng tôi sẽ đánh giá không chỉ lời nói mà cả hành động của họ".
'Bị ám ảnh' với việc cai trị Syria
Sinh ra với tên Ahmed Hussein al-Sharaa tại Damascus, Syria, tên tự đặt al-Golani ám chỉ nguồn gốc gia đình ông ở Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát — báo hiệu một mối quan ngại từ Hoa Kỳ và Israel, liệu al-Golani và HTS có gây ra mối đe dọa cho Israel hay không.
Andrew Tabler, thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Cận Đông Washington, cho biết HTS và các nhóm liên minh của họ "rất ám ảnh và tập trung vào mục tiêu nội bộ" là thiết lập chế độ chính trị ở Syria.
HTS, đứng đầu một liên minh quân sự bao gồm các lực lượng đối lập và các nhóm Hồi giáo, dường như nắm quyền kiểm soát nửa phía Tây của đất nước với các trung tâm dân số chính là Damascus, Aleppo, Hama, Homs và tiếp cận Biển Địa Trung Hải. Các nhóm người Kurd Syria, một số được Hoa Kỳ hậu thuẫn, nắm quyền kiểm soát một phần nhỏ hơn của đất nước ở phía Đông.
Al-Golani, trong bài phát biểu chiến thắng tại Nhà thờ Hồi giáo Umayyad lịch sử của Damascus vào Chủ Nhật, đã tuyên bố một chương mới trong khu vực nơi người dân Syria đang nắm quyền sở hữu đất nước. Đến thứ Hai, ông đã tổ chức các cuộc họp chuyển tiếp giữa Thủ tướng được Assad chỉ định Mohammad Ghazi Jalali và Thủ tướng của Chính phủ Cứu rỗi tự xưng — cơ quan quản lý của tỉnh Idlib ở phía Tây Bắc Syria mà HTS đã kiểm soát trong nhiều năm.
John Hannah, thành viên cấp cao của Viện Do Thái về An ninh Quốc gia Hoa Kỳ và từng giữ các vị trí cấp cao về chính sách đối ngoại cho cả chính quyền Dân chủ và Cộng hòa, cho biết: “Al-Golani có thành tích là có một chính phủ kỹ trị cung cấp các dịch vụ tối thiểu”.
“HTS không tấn công người theo đạo Thiên chúa, người Druze và các nhóm thiểu số khác, nhưng cũng không biến họ thành một phần của bất kỳ chính phủ dân chủ nào, họ rõ ràng là công dân hạng hai”, ông nói tiếp.
“Nhưng kể từ khi ông ta xuống Damascus, dọc theo con đường, ông ta đã ban hành những tuyên bố cho mọi nhóm dân tộc thiểu số mà ông ta có thể tìm thấy rằng họ cần được bảo vệ - miễn là họ đào tẩu khỏi chế độ - rằng họ sẽ được bảo vệ, tài sản của họ, thể chế chính phủ của họ phải được bảo vệ".
Sự công nhận quốc tế
Trong cuộc phỏng vấn với CNN, khi được hỏi liệu ông có áp đặt luật lệ Hồi giáo nghiêm ngặt hay không và một chính phủ Hồi giáo sẽ có ý nghĩa gì đối với các nhóm thiểu số, al-Golani cho biết kế hoạch quản lý tương lai của ông đối với Syria sẽ tập trung vào các thể chế.
“Chúng ta đang nói về việc xây dựng Syria. HTS chỉ là một chi tiết của cuộc đối thoại này, và nó có thể tan rã bất cứ lúc nào. Nó không phải là mục đích tự thân, mà là phương tiện để thực hiện nhiệm vụ đối đầu với chế độ này. Khi nhiệm vụ đó hoàn thành, nó sẽ chuyển sang trạng thái quản lý, thể chế...".
Al-Golani cho biết ông chưa bao giờ đích thân tham gia vào các hành động khủng bố. Năm 2003, ông được cho là đã đến Iraq để chống lại cuộc xâm lược của Hoa Kỳ và đã trải qua 5 năm trong một nhà tù do Hoa Kỳ quản lý tại quốc gia này.
Trở về Syria vào năm 2011, ông đã thành lập Jabhat al-Nusrah để hoạt động như một nhánh của Nhà nước Hồi giáo ISIS, nhưng sau đó đã tách khỏi nhóm, liên kết với al Qaeda trong một vài năm, trước khi tuyên bố độc lập với tên gọi HTS vào năm 2016.
Hoa Kỳ đã liệt kê ông là cá nhân bị chỉ định đặc biệt vào năm 2013, một danh sách trừng phạt quan trọng; và vào năm 2017, FBI đã đưa ra phần thưởng 10 triệu đô la cho thông tin về nơi ở của al-Golani.
“Tôi tin rằng mọi người trong cuộc sống đều trải qua các giai đoạn và trải nghiệm… người ở độ tuổi 20 sẽ có tính cách khác với người ở độ tuổi 30 hoặc 40, và chắc chắn là người ở độ tuổi 50”, al-Golani trả lời CNN khi được hỏi về sự tiến hóa trong chính trị và quân sự của mình.
“Đôi khi điều cần thiết là phải điều chỉnh theo thực tế, bởi vì một người cứng nhắc bám vào một số ý tưởng và nguyên tắc nhất định mà không có sự linh hoạt thì không thể lãnh đạo xã hội hiệu quả hoặc giải quyết các cuộc xung đột phức tạp như đang diễn ra ở Syria".
Hannah cho biết sự công nhận của quốc tế cùng hoạt động nhân đạo và tái thiết áp đảo cần phải tạo cơ hội cho Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ khác sử dụng một số đòn bẩy để tiến về phía trước ở Syria — nơi có những lo ngại về việc bảo vệ dân thường, nhưng cũng kiểm soát được kho vũ khí và hóa chất của Assad.
"Bất kỳ chính phủ mới nào ở Syria cũng sẽ tuyệt vọng vì sự công nhận, tính hợp pháp, tiền bạc, sự giúp đỡ tái thiết", ông nói. "Chúng tôi có một số đòn bẩy để ít nhất là cố gắng bảo vệ, hoặc tránh một cuộc tắm máu và hỗn loạn tuyệt đối và Jihad bên trong Syria".
Phục hồi sau nội chiến
Gần 14 năm nội chiến ở Syria đã khiến khoảng 14 triệu người trở thành người tị nạn hoặc phải di dời trong nước. Và sự tra tấn và áp bức có hệ thống từ chế độ Assad đã tác động sâu sắc đến các nhóm như HTS.
Mouaz Moustafa, Giám đốc điều hành Lực lượng đặc nhiệm khẩn cấp Syria, người đã liên lạc với phe đối lập Syria trong hơn 1 thập kỷ, cho biết: "Nếu bạn nhìn vào những người lính bộ binh của lực lượng này (HTS và các lực lượng đối lập), họ bao gồm những người mới 10 tuổi và 6 tuổi khi cuộc cách mạng năm 2011 bắt đầu".
“Những đứa trẻ phải di dời khỏi Aleppo khi mới 10, 12 tuổi và trở về và nói rằng 'chúng con sẽ trở lại để giải phóng thị trấn và thành phố của mình', rồi ôm chầm lấy bà của chúng", ông nói.
Moustafa đã tán thành Nghị quyết 2254 của Hội đồng Bảo an LHQ, nghị quyết năm 2015 đề nghị LHQ đóng vai trò là bên điều phối các cuộc đàm phán giữa chính phủ và các thành viên phe đối lập, nhưng đã bị Assad chặn lại, với sự hỗ trợ của Iran và Nga.
Charles Lister, nghiên cứu viên cấp cao và Giám đốc chương trình Syria, Chống khủng bố và Chủ nghĩa cực đoan tại Viện Trung Đông, cho biết HTS và liên minh hoạt động quân sự rộng lớn hơn đang tập trung vào việc xử lý quá trình chuyển đổi chính trị nội bộ của Syria.
“Quan điểm của họ là một tiến trình do LHQ lãnh đạo được thiết kế và xác định ở nước ngoài là không cần thiết, và họ bác bỏ nó”, ông viết trong một bài báo cho Foreign Policy, trích dẫn bốn nguồn tin liên quan đến HTS và các đồng minh của tổ chức này.
“'Chúng tôi hoan nghênh sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhưng chúng tôi không cần họ tạo ra một quy trình mà chúng tôi đã triển khai,' một trong số họ nói với tôi khi họ đến Damascus. 'Chúng tôi từ chối bước vào những cái bẫy của quá khứ,' một người khác nói".
