Kinh tế Việt Nam: Đón đầu xu hướng, tạo đà bứt phá

PHÓNG VIÊN: - Thưa Bộ trưởng, năm 2022, trong bối cảnh thế giới chưa phục hồi hẳn sau đại dịch Covid-19, lại phải nỗ lực chống suy thoái kinh tế, trong khi đó nền kinh tế nước ta lại có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, nhiều chỉ tiêu đạt được đã bỏ xa dự báo. Nhờ đâu chúng ta đã vượt qua khó khăn để có được kết quả tốt như thế? Và đâu là những điểm hạn chế cần lưu ý?

Bộ trưởng NGUYỄN CHÍ DŨNG: - Năm qua đúng là tình hình thế giới biến động rất nhanh, phức tạp, khó lường, nhiều diễn biến chưa từng có tiền lệ, vượt khỏi khả năng dự báo, tác động của đại dịch Covid-19 lên đời sống kinh tế - xã hội tiếp tục kéo dài. Kinh tế thế giới mới bắt đầu phục hồi sau đại dịch, nhưng lại phải tiếp tục chịu ảnh hưởng mạnh từ xung đột Nga - Ukraine, lạm phát tăng cao, giá cả một số mặt hàng, dịch vụ, nhất là xăng dầu biến động mạnh.

Quan điểm điều hành chính sách của nhiều quốc gia thay đổi, đảo chiều nhanh, dấu hiệu suy thoái kinh tế thế giới và nhiều nước lớn ngày càng rõ nét.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam vẫn đạt được những kết quả quan trọng, khá toàn diện trên nhiều ngành, lĩnh vực, hoàn thành và vượt nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội. Kinh tế vĩ mô duy trì ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn được đảm bảo. Chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân ước dưới 4%. Tăng trưởng GDP ước đạt 8%.

Thị trường tài chính, tiền tệ cơ bản ổn định; điều hành lãi suất, tỷ giá phù hợp với diễn biến thị trường; bảo đảm thanh khoản, tăng trưởng tín dụng hợp lý, tháo gỡ những nút thắt của dòng vốn trong nền kinh tế; hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất, lĩnh vực ưu tiên.

Công tác điều hành giá được chỉ đạo quyết liệt, sát sao, hiệu quả, nhất là đối với các mặt hàng thiết yếu như xăng, dầu, sách giáo khoa, hỗ trợ hoạt động kinh doanh và đời sống người dân.

Tuy nhiên, dù đã hết sức nỗ lực hoàn thành nhiều mục tiêu đề ra, nhưng nền kinh tế năm 2022, đặc biệt là những tháng cuối năm, phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn hơn. Các thị trường xuất khẩu, đối tác lớn bị thu hẹp, đơn hàng xuất khẩu giảm, hoạt động sản xuất kinh doanh gặp nhiều khó khăn; tình hình lao động việc làm bị ảnh hưởng, xuất hiện tình trạng doanh nghiệp cắt giảm lao động, giảm giờ làm, cho nghỉ Tết sớm…

Bên cạnh đó, năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao; khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa thực sự trở thành động lực phát triển. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), chứng khoán, bất động sản (BĐS) còn tiềm ẩn rủi ro ảnh hưởng đến niềm tin, tâm lý nhà đầu tư (NĐT), DN.

- Để nâng cao năng lực chống chịu của nền kinh tế, hoàn thành các mục tiêu Chính phủ, Quốc hội đặt ra, năm 2023 chúng ta cần phải làm gì, thưa ông?

- Phải nhìn nhận thẳng thắn, Việt Nam đang trong hành trình đổi mới và hội nhập với thế giới, từng bước cố gắng thu hẹp khoảng cách và bắt kịp với các nước phát triển trong khu vực. Nền kinh tế của chúng ta có quy mô còn khá khiêm tốn, khả năng thích ứng, chống chịu trước những cú sốc đến từ bên ngoài còn hạn chế nhưng lại có độ mở lớn, dễ bị ảnh hưởng từ các biến động, dù là nhỏ của thế giới.

Do đó, việc nâng cao năng lực chống chịu, tính tự cường của nền kinh tế, tạo tiền đề xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng và hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tình hình mới.

Ngay sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023 tại Kỳ họp thứ 4, Chính phủ đã khẩn trương chỉ đạo xây dựng các nghị quyết triển khai thực hiện kết luận của Ban Chấp hành Trung ương và Quốc hội triển khai thực hiện kế hoạch năm 2023.

Để đạt được các mục tiêu đặt ra, chúng ta cần quyết liệt, tập trung đẩy mạnh và triển khai nhanh hơn các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của năm 2023 trên tinh thần đoàn kết kỷ cương; bản lĩnh, linh hoạt; đổi mới sáng tạo; kịp thời, hiệu quả.

Cần kiên định, nhất quán với mục tiêu giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế; điều hành đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô, phù hợp với tình hình thực tiễn.

Tiếp tục chú trọng, nâng cao công tác hoàn thiện thể chế, thực thi pháp luật, tạo điều kiện khơi thông, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển. Tạo chuyển biến rõ nét trong thực hiện các đột phá chiến lược về thể chế, nguồn nhân lực và hệ thống kết cấu hạ tầng.

- Chúng ta đang chịu sức ép rất lớn từ cuộc chạy đua thắt chặt tiền tệ của các nước. Một số ý kiến cho rằng, việc lựa chọn chính sách tiền tệ và tài khóa trong trạng thái kinh tế lạm phát cao, rủi ro vĩ mô lớn, sản xuất đình trệ rất phức tạp. Quan điểm của ông ra sao?

- Năm 2022, nhiều nền kinh tế trên thế giới có sự điều chỉnh trong quan điểm điều hành chính sách, chuyển từ nới lỏng sang thắt chặt chính sách tiền tệ, tăng lãi suất nhằm ưu tiên kiểm soát lạm phát thay vì phục hồi kinh tế. Xu hướng này được dự báo tiếp tục kéo dài trong năm 2023, nhất là khi nhiều NHTW lớn vẫn đang thận trọng với lạm phát, thậm chí chấp nhận rủi ro suy thoái kinh tế cho tới khi lạm phát được kiểm soát.

Vì vậy, áp lực điều hành chính sách vĩ mô đối với Việt Nam rất lớn, phải cân đối hợp lý giữa tỷ giá và lãi suất, giữa tăng trưởng và kiểm soát lạm phát, nhưng cũng phải quan tâm hơn đến việc duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế hợp lý.

Có thể thấy, Chính phủ đã điều hành chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa theo hướng phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, hài hòa và kịp thời thích ứng với các diễn biến bất định, rủi ro của thị trường trong nước và quốc tế.

Điều chỉnh linh hoạt tỷ giá, lãi suất; tăng trưởng tín dụng hợp lý; kiểm soát tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; đảm bảo kịp thời cung ứng vốn cho nền kinh tế; đồng thời triển khai các chính sách hỗ trợ thuế, phí có tác động trực tiếp giảm chi phí, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của DN và ổn định đời sống người dân. Mặt bằng giá cả cơ bản được giữ ổn định, bảo đảm cân đối cung cầu, nhất là các mặt hàng, dịch vụ thiết yếu phục vụ cho sản xuất kinh doanh và tiêu dùng.

- Năm 2022, các thị trường trong nước đều gặp những trục trặc như chứng khoán, TPDN biến động, BĐS đóng băng… Thực tế này cho chúng ta bài học gì trong cách điều hành kinh tế năm 2023, thưa ông?

- Đúng là năm 2022 các thị trường chứng khoán, TPDN, BĐS còn tiềm ẩn rủi ro, nhiều vướng mắc, bất cập chưa được xử lý, tháo gỡ triệt để; niềm tin thị trường giảm sút. Thị trường tiền tệ, ngoại hối chịu áp lực lớn; xuất hiện tình trạng khó khăn, có thời điểm xuất hiện nút thắt về dòng tiền, thanh khoản của nền kinh tế.

Từ thực tiễn trong công tác điều hành, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm. Thứ nhất, bám sát đường lối, quan điểm điều hành của Đảng, Nhà nước, thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, kịp thời, hiệu quả, sâu sát thực tiễn.

Thứ hai, đoàn kết, chung tay chia sẻ khó khăn, phát huy tinh thần trách nhiệm, kiên định thực hiện mục tiêu nhưng thích ứng linh hoạt, hiệu quả trong điều hành.

Thứ ba, theo dõi sát, chủ động, nắm chắc diễn biến tình hình quốc tế, trong nước, bình tĩnh, tự tin ứng phó các tình huống phát sinh.

Thứ tư, tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật; chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân bổ nguồn lực, tránh độ trễ trong khâu triển khai nhằm gia tăng hiệu quả tác động của chính sách.

Thứ năm, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, kết hợp hài hòa, chặt chẽ giữa yếu tố nội lực và ngoại lực, giữa trung ương và địa phương, giữa sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

- Vậy DN và NĐT nên làm gì, cần làm gì, thưa ông?

- Tình hình kinh tế - chính trị thế giới hiện nay dù nhiều thách thức cũng mở nhiều cơ hội phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân. Việc chắt chiu từng cơ hội nhỏ nhất, chủ động thích ứng, nâng cao năng lực, sức cạnh tranh để đối mặt và vượt qua những thách thức, khó khăn, phát triển bền vững sẽ mang lại những giá trị mới, có ý nghĩa quan trọng cho DN.

Đặc biệt, khi xu hướng đầu tư toàn cầu đang thay đổi sâu sắc, sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư đã và đang diễn ra mạnh mẽ giữa các khu vực và quốc gia nhằm đa dạng hóa, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và mạng lưới sản xuất, sẽ tạo cơ hội cho DN Việt Nam tham gia sâu hơn chuỗi giá trị toàn cầu. Sự vận động của dòng vốn còn bao gồm dòng chảy của công nghệ, tri thức quản lý kinh doanh… hướng vào Việt Nam.

Cụ thể, các DN cần nêu cao tinh thần đổi mới, tự lực, tự cường, phát huy hơn nữa tính chủ động thích ứng, tận dụng từng cơ hội, có các phương án thích ứng với những biến động trong tương lai; đón đầu các xu hướng mới, nhất là kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của DN…

Cùng với đó, tăng cường liên kết, hợp tác giữa các DN; quan tâm, chú trọng hơn đến việc đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chế độ giữ chân người lao động, đặc biệt lao động có tay nghề, trình độ cao; tái cấu trúc lao động để thích ứng và đón đầu các xu hướng mới của thị trường…

- Xin cảm ơn Bộ trưởng về cuộc trao đổi này.