Cần chủ trương và chính sách mang tính quốc gia

Để biến ý tưởng thành chủ trương

Diễn đàn kinh tế TPHCM lần này rất có ý nghĩa đối với việc hoàn thiện đề án phát triển TPHCM thành TTTC khu vực và quốc tế, trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai thực hiện. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để từ ý tưởng của chính quyền TPHCM thành chủ trương mang tính quốc gia?

Bởi lẽ, để phát triển TPHCM thành TTTC quốc tế, trước hết là vấn đề quốc gia, không phải là vấn đề riêng của chính quyến địa phương. Nếu căn cứ vào pháp luật điều chỉnh hoạt động của thị trường tài chính, chính quyền địa phương chỉ có vai trò hỗ trợ, tạo điều kiện phát triển trên nền tảng thực hiện chủ trương của Chính phủ về việc xây dựng một TTTC quốc tế, dù dưới hình thức và mô hình nào.

Có 4 vấn đề đang đặt ra cần lý giải: Thứ nhất, thị trường tài chính trên địa bàn TPHCM đang đóng vai trò gì đối với thị trường tài chính còn non trẻ của Việt Nam? Động thái phát triển trong 15 năm qua. 

Thứ hai, những nhân tố nào để khẳng định một TTTC của quốc gia, tầm cỡ khu vực. So với các TTTC của một số quốc gia trong khu vực như Singapore, Bangkok; Kuala Lumpur; Manila… TPHCM đang ở đâu? 

Thứ ba, phân tích khung pháp lý đang điều chỉnh TTTC Việt Nam, về những bất cập cần phải hoàn thiện. Cuối cùng, những điều kiện để trở thành một TTTC mang tính khu vực và giao dịch quốc tế? 

Để lý giải các vấn đề này, cần đánh giá các định chế và các nhóm dịch vụ cơ bản của thị trường tài chính trên địa bàn TPHCM. 

Từ năm 2002, TPHCM đã đề ra chủ trương phát triển thị trường tài chính là 1 trong 9 nhóm ngành dịch vụ thuộc thế mạnh của TP. Đây cũng là thời điểm vừa ra đời Trung tâm giao dịch chứng khoán TPHCM - trung tâm chứng khoán đầu tiên mang tính lịch sử phát triển kinh tế của Việt Nam.

Tuy còn phôi thai, nhưng TTTC trên địa bàn TPHCM hướng đến phát triển các sản phẩm của thị trường thông qua các định chế, gồm ngân hàng và các định chế tín dụng hoạt động theo Luật Các tổ chức tín dụng; các định chế tài chính - tín dụng phi ngân hàng (thị trường chứng khoán và các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán) TPHCM; dịch vụ bảo hiểm; các công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính; các quỹ đầu tư; dịch vụ tài chính công (trái phiếu chính phủ; trái phiếu chính quyền địa phương…); các dịch vụ tài chính hỗ trợ.

Trong khi đó, sự phát triển TTTC cả nước nói chung và trên địa bàn TPHCM nói riêng khá khập khiễng, nhất là mối quan hệ giữa thị trường vốn (trung-dài hạn) với thị trường tiền tệ (vốn ngắn hạn). Sự lệ thuộc vào hệ thống ngân hàng mọi loại vốn của nền kinh tế đã làm cơ cấu TTTC méo mó.

Điều kiện xác lập vai trò TTTC

Xây dựng TPHCM thành TTTC khu vực và quốc tế phải là chủ trương của Trung ương, là chiến lược kinh tế của quốc gia, phải được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm 2021-2030 sẽ thông qua tại Đại hội Đảng XIII đầu năm 2021.

Có 3 điều kiện để TPHCM xác lập vị trí vai trò một TTTC của quốc gia và hướng tới của khu vực ASEAN và quốc tế trong dài hạn. Một là về kinh tế, TPHCM phải ngày càng khẳng định được vị trí vai trò của một đầu tàu phát triển của Vùng và cả nước. Đó là vai trò của TPHCM đối với Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; vai trò nối kết và động lực cho sự phát triển của ĐBSCL và Tây nguyên.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn TP phải được duy trì với mức tăng trưởng cao hơn khoảng 1,5 lần mức bình quân của cả nước, như đã từng có được trước đây. 

Hoạt động kinh tế trên địa bàn TPHCM phải là nơi mang “tính thị trường” nhất so với cả nước, đồng thời phải nâng cao vai trò cửa ngõ giao lưu kinh tế trong nước và giao thương quốc tế.

TPHCM phải là địa phương thực hiện thành công nhất mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh thể chế thuộc nhóm ASEAN+4 như mục tiêu Chính phủ đề ra. 3 nhân tố cơ bản nâng cao năng lực cạnh tranh gồm thể chế, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng, phải là những đặc điểm vượt trội của TPHCM. TP đã từng là nơi lập nghiệp của doanh nhân cả nước, nên trong thời đại mới phải là nơi khởi nghiệp của khu vực.

Hai là, TPHCM phải là nơi có thị trường tài chính tập trung có quy mô lớn. Theo đó, TP phải quy tụ và tập trung nhiều nguồn cung-cầu sản phẩm tài chính; thu hút nguồn vốn trong và ngoài nước phục vụ cho thương mại, đầu tư theo ý nghĩa của một trung tâm chuyển tải vốn cho nền kinh tế trong nước và có tác động nhất định đến thị trường khu vực và thế giới. 

Bên cạnh đó, TP phải là nơi tập trung các định chế tài chính đặt trụ sở chính, những “con sếu đầu đàn” trên thị trường tài chính; nơi có hạ tầng “cứng” và hạ tầng “mềm” khả dĩ cho thị trường tài chính vận hành thông suốt… Đối chiếu một số tính chất của một TTTC nêu trên, cho thấy để TPHCM xác lập được vị trí, vai trò của một TTTC quốc gia, hướng tới tầm vóc khu vực, còn nhiều bất cập.

Ba là, phải thể hiện chủ trương, chính sách và khuôn khổ pháp lý từ Trung ương. Định hướng quốc gia về việc xây dựng TTTC quốc gia, hướng tới khu vực và quốc tế như một quyết tâm chính trị của Trung ương. Môi trường vĩ mô: hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh thị trường tài chính; tự do hóa nền kinh tế; lộ trình mở cửa thị trường tài chính và tự do hóa tài khoản vốn…Từ thực tiễn TPHCM, đề án này phải mang tầm đề án của Chính phủ.

Phân kỳ các giai đoạn

Sự phát triển TTTC cả nước nói chung và TPHCM nói riêng khá khập khiễng, nhất là mối quan hệ giữa thị trường vốn (trung-dài hạn) với thị trường tiền tệ (vốn ngắn hạn). Sự lệ thuộc vào hệ thống ngân hàng mọi loại vốn của nền kinh tế đã làm cơ cấu TTTC méo mó.

Để xây dựng TPHCM thành TTTC khu vực và quốc tế, điều đầu tiên phải là chủ trương của Trung ương, được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030 sẽ thông qua tại Đại hội Đảng XIII đầu năm 2021. Cần xem đây là Chiến lược kinh tế của quốc gia.

Đây là điều kiện để Quốc hội, Chính phủ có thể triển khai các chính sách và cơ chế cụ thể để thực thi, bao gồm việc thí điểm các chính sách mới, nhất là các sản phẩm tài chính…

Thứ hai, TPHCM cần tiếp tục phát huy vai trò hạt nhân của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam theo tư duy “kinh tế Vùng”; khẳng định là trung tâm thương mại quốc tế; đi đầu trong chính sách khởi nghiệp, sáng tạo; phát huy vai trò cửa ngõ giao thương quốc tế.

Từ năm 2002, Nghị quyết 20/BCT đã xác định TPHCM phấn đấu trở thành trung tâm công nghiệp, trung tâm thương mại dịch vụ của khu vực. Vì thế, cần xác định địa bàn TPHCM chính là Vùng đô thị TPHCM, không giới hạn trong địa giới hành chính của TPHCM.

Thứ ba, TP xây dựng hạ tầng đô thị, trong đó có khu đô thị mới Thủ Thiêm và TTTC trong khu đô thị mới này thuận lợi để thu hút các tập đoàn đầu tư tài chính. Chính quyền TP phải thể hiện vai trò “bà đỡ” cho các nhà đầu tư, xây dựng hệ sinh thái giúp TTTC có thể vận hành tốt.

Nhìn chung lộ trình xây dựng TTTC khu vực và quốc tế TPHCM phải qua nhiều giai đoạn, tùy thuộc một phần vào chất lượng sống của đô thị và khả năng thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thứ tư, phân kỳ 3 giai đoạn để xây dựng TTTC: Giai đoạn 1 đến năm 2025: Củng cố vai trò và hình thành cơ chế vận hành thông suốt của một TTTC lớn nhất nước, cả hạ tầng “mềm” lẫn hạ tầng “cứng” (hạ tầng đô thị và viễn thông).

Giai đoạn 2 2026-2035: hoàn thiện cả 3 yếu tố thể chế, nhân lực và hạ tầng đô thị (TTTC chính Thủ Thiêm đã xây dựng hoàn chỉnh).

Giai đoạn 3: sau năm 2035 hướng tới thị trường tài chính quốc tế. Đây là thời kỳ hội nhập toàn diện với thế giới về chính sách cơ chế vận hành của thị trường tài chính.