Lạm phát ở Mỹ đang ở mức cao nhất trong 40 năm, đe dọa đến vị thế của Tổng thống Joe Biden trong cuộc đua giữa kỳ vào tháng 11 tới. Hồi tháng 5, ông Biden tuyên bố rằng đối phó với lạm phát là ưu tiên hàng đầu và thông báo đang cân nhắc giảm hoặc bãi bỏ một số gói thuế quan mà chính quyền tiền nhiệm áp đặt lên hàng hóa Trung Quốc (TQ). Động thái này của ông Biden dấy lên câu hỏi liệu có phải thương chiến Mỹ - Trung dần đi đến hồi kết.
Trung Quốc chờ đợi, Mỹ băn khoăn
Trả lời phỏng vấn tạp chí Forbes cuối tháng 4, Đại sứ TQ tại Mỹ Tần Cương kêu gọi chính phủ Mỹ xem xét dỡ bỏ các mức thuế bổ sung đối với hàng hóa TQ. Ông Tần khẳng định TQ đã hoàn thành tất cả nghĩa vụ quy định trong thỏa thuận thương mại song phương giai đoạn 1. Và một trong những lý do ông Tần đưa ra để thuyết phục phía Mỹ là thuế quan đã khiến các công ty Mỹ tiêu tốn 1.700 tỉ USD, đồng thời tăng chi tiêu các hộ gia đình Mỹ thêm 1.300 USD mỗi năm.
“Mỹ sẽ không dỡ bỏ thuế quan đối với các sản phẩm của TQ mà Nhà Trắng cho là liên quan đến an ninh quốc gia và có tác động lớn đến ngành công nghiệp nội địa của Mỹ” - GS Trần Ba, chuyên gia tại ĐH Khoa học Kỹ thuật Hoa Trung (TQ), nhận định.
Trao đổi với tờ Lianhe Zaobao, PGS Lý Minh Giang tại Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam thuộc ĐH Công nghệ Nanyang (Singapore) nhận định hiện tại dù TQ có rất nhiều cuộc thảo luận về chính sách cứng rắn đối với Mỹ nhưng về cơ bản giới chức TQ cũng rất mong muốn ổn định quan hệ đối ngoại với Mỹ và phương Tây để nắm bắt tốt hơn các cơ hội tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, phía chính quyền ông Biden lại còn nhiều trăn trở do giờ đây thương mại không chỉ gói gọn trong phạm vi kinh tế mà đã trở thành một yếu tố chính trị. Thương mại tác động rất lớn đến quyết sách của ông Biden cả về đối nội lẫn đối ngoại.
Ông Joe Biden (phải) khi còn là phó tổng thống Mỹ đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) tại sân bay ở căn cứ Andrews (bang Maryland) khi ông Tập đến thăm Mỹ năm 2015. Ảnh: AP
Về đối nội, theo bài viết của PGS khoa học chính trị Charles R Hankla tại ĐH Georgia State (Mỹ) trên kênh Channel News Asia, ông Biden phải cân bằng giữa mong muốn kiềm chế lạm phát trong nước với nhu cầu giành được sự ủng hộ của cử tri thuộc tầng lớp lao động, các doanh nghiệp và vùng “vành đai Rỉ sét” - thuật ngữ chỉ các bang công nghiệp hùng mạnh trung tây nước Mỹ nhưng từng bị suy thoái những năm 1970. Nhóm cử tri này ủng hộ việc áp đặt thuế quan lên hàng TQ vì coi đây là cơ hội tốt để duy trì năng lực cạnh tranh của Mỹ. Thăm dò hồi tháng 4 của Liên minh vì một nước Mỹ thịnh vượng - một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington - cho thấy 71% số người được hỏi ủng hộ áp thuế quan lên hàng TQ.
Trên bình diện quốc tế, Mỹ còn phải đối mặt với nhiều thách thức hơn. Giới chức Mỹ lo lắng về tầm ảnh hưởng quốc tế ngày càng tăng của TQ qua các sáng kiến Vành đai và con đường (BRI), Ngân hàng Phát triển cơ sở hạ tầng châu Á (AIDB)… Theo PGS Hankla, việc bãi bỏ thuế quan được coi là hạ thấp uy tín Mỹ và dung túng cho những hành vi của TQ mà Mỹ đã tuyên bố không chấp nhận.
Theo nhiều nhà quan sát, hiện có sự chia rẽ trong Nhà Trắng về việc liệu có nên dỡ bỏ thuế quan với TQ hay không. Cuối tháng 5, hãng Reuters dẫn các nguồn thạo tin nói rằng Bộ trưởng Thương mại Mỹ Janet Yellen muốn loại bỏ một số thuế quan, trong khi đó đại diện thương mại Mỹ Katherine Tai lại muốn giữ thuế vì lo TQ mất động lực nhượng bộ Washington trong các cuộc đàm phán thương mại song phương trong tương lai.
Giảm hay bỏ thuế là vì Mỹ, không vì TQ
Theo PGS Lý Minh Giang, việc Mỹ có bỏ hoặc giảm thuế quan cho hàng TQ sẽ chỉ vì lợi ích của các cuộc bầu cử trong nước Mỹ, không phải điều chỉnh chính sách hoặc cải thiện quan hệ TQ. Đồng quan điểm, GS luật Vương Giang Vũ tại ĐH TP Hong Kong (TQ) nhận định rằng ngay cả khi Mỹ dỡ bỏ một số thuế quan, điều này cũng không cho thấy sự hòa nhã của Mỹ đối với TQ.
PGS Lý Minh Giang cho rằng Mỹ có thể không đấu với TQ về thuế quan nữa nhưng sẽ chuyển các công cụ khác mà Mỹ thực sự nắm lợi thế. Một trong những công vụ mà nhiều nhà quan sát nhắc tới là trừng phạt. Theo họ, trừng phạt cho thấy Mỹ sử dụng vị thế đi đầu trong hệ thống tài chính toàn cầu để nhắm mục tiêu vào các công ty TQ, làm gia tăng thêm căng thẳng trong quan hệ Washington - Bắc Kinh.
Ông Lý Minh Giang nhận xét rằng các biện pháp trừng phạt mà ông Biden áp đặt lên các công ty TQ dường như chặt chẽ hơn so với thời chính quyền tiền nhiệm. Ông dự đoán rằng với sự kiện bầu cử giữa kỳ sắp bước vào giai đoạn quan trọng trong vài tháng tới, ông Biden có thể sẽ thực hiện nhiều biện pháp đối phó với TQ kiên quyết hơn để giải trình cho cử tri.
GS Vương Giang Vũ cũng đồng ý rằng cuộc cạnh tranh gay gắt giữa Washington và Bắc Kinh vẫn đang tiếp diễn và Mỹ vẫn đang đẩy mạnh cô lập kinh tế TQ, đặc biệt là về mảng công nghệ. Đầu tháng 5, tờ Bloomberg đưa tin rằng Nhà Trắng đang xem xét các biện pháp trừng phạt chưa từng có đối với công ty công nghệ Hikvision (TQ) liên quan đến vấn đề Tân Cương (TQ). Động thái này có thể hạn chế các giao dịch quốc tế của Hikvision.•
“TQ không thể đi cùng Nga” để
“vắt kiệt” kinh tế Mỹ và phương Tây
Một số ý kiến cho rằng Nga hiện đang lên kế hoạch cho một cuộc chiến tiêu hao ở Ukraine và tìm cách lật ngược thế cờ với Mỹ và phương Tây bằng cách vắt kiệt các nền kinh tế này bằng lạm phát cao. Theo đó, với mối quan hệ “không có giới hạn” Nga - Trung, liệu Bắc Kinh có tham gia vào nỗ lực này của Moscow?
Tờ Lianhe Zaobao dẫn nhận định của GS Vương Giang Vũ, chuyên gia luật tại ĐH TP Hong Kong (TQ), rằng việc phá hủy phương Tây thông qua lạm phát cao chỉ là một giấc mơ viển vông. Ông cho rằng TQ cũng cần xem xét các lợi ích của chính mình, gồm tiếp tục hội nhập vào hệ thống kinh tế quốc tế và không tách rời khỏi phương Tây, đồng thời mở rộng xuất khẩu.
“Vì xuất khẩu tác động đến thu nhập ngoại hối của TQ và sinh kế của nhiều người dân nước này nên Bắc Kinh không thể đi cùng với Nga” - ông nhấn mạnh.
PGS Phó Phương Kiếm, chuyên gia kinh tế tại ĐH Quản trị Singapore, cũng tin rằng nền kinh tế TQ hiện đang đối mặt với sức ép suy thoái rất lớn, vì vậy nước này sẽ không “hành động phi lý” đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ. Ông nhấn mạnh nếu TQ trả đũa Mỹ theo cách đó thì sẽ khiến nhiều doanh nghiệp trong nước đóng cửa, nhiều người sẽ mất việc làm, “gây ảnh hưởng nặng nề đến Bắc Kinh hơn là Washington”.
