“Chính trị gia nổi tiếng nhất trái đất”
Sinh ra trong một gia đình nông dân làm thuê ở vùng Đông Bắc Brazil nghèo khó, ông Lula đã trải qua những năm đầu đời trong căn lều không có điện và nước máy, trước khi lên 7 tuổi cùng mẹ và 6 anh chị em trong chuyến hành trình 2 tuần về phía Nam bằng xe tải để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Vào những năm 1960, trước khi bắt tay vào sự nghiệp của một nhà hoạt động công đoàn, nơi ông đụng độ với chế độ độc tài quân sự của Brazil về việc tăng lương và bị bỏ tù trong một thời gian ngắn. Năm 1980, ông đã giúp thành lập Đảng Công nhân, đảng cánh tả chính của Brazil. Và sau nhiều thập kỷ ông đã vươn lên trở thành Tổng thống của Brazil vào năm 2002.
Câu chuyện cá nhân của Lula và thành tích chiến đấu chống đói nghèo, chính là bí mật tạo nên sức hấp dẫn chính trị của ông ở Brazil và ở nước ngoài, bất chấp những tranh cãi kéo dài về tham nhũng và quản lý kinh tế yếu kém trong đảng Công nhân mà ông lãnh đạo. Ông được người dân yêu mến, bởi đã chuyển lợi nhuận thu được từ sự bùng nổ hàng hóa vào các chương trình xã hội trong các nhiệm kỳ ông làm tổng thống 2003-2010.
Chẳng hạn chương trình phúc lợi Bolsa Família, Lula đã thay đổi cuộc sống của hàng triệu người Brazil. Fernando Morais, người viết tiểu sử cho Lula và là một đồng minh chính trị của ông, cho biết: “Chương trình Bolsa Família giúp 40 triệu người thoát khỏi đói nghèo. Nó là một cuộc cách mạng của Lula. Ông ấy đã giúp 40 triệu người, gấp 4 lần dân số của Bồ Đào Nha, được đủ ăn mỗi ngày”.
Nói về gia đình, Lula còn được dân chúng nể phục bởi đã chiến thắng căn bệnh ung thư thanh quản cách đây hơn 1 thập kỷ, cũng như đã vượt qua những bi kịch trong cuộc sống cá nhân của mình. Đó là người vợ đầu tiên của ông chết khi đang mang thai đứa con trai đầu lòng, và người vợ thứ hai của ông đã không vượt qua cơn đột quỵ vào năm 2017. Ông đã tái hôn vào năm 2022 và có 5 người con từ tất cả 3 người vợ.
Lula sải bước trên sân khấu quốc tế và giành được sự chú ý của các nhân vật chính trị, từ Tony Blair (Thủ tướng Anh), Fidel Castro đến Vladimir Putin và đứng đầu một liên minh gồm các nhà lãnh đạo cánh tả Nam Mỹ có cùng chí hướng. Quả thật ít ai có thể tranh luận với kinh nghiệm sống của một nguyên thủ quốc gia đi lên từ một cậu bé đánh giày và chưa học hết cấp hai.
Khi Lula kết thúc nhiệm kỳ thứ hai của mình vào năm 2010, với tỷ lệ ủng hộ tới 87% và nền kinh tế tăng trưởng hơn 7% mỗi năm, Tổng thống Mỹ khi đó là Barack Obama đã mô tả ông là “chính trị gia nổi tiếng nhất trái đất”.
Từ Tổng thống đến tù tội, rồi Tổng thống
Vài năm sau, Brazil rơi vào suy thoái dưới thời người kế nhiệm Dilma Rousseff (người đã được Lula lựa chọn kỹ lưỡng). Và Lula và một số trợ lý thân cận dính líu đến một vụ bê bối tham nhũng lớn với khoản hối lộ hơn 2 tỷ USD, do công ty dầu khí nhà nước Petrobras trả cho các doanh nhân và chính trị gia. Ông bị cáo buộc thu lợi cá nhân bằng cách mua một căn hộ ven biển và một trang trại, bị kết án 12 năm tù vào năm 2018. Đây là thời điểm bắt đầu cuộc bầu cử Tổng thống năm 2018, và ông với tư cách là người được ủng hộ vượt trội, nhưng đã phải đứng nhìn từ phòng giam của mình khi Bolsonaro thắng cử.
Nhưng chưa đầy 11 tháng sau khi Bolsonaro tuyên thệ nhậm chức, Lula đã được thả trong khi chờ kháng cáo. Năm 2021, Tòa án Tối cao đã tuyên hủy kết án của ông trong một quyết định vẫn còn gây tranh cãi. Lula ngay lập tức tuyên bố sẽ chống lại cuộc bỏ phiếu, và năm 2022 ông giành lại chức tổng thống.
Mặc dù đã tập hợp một liên minh rộng rãi với phe trung dung và trung hữu để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào 30-10-2022, nhưng Lula vẫn là một nhân vật gây phân cực sâu sắc cho người dân Brazil. Nhiều người ủng hộ ông trong cuộc bầu cử hôm 30-10 đã thẳng thắn rằng, họ làm vậy chỉ để ngăn chặn Bolsonaro chứ không phải vì tin vào các chính sách của Lula. Một bộ phận cử tri vẫn không tin ông Lula vô tội với tham nhũng và cho rằng ông không nên tranh cử.
Còn Bolsonaro, nhiều lần nói về các cáo buộc tham nhũng của Lula trong chiến dịch tranh cử là “tên trộm 9 ngón” (ám chỉ việc Lula bị mất ngón út trong một tai nạn lao động khi là thợ cơ khí lúc còn trẻ). Trong khi đó, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp lo ngại Lula không thể đưa ra một tầm nhìn thuyết phục cho nền kinh tế Brazil trong thế kỷ 21. Bởi lẽ sự ưu ái của ông đối với sự phát triển kinh tế do nhà nước chỉ đạo cũng như sự hồi sinh của ngành lọc dầu và đóng tàu, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cho những ai nhớ lại những sai lầm kinh tế của các chính phủ PT trong quá khứ.
Nhưng ngược lại, ông cũng dễ dàng thuyết phục những người ủng hộ môi trường, bởi thời ông làm tổng thống nạn phá rừng đã giảm đáng kể. Các trợ lý cho biết Lula muốn Brazil đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến chống lại sự nóng lên toàn cầu, với những cam kết mới về bảo tồn rừng nhiệt đới Amazon và xuất khẩu nhiên liệu tái tạo.
Trong khi đó, tư duy về chính sách đối ngoại của Lula sẽ gây tranh cãi nhiều hơn ở phương Tây. Ông đã gợi ý rằng Ukraine và NATO phải chịu một phần trách nhiệm về cuộc chiến với Nga. Ông cũng ủng hộ Cuba và muốn có quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc. Điều này có thể không hợp thời trong thế giới phân cực cao ngày nay, nhưng Lula vẫn là một trong số ít các chính trị gia toàn cầu nhận được sự tôn trọng từ các quốc gia đa dạng như Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức.
“Nếu tôi thắng trong cuộc bầu cử và cuộc chiến này vẫn tiếp diễn, bạn có thể chắc chắn rằng tôi sẽ nói chuyện được với cả người châu Âu, người Mỹ, người Trung Quốc và người Nga. Ai đó phải bắt đầu nói về hòa bình trên thế giới này" - ông nói với báo giới.
| Lula năm nay 77 tuổi, nói với Financial Times trong một cuộc phỏng vấn năm 2022: “Tư duy kinh tế của tôi chính là những bài học trong cuộc sống khi còn rất nhỏ, cũng như từ người mẹ mù chữ của mình rằng tôi không thể chi tiêu nhiều hơn số tiền mình kiếm được”. |
