Cơ hội và thách thức trong phát triển hạ tầng số ở Việt Nam

Hạ tầng số có những bứt phá

Báo cáo của Cục Viễn thông (Bộ KH-CN) tại tọa đàm “Hạ tầng số vững mạnh - nền tảng làm chủ các công nghệ chiến lược” (trong khuôn khổ Diễn đàn Phát triển hạ tầng số Việt Nam 2025 được tổ chức lần đầu tiên tại Việt Nam) diễn ra mới đây, cho thấy các doanh nghiệp viễn thông trong nước đã triển khai khoảng 318.000 trạm thu phát sóng phủ sóng băng rộng di động 3G, 4G, 5G đến hơn 99,8% dân số. Riêng với mạng 5G, dự kiến đến hết năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu đạt gần 69.000 trạm 5G, tương đương hơn 57% số trạm 4G, phủ sóng 90% dân số và tiến tới phủ sóng 99% dân số vào năm 2030.

Việt Nam hiện có khoảng 105 triệu thuê bao internet băng rộng di động và khoảng 25 triệu thuê bao internet cố định. Hệ thống cáp quang đã được kéo tới toàn bộ xã, phường trên cả nước với tổng chiều dài mạng lưới hơn 1,2 triệu km. Tỷ lệ triển khai IPv6 đã vượt ngưỡng 60%, đưa Việt Nam lên vị trí thứ 2 trong khu vực ASEAN và thứ 9 trên toàn cầu.

Riêng đối với hạ tầng dữ liệu, lĩnh vực này của Việt Nam trong những năm gần đây cũng ghi nhận nhiều bứt phá. Theo báo cáo năm 2024, thị trường điện toán đám mây tại Việt Nam đạt gần 19.375 tỷ đồng (tương đương 775 triệu USD), dự kiến sẽ tăng lên 1,24 tỷ USD vào năm nay và gấp đôi vào năm 2029. Năng lực trung tâm dữ liệu đang có bước phát triển mạnh mẽ, từ mức 45 MW năm 2024 dự báo sẽ tăng lên 525 MW trong năm nay và gần 1.000 MW vào năm 2030.

Thực tế cho thấy, kinh tế số hiện đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam, dự kiến đến hết năm nay, kinh tế số sẽ đóng góp khoảng 20% GDP, trong khi Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học và công nghệ đặt mục tiêu tỷ lệ này sẽ đạt 30% vào năm 2030. Trong 5 cấu thành chính bảo đảm sự phát triển của kinh tế số được Ngân hàng Thế giới (WB) đề cập, hạ tầng số luôn là yếu tố được ưu tiên hàng đầu.

Chiến lược hạ tầng số đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 của Đảng và Nhà nước đã xác định tầm nhìn phát triển hạ tầng số Việt Nam tiên tiến, hiện đại, đồng bộ, an ninh, an toàn và bền vững ngang tầm với các nước phát triển trên thế giới. Bên cạnh đó, hạ tầng số vững mạnh cũng là điều kiện tiên quyết để Việt Nam làm chủ và khai thác hiệu quả các công nghệ chiến lược như AI, IoT, Big Data, Cloud, Blockchain, bán dẫn, 5G và 6G.

Vẫn còn nhiều thách thức

Chia sẻ tại sự kiện Diễn đàn Phát triển hạ tầng số Việt Nam 2025, ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA), cho biết tính đến năm 2025, những con số ấn tượng nêu trên khẳng định bước tiến nhanh chóng của Việt Nam về hạ tầng số, nhưng cũng cho thấy không ít thách thức từ nguồn lực đầu tư, tiêu chuẩn xanh, an toàn - an ninh mạng, chủ quyền dữ liệu, đến năng lực R&D cốt lõi.

Trong khi đó, GS. Hồ Tú Bảo, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán, thành viên Hội đồng Tư vấn quốc gia về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhận xét hạ tầng số vững mạnh trước hết cần có hệ thống máy móc, thiết bị ở tất cả các tầng, từ người dùng cuối đến máy chủ, lưu trữ dữ liệu, máy tính hiệu năng cao; đồng thời, phải bảo đảm kết nối mạng rộng khắp với tốc độ nhanh.

Cùng với đó, dữ liệu phải “đúng, đủ, sạch, sống” và được xây dựng theo một kiến trúc thống nhất, được dùng chung, không có sự “cát cứ” về dữ liệu. Riêng về hạ tầng ứng dụng cần có đầy đủ các nền tảng, công cụ để triển khai mọi hoạt động của kinh tế-xã hội.

Thêm vào đó, Việt Nam hiện vẫn còn thiếu các máy tính hiệu năng cao để khai thác được nguồn dữ liệu lớn và tiến vào công nghệ chiến lược. Mặt khác, dữ liệu của Việt Nam cơ bản chưa đi theo kiến trúc tổng thể thống nhất, vì vậy cản trở kết nối liên thông cũng như chia sẻ; tiện ích số và công nghệ số dù đã được triển khai rộng rãi phục vụ nhiều lĩnh vực, nhất là trong cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nhưng chưa ứng dụng nhiều công nghệ lõi cũng như chưa khai thác được nguồn dữ liệu lớn.

Từ những hạn chế trên, GS. Hồ Tú Bảo kiến nghị, muốn phát triển hạ tầng số vững mạnh, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách và bảo đảm trong quy hoạch ngành, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh phải sẵn sàng cho phát triển hạ tầng số. Khung pháp lý và các luật liên quan đến khai thác, xây dựng hạ tầng số cần minh bạch, không chồng chéo và tránh tạo ra các “điểm nghẽn” về thể chế.

Riêng về nguồn nhân lực phục vụ cho lĩnh vực hạ tầng số, Việt Nam cần xây dựng, tập hợp được đội ngũ chuyên gia trình độ cao để nghiên cứu, phát triển và làm chủ các công nghệ chiến lược.

Về giải pháp trong thời gian tới, bà Nguyễn Thị Ngọc Dung, Chánh Văn phòng Hiệp hội Dữ liệu quốc gia Việt Nam cho biết, Luật Dữ liệu và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (năm 2025) vừa được Quốc hội thông qua là bước đi chiến lược, thể hiện tầm nhìn biến dữ liệu thành sức mạnh quốc gia.

Thời gian tới, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia Việt Nam sẽ tập trung chuẩn hóa kiến trúc dữ liệu quốc gia thông qua việc công bố Khung dữ liệu chiến lược cùng Bộ tiêu chí đánh giá dữ liệu; đồng thời, thúc đẩy phát triển các công nghệ nền tảng do người Việt làm chủ thông qua các chương trình đầu tư từ quỹ để hình thành ngành công nghiệp dữ liệu.

Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Dung, ngày 16-10 tới đây, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia Việt Nam sẽ công bố mạng lưới chuyên gia dữ liệu toàn cầu với gần 100 nhà khoa học, sẵn sàng phối hợp giải quyết các bài toán của đất nước và hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý về dữ liệu.