Nỗi lo hàng trôi nổi
Thịt heo là nguồn thực phẩm tiêu thụ lớn nhất tại Việt Nam, chiếm tới 65-70% tổng lượng thịt tiêu dùng hàng năm. Riêng tại TPHCM, sản lượng thịt heo giao dịch bình quân mỗi ngày khoảng 9.000-10.000 con, với quy mô thị trường đạt hơn 25.000 tỷ đồng/năm.
Tuy nhiên, càng vào dịp cuối năm, thị trường càng phức tạp, đặc biệt là tình trạng kinh doanh thịt heo không rõ nguồn gốc, không qua kiểm dịch.
Theo thống kê 8 tháng của năm nay, cả nước ghi nhận khoảng 1.000 ổ dịch tả heo châu Phi, buộc phải tiêu hủy khoảng 300.000 con heo, cho thấy mức độ lây lan đáng báo động.
Lo ngại hơn cả là trong thời điểm dịch tả heo châu Phi bùng phát mạnh tại nhiều nơi, các cơ quan chức năng đã liên tiếp phát hiện và ngăn chặn nhiều vụ vận chuyển thịt heo bệnh vào tiêu thụ tại các tỉnh phía Nam.
Điển hình, cuối tháng 8 vừa qua, cơ quan chức năng phát hiện một lò mổ heo lậu tại phường Phú Mỹ (TPHCM) mỗi đêm giết mổ khoảng 10 con heo trong điều kiện mất vệ sinh nghiêm trọng; nội tạng, máu heo vương vãi khắp sàn bê tông cáu bẩn.
Chủ cơ sở thừa nhận đã duy trì lò mổ từ năm 2019 đến khi bị phát hiện, toàn bộ thịt sau đó được phân phối cho các điểm bán lẻ mà không qua kiểm dịch.
Tiểu thương bán thịt heo tại chợ đầu mối Hóc Môn. Ảnh: GIA HÂN
Ghi nhận của phóng viên Báo SGGP tại khu vực bên ngoài chợ đầu mối Hóc Môn vào rạng sáng 22-10, dọc tuyến đường Nguyễn Thị Sóc và quốc lộ 22 xuất hiện hàng loạt điểm bán bày thịt heo đặt trên chậu nhôm lớn, không bảo quản lạnh, thậm chí phải dùng quạt đuổi ruồi.
Người bán cho biết đã lấy hàng từ nhiều nơi, không chứng từ. Ở đây bán giá rẻ hơn giá thị trường từ 5.000-10.000 đồng/kg nên thu hút khá đông người mua.
“Chúng tôi kinh doanh trong chợ, đóng thuế, hàng hóa được kiểm dịch đầy đủ, nhưng sức mua yếu. Trong khi đó, người bán ngoài đường lấy hàng trôi nổi, giá rẻ, khách lại đông”, chị H. - một tiểu thương chợ đầu mối Hóc Môn, bức xúc nói.
Theo lãnh đạo các chợ đầu mối, điểm bán lậu thường hoạt động vào rạng sáng, không đăng ký kinh doanh, không kiểm dịch thú y. Họ vận chuyển thịt từ các lò mổ nhỏ lẻ, bày bán ngay trên vỉa hè hoặc khu dân cư. Khi lực lượng chức năng xuất hiện, chỉ trong vài phút, hàng hóa đã được tẩu tán.
Lựa chọn đơn vị uy tín tham gia sàn
Trước thông tin sẽ thí điểm sàn giao dịch thịt heo, nhiều doanh nghiệp cho biết rất phấn khởi. Ông Lê Văn Tiển, Giám đốc Chợ đầu mối Hóc Môn, cho rằng, khi sàn giao dịch đi vào vận hành, toàn bộ quá trình mua - bán sẽ được thực hiện qua hệ thống điện tử, công khai, minh bạch. Điều này không chỉ giúp quản lý hiệu quả mà còn giảm bớt tình trạng đầu cơ, thao túng giá thịt trên thị trường.
Thật ra, ý tưởng về kênh giao dịch thịt heo tập trung có từ năm 2019. Khi đó, Sở Công Thương TPHCM đã phối hợp Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam và nhiều doanh nghiệp trong ngành nghiên cứu mô hình giao dịch thịt heo theo hướng hiện đại, nơi mọi sản phẩm đều có mã truy xuất nguồn gốc, có chứng nhận kiểm dịch và tiêu chuẩn an toàn.
Mới đây, Sở Công Thương đã báo cáo UBND TPHCM kết quả nghiên cứu xây dựng Sàn giao dịch thịt heo và đề xuất phương án thí điểm tổ chức giao dịch thịt heo qua sàn.
Theo đó, Sở Công Thương là đầu mối triển khai thí điểm sàn giao dịch thịt heo; chủ trì phối hợp các sở, ngành, doanh nghiệp chăn nuôi, giết mổ, chế biến, phân phối… để thống nhất phương án vận hành. Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam là đơn vị trực tiếp thực hiện thí điểm, xây dựng và ban hành quy chuẩn về đặc tả, tiêu chuẩn chất lượng, quy trình giao dịch và thanh toán.
Đồng thời, Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam phối hợp các sở, ngành giám sát hoạt động thí điểm; lựa chọn đơn vị uy tín tham gia, thiết lập tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh, kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc; tích hợp dữ liệu với hệ thống Te-Food (hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm từ trang trại đến bàn ăn), xây dựng kế hoạch dự phòng kỹ thuật và đảm bảo minh bạch thuế trong giao dịch.
Sở An toàn thực phẩm TPHCM sẽ là đơn vị hướng dẫn xây dựng tiêu chí, quy định chi tiết và quy trình kiểm tra an toàn thực phẩm đối với thịt heo giao dịch qua sàn; chia sẻ dữ liệu truy xuất nguồn gốc với Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam; phối hợp các đơn vị liên quan kiểm tra, giám sát, xử lý và công khai vi phạm theo đúng quy định pháp luật.
Về lộ trình, trong năm nay, TPHCM sẽ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, phần mềm giao dịch và cơ chế quản lý, để thực hiện thí điểm từ ngày 1-12. Sau 3 tháng vận hành, Sở Công Thương sẽ tổng hợp, đánh giá kết quả, báo cáo UBND TPHCM để xem xét mở rộng.
Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương, khẳng định TPHCM hội đủ điều kiện để triển khai thí điểm, khi là địa bàn tiêu thụ thịt heo lớn nhất cả nước, có 2 chợ đầu mối hoạt động ổn định và 5 nhà máy giết mổ công nghiệp đang vận hành hiệu quả; hệ thống truy xuất nguồn gốc đã được triển khai đồng bộ, nhiều doanh nghiệp lớn tham gia chương trình bình ổn thị trường... Theo ông, việc hình thành sàn giao dịch thịt heo sẽ góp phần xây dựng một thị trường minh bạch và bền vững.
Ông Nguyễn Trí Công, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, cho biết, tại Đài Loan có 2 sàn giao dịch gồm heo giống và heo thịt. Người chăn nuôi giao dịch heo hơi (heo sống chưa giết mổ) trực tiếp qua sàn đấu giá cho các cơ sở giết mổ. Tại sàn, người mua trực tiếp xem, đánh giá chất lượng heo và quyết định giá mua. Thị trường không tồn tại lực lượng thương lái.
Nếu được tổ chức bài bản, dữ liệu từ sàn giao dịch còn giúp cơ quan quản lý phân tích cung - cầu, dự báo giá cả, từ đó có thể điều tiết thị trường linh hoạt, kịp thời trước biến động. Với doanh nghiệp, sàn tạo cơ hội mở rộng thị trường, tăng tính cạnh tranh; với người chăn nuôi, giúp ổn định đầu ra, giảm thiểu rủi ro về giá cả trồi sụt.
