“Kim chỉ nam” của CP NH
Ngành ngân hàng (NH) ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận mạnh mẽ trong 2022 với mức tăng trưởng đạt 33,7%, tốt hơn nhiều so với kỳ vọng của thị trường là 20% và 30% nếu so với kết quả kinh doanh năm 2021.
Mức tăng trưởng ấn tượng còn được thể hiện qua những con số tài chính như: tổng thu nhập hoạt động (TOI) tăng 20,1% nhờ tăng trưởng tín dụng tốt (tăng 14,2%); NIM mở rộng tăng 20 điểm cơ bản và đạt 3,8%; thu nhập từ phí tăng 14,6%; tỷ lệ chi phí hoạt động/TOI (CIR) đạt 33,6% (tương đương năm 2021); chi phí dự phòng giảm 0,7%.
Đáng chú ý là tỷ lệ chi phí tín dụng đạt 1,5% so với mức 1,7% trong 2021 do các NH đã có khả năng giảm “bộ đệm” dự phòng dày dặn sẵn có để đối phó với rủi ro nợ xấu gia tăng.
Kết quả của năm 2022 và diễn biến giá CP trong giai đoạn này đã phần nào cho thấy diễn biến chất lượng tài sản là “kim chỉ nam” đối với giá CP NH. Bởi đặc thù về giá của nhóm CP NH có phần phụ thuộc vào diễn biến chất lượng tài sản của ngành nhiều hơn là diễn biến tăng trưởng lợi nhuận.
Thông thường, NH ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận một cách bền vững hơn trong dài hạn, nếu như chất lượng tài sản thực sự được cải thiện. Có thể lấy dẫn chứng từ diễn biến của nhóm CP ngành này cách đây 2 năm để minh chứng cho nhận định nêu trên.
Trong giai đoạn nửa cuối 2021, NĐT đã có sự lo ngại về chất lượng tài sản của NH hậu đại dịch Covid-19. Theo đó giá CP toàn ngành có sự sụt giảm nhẹ 3% mặc dù lợi nhuận cả năm 2021 vẫn tăng 30%.
Sang năm 2022, những sóng gió của ngành bất động sản (BĐS) và thị trường TPDN lại một lần nữa dấy lên những lo ngại về chất lượng tài sản và chỉ số giá CP ngành NH tiếp tục ghi nhận diễn biến tiêu cực khi giảm 22%, bất chấp lợi nhuận toàn ngành vẫn tăng trưởng mạnh 33,7%.
Khó khăn tứ bề
Từ thực tế nêu trên, có thể khẳng định, một khi rủi ro về nợ xấu được giải quyết thì CP sẽ lấy lại đà tăng trưởng mạnh mẽ. Và câu hỏi được giới đầu tư đặt ra lúc này là khi nào ngành NH giải quyết được bài toán nợ xấu?
Báo cáo phân tích mới nhất về ngành NH của CTCK VNDirect (VNDS) đã phần nào đưa ra được lời giải cho bài toán này. Theo đó, ngành NH là ngành phụ thuộc nhiều vào những biến động kinh tế vĩ mô, và khi các chỉ báo vĩ mô trở nên lạc quan hơn cũng sẽ giúp cải thiện chất lượng tài sản của các NH.
Tuy nhiên, khó khăn của ngành BĐS và thị trường TPDN hiện nay vẫn chưa được giải quyết và điều này sẽ tác động trực tiếp lên chất lượng tài sản của NH khi rủi ro nợ xấu đang dần hiện hữu thông qua hàng loạt những tín hiệu.
Đầu tiên chúng ta phải quay về lại quá khứ cách đây 3 năm. Ở thời điểm đó, mặc dù không có "quy định/văn bản chính thức" nào liên quan đến việc thắt chặt dòng tín dụng vào thị trường BĐS, nhưng cho vay BĐS đã chậm lại với mục đích kìm hãm đà tăng nóng của thị trường này kể từ năm 2021.
Chẳng hạn, theo Thông tư 08/2020, tỷ lệ tối đa lấy vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn sẽ giảm từ mức 37% xuống 34% từ ngày 1-10-2022 trở đi và giảm còn 30% từ ngày 1-10 năm nay. Do cho vay BĐS thường là các khoản vay trung và dài hạn, các NH sẽ không để dư nợ cho vay BĐS tăng lên quá mạnh trong danh mục tín dụng.
Để đáp ứng nhu cầu về vốn khi NH “siết van” tín dụng, các DN BĐS tìm đến kênh phát hành TPDN. Từ đó dẫn đến sự bùng nổ thị TPDN trong giai đoạn 2021-2022. Theo số liệu thống kê của HNX, cuối năm 2022, giá trị TPDN của BĐS chiếm 35% trong tổng giá trị TPDN được phát hành.
Tuy nhiên, kể từ quý II-2022, Chính phủ đã bắt đầu giám sát chặt chẽ thị trường TPDN, đặc biệt là sửa đổi Nghị định 153. Trong ngắn hạn, thị trường đã chứng kiến hàng loạt vụ điều tra, trong đó có nhiều trường hợp phát hành sai mục đích/sai quy định và một số lãnh đạo cấp cao bị bắt giữ.
Chất lượng tài sản đi xuống?
Sự cố trên thị trường TP đã làm mất lòng tin của NĐT đối với các tổ chức phát hành và dẫn đến sự “tẩy chay” TPDN. Thị trường TP gặp khó khăn khiến cho các chủ đầu tư BĐS rơi vào tình trạng thiếu hụt dòng tiền một cách nghiêm trọng, làm ảnh hưởng lên khả năng trả nợ và theo đó tác động tiêu cực lên chất lượng tài sản cũng như là rủi ro tín dụng của các NH trong năm nay.
Cần nhắc lại, dù NH đã hạn chế cho vay BĐS, đây vẫn là một trong những kênh dẫn vốn quan trọng cho ngành khi cho vay BĐS chiếm khoảng 21% tín dụng hệ thống tính đến cuối 2022.
Bên cạnh vấn đề của thị trường BĐS, một vấn đề khác liên quan đến việc các DN là đang gặp khó khăn về thanh khoản, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ. Các DN đang phải đối mặt với chi phí lãi vay tăng cao và việc này sẽ gây ảnh hưởng lên khả năng trả nợ.
Mặt khác, việc tiếp cận vốn của DN đang gặp nhiều khó khăn, khi kênh tín dụng NH vẫn hạn chế trong khi thị trường TPDN gần như đã “đóng băng”. Những khó khăn trong việc tiếp cận vốn của DN và khả năng trả nợ suy giảm sẽ lại là một yếu tố tác động xấu đến chất lượng tài sản của NH trong năm 2023.
