 |
Từ hôm nay 5-11, kỷ luật mới về công khai thông tin (theo Nghị định 81/2015/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 18-9-2015) sẽ được áp lên các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và công ty con do tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước (TĐ, TCT) nắm giữ 100% vốn điều lệ.
Thực tế, dù nắm giữ tổng khối tài sản lên tới 2,8 triệu tỷ đồng, tương đương 80% GDP (tính tại thời điểm cuối tháng 5-2015), tập trung vào các TĐ, TCT nhưng khu vực kinh tế nhà nước hoạt động kém minh bạch.
Kết quả một cuộc khảo sát về quản trị DNNN do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tiến hành với 400 DNNN, bao gồm cả DN 100% vốn nhà nước và DNNN đa sở hữu, cho thấy chỉ có khoảng 28% giao dịch kinh doanh của DN 100% vốn nhà nước được công khai. Và cũng chỉ có khoảng 27% giao dịch mua bán cổ phần của DN hoặc DN khác trong tập đoàn được công khai.
Đặc biệt, có tới hơn 80% DNNN không gửi báo cáo tài chính hàng năm cho cơ quan đăng ký kinh doanh. Tỷ lệ DNNN không thực hiện yêu cầu gửi báo cáo này cho cơ quan tài chính cũng không nhỏ, khoảng 40%. Bản thân chủ sở hữu nhà nước cũng chỉ được 51% DN do mình sở hữu gửi báo cáo tài chính giữa niên độ đầy đủ.
Ngay cả các nội dung thông tin bắt buộc phải công bố như báo cáo tài chính năm, mục tiêu và chính sách thực hiện mục tiêu của DN cũng chỉ có 77% DN có 100% vốn nhà nước thực hiện công bố mục tiêu, nhiệm vụ và các biện pháp, chính sách thực hiện.
Một thực trạng đáng lưu tâm là mối quan hệ thông tin giữa DNNN với chủ sở hữu nhà nước không diễn ra thường xuyên, liên tục và dường như chỉ tập trung vào việc báo cáo hàng năm, dẫn tới chủ sở hữu nhà nước không có đủ thông tin để thực hiện trách nhiệm của mình một cách kịp thời, có hiệu quả và chuyên nghiệp như các nhà đầu tư khác trong nền kinh tế thị trường.
Theo đánh giá của CIEM, tính minh bạch về thông tin trong hoạt động của các DNNN, đặc biệt là DN 100% vốn nhà nước còn rất hạn chế.
Thực tế, cách đây hơn 1 năm, ngày 18-6-2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 36/2014/QĐ-TTg về quy chế công bố thông tin của công ty TNHH MTV do Nhà nước làm chủ sở hữu. Tuy nhiên, tỷ lệ DNNN thực hiện công bố thông tin theo quy định của Quyết định 36 còn rất thấp, nội dung thông tin công bố còn sơ sài, chưa đầy đủ…
Tình trạng thiếu minh bạch thông tin của khu vực DNNN được Bộ Kế hoạch - Đầu tư lý giải có nguyên nhân cơ bản là khung pháp lý về công bố thông tin của DNNN chưa thực sự đồng bộ. Các yêu cầu công bố công khai thông tin về hoạt động sản xuất - kinh doanh của DNNN được đề cập ở nhiều văn bản pháp luật, nên phân tán, chưa tạo thành một khuôn khổ thống nhất về công bố thông tin. Đồng thời, trách nhiệm, trình tự, thủ tục công bố thông tin của DN và các bên liên quan cũng chưa được quy định đầy đủ, thống nhất.
Vì thế, Nghị định 81 chính thức đưa vào thực thi sẽ góp phần cụ thể hóa các quy định về yêu cầu công bố thông tin tại Luật Doanh nghiệp và Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất - kinh doanh tại DN, tạo khung pháp lý thống nhất về việc công bố thông tin hoạt động của DNNN, đáp ứng yêu cầu quản trị hiện đại và cam kết hội nhập quốc tế.
Bên cạnh đó, Nghị định cũng chuẩn hóa các mẫu biểu và nội dung thông tin cần công bố công khai của DNNN, bao gồm: chiến lược phát triển của DN, kế hoạch sản xuất - kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm và hàng năm; kết quả thực hiện nhiệm vụ công ích; kế hoạch sắp xếp đổi mới DN, thực trạng quản trị, cơ cấu tổ chức của DN, báo cáo tài chính, chế độ lương, thưởng của DN.
Đặc biệt, Nghị định 81 thể hiện sự kiên quyết xử lý đối với vi phạm với các chế tài mạnh như người quản lý DNNN có thể bị kỷ luật, hạ lương, thậm chí xử lý hình sự nếu DN vi phạm quy định về công bố thông tin, dẫn đến hệ quả là cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước không kịp thời đưa ra ý kiến chỉ đạo, giải pháp... khiến DN lâm vào khó khăn, gây thất thoát vốn nhà nước.
Theo đó, danh tính DN vi phạm, chậm công bố thông tin sẽ được công khai và báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước cũng phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ nếu không đôn đốc, giám sát, kiểm tra các nội dung về công bố thông tin của DN…
