PHÓNG VIÊN: - Vậy ông đánh giá thế nào về tiềm năng phát triển của TPHCM hiện nay?
TS. CẤN VĂN LỰC: - Với diện tích chiếm khoảng 2% cả nước, và dân số tương đương 13,5% dân số quốc gia, TPHCM không chỉ là đô thị lớn nhất, mà còn có nền tảng dân trí cao, phân bố dân cư tương đối đồng đều. Đây chính là điều kiện thuận lợi cho phát triển đồng bộ và bền vững.
TPHCM cũng được xem là “đầu tàu” kinh tế của cả nước, đóng góp tới 23,8% GDP, chiếm 22% kim ngạch xuất nhập khẩu, thu hút 24,2% vốn FDI, và đóng góp hơn 33% tổng thu ngân sách quốc gia. Đây là những điểm mạnh mà không địa phương nào có được.
Không chỉ dẫn đầu về quy mô kinh tế, TPHCM còn là địa phương tiên phong trong việc thí điểm và triển khai cơ chế chính sách đặc thù. Trong đó, nổi bật là Nghị quyết 98/2023/QH15 về cơ chế phát triển riêng cho TPHCM; Nghị quyết 222/2025/QH15 về xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM và Đà Nẵng; cùng với định hướng chiến lược phát triển đô thị của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.
Sau hợp nhất với tỉnh Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu, TPHCM mới đang có lợi thế rõ rệt nhờ mô hình phát triển đa ngành, đa lĩnh vực. Với thế mạnh về dịch vụ tài chính, công nghiệp, logistics, công nghệ cao, du lịch và kinh tế biển, TPHCM được định vị là trung tâm tài chính - công nghiệp - công nghệ hàng đầu cả nước, hướng tới mục tiêu lọt “Top 100” hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu.
Với tổng hòa các yếu tố về quy mô, chính sách, kinh tế, hạ tầng và công nghệ, TPHCM đang đứng trước thời cơ bứt phá mạnh mẽ để hiện thực hóa tầm nhìn trở thành một siêu đô thị hàng đầu, xứng đáng là hạt nhân phát triển năng động và đầu tàu tăng trưởng của cả nước.
- Những lợi thế như ông vừa phân tích sẽ có tác động như thế nào đến thu hút dòng vốn đầu tư hiện nay cho TPHCM, nhất là vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng?
- Chính những động lực tăng trưởng mạnh mẽ nói trên, đã lý giải cho xu hướng nhà đầu tư từ phía Bắc, đặc biệt là Hà Nội, đang mạnh mẽ “Nam tiến”. Xu hướng dịch chuyển dòng tiền có nhiều nguyên nhân, nhưng xuất phát từ ba lý do then chốt.
Thứ nhất, quy mô vượt trội sau khi thực hiện hợp nhất với 2 tỉnh Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu, TPHCM hiện nay có quy mô dân số và diện tích lớn hơn rất nhiều, thậm chí gần gấp đôi so với TP Hà Nội. Điều này tạo ra thị trường lớn hơn rõ rệt cả về nhu cầu tiêu dùng lẫn phát triển đô thị.
Thứ hai, cấu trúc thị trường của TPHCM đa dạng và năng động. Đơn cử, riêng thị trường bất động sản, TPHCM cũng đang sở hữu đầy đủ các phân khúc từ nhà ở, thương mại, công nghiệp, logistics cho đến nghỉ dưỡng.
Thứ ba, nhu cầu nhà ở cao và thực chất hơn. TPHCM đang là nơi tập trung lực lượng lao động đông đảo, đặc biệt là công nhân làm việc trong các khu công nghiệp và chế xuất. Điều này kéo theo nhu cầu rất lớn về nhà ở, nhà lưu trú, đặc biệt là phân khúc nhà ở xã hội, và kéo theo những ngành kinh tế khác phát triển đi kèm, từ đó tạo ra sức hút về vốn.
Nhiều khu vực thuộc TPHCM như Bình Dương (cũ) hay Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ), vẫn còn tiềm năng tăng trưởng nhờ quỹ đất lớn, hạ tầng đang được đầu tư đồng bộ và nhu cầu thực tế từ cư dân, doanh nghiệp ngày càng rõ nét. Đây chính là những yếu tố mang tính nền tảng, góp phần củng cố vai trò “đầu tàu” kinh tế của TPHCM, cũng như tăng sức hút đối với các dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước.
Sự thay đổi về địa giới hành chính TPHCM không chỉ là bước ngoặt về hành chính - địa lý, mà còn là cơ hội lớn để định hình lại vai trò đầu tàu kinh tế của thành phố.
- Đúng là hiện nay như ông phân tích cũng như nhiều chuyên gia cho rằng, TPHCM được ví như “siêu đô thị”. Vậy theo ông, trong chiến lược phát triển của TPHCM thời gian tới nên học hỏi mô hình đô thị nào trên thế giới, để từ đó tham khảo, xây dựng chính sách phát triển riêng cho mình?
- TPHCM không thể đứng một mình, mà nên đặt bên cạnh các siêu đô thị gần chúng ta để so sánh và rút ra những bài học kinh nghiệm.
Theo tôi, mô hình đầu tiên mà TPHCM có thể tham khảo là Seoul (Hàn Quốc). Đây là siêu đô thị thông minh hàng đầu thế giới, và cũng là trung tâm tài chính, công nghệ và dịch vụ lớn nhất của Hàn Quốc. Điểm nổi bật nhất nên tham khảo của thành phố này là quản lý đô thị thông minh thông qua việc ứng dụng dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống cảm biến IoT, sử dụng bảng điều khiển tích hợp dữ liệu theo thời gian thực để nâng cao hiệu quả vận hành.
Seoul cũng đã xây dựng mô hình chính quyền mở, công khai hơn 8.000 bộ dữ liệu để người dân và doanh nghiệp dễ dàng truy cập và sử dụng. Đồng thời, khuyến khích người dân tham gia vào quá trình ra quyết định và phát triển chính sách thông qua các nền tảng trực tuyến.
Tiếp đó là Thượng Hải (Trung Quốc), đây là đô thị cảng toàn cầu. Tôi cho rằng TPHCM nên tham khảo kỹ mô hình này bởi có những nét tương đồng. Thượng Hải được định vị là một đô thị cảng tầm cỡ thế giới, tập trung phát triển các lĩnh vực then chốt như công nghệ cao, dịch vụ tài chính, logistics và cảng biển. Đặc biệt, Thượng Hải sở hữu các vùng phát triển chiến lược như đặc khu kinh tế Pudong, khu thương mại tự do Pudong, thu hút hàng loạt tập đoàn đa quốc gia đầu tư và đặt trụ sở khu vực.
Thượng Hải cũng nổi bật với mạng lưới metro lớn bậc nhất thế giới, hệ thống cảng nước sâu nhộn nhịp, hai sân bay quốc tế, hệ thống đường cao tốc kết nối hoàn chỉnh, và nền tảng giao thông thông minh tích hợp các công nghệ dữ liệu lớn và cảm biến. Trong tương lai gần, TPHCM rất có thể cũng phải đi theo hướng này.
Thượng Hải cũng tích cực triển khai mô hình đô thị số thông qua trung tâm điều hành đô thị thông minh (IOC), ứng dụng dữ liệu lớn, công nghệ 5G và camera AI vào công tác quản lý đô thị, giám sát an ninh và điều phối hạ tầng hiệu quả.
TPHCM có thể học hỏi kinh nghiệm từ Thượng Hải trong việc tiên phong sử dụng camera để giám sát xã hội, áp dụng mô hình quản lý quy hoạch tập trung, kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng đất đai nhằm đảm bảo phát triển bền vững và hạn chế tình trạng đô thị hóa tự phát, điều này rất đáng để tham khảo.
Thâm Quyến (Trung Quốc) cũng là một gợi ý, bởi đây được biết đến là đặc khu kinh tế (SEZ) đầu tiên của Trung Quốc, được thành lập từ năm 1980, đóng vai trò như một “phòng thí nghiệm” cho các chính sách kinh tế cải cách và mở cửa.
Hay như Mumbai (Ấn Độ), đây là trung tâm tài chính, thương mại và giải trí hàng đầu của quốc gia này, là đô thị có một số điểm giống TPHCM khi thành phố này đã không ngừng mở rộng diện tích thông qua các dự án lấn biển, nhằm giải quyết bài toán thiếu hụt quỹ đất cho phát triển đô thị. Nhờ vào lợi thế địa lý nằm ven biển Ả Rập, Mumbai tận dụng vị trí chiến lược để vươn lên trở thành trung tâm logistics, tài chính và du lịch sôi động.
Trong ngắn hạn, tôi cho rằng TPHCM cần tập trung phát triển nguồn nhân lực trong nước có chất lượng cao. Điều này đòi hỏi TPHCM cần hợp tác với những tổ chức giáo dục lớn trong và ngoài nước, để đào tạo chuyên gia tài chính trình độ cao trong các lĩnh vực như quản trị tài chính, ngân hàng, đầu tư, chứng khoán và bảo hiểm.
TPHCM cần xây dựng các cơ sở đào tạo chuyên sâu, cũng như trung tâm nghiên cứu về tài chính quốc tế, nhằm cung cấp cho thị trường lao động những chuyên gia có năng lực đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các tổ chức tài chính quốc tế, kèm theo đó là ban hành các chính sách thu hút nhân tài nhằm tránh “chảy máu chất xám”.
