Theo TS. Trần Văn, trong xu thế phát triển của các TCTD, bên cạnh chuyển đổi số các NH truyền thống đã xuất hiện các NH số, hay còn được gọi là NH internet (internet-only bank, neo bank), hoạt động hoàn toàn/và chỉ trong môi trường số, không có các chi nhánh vật lý nhờ các nền tảng công nghệ tài chính vượt trội như: trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), điện toán đám mây (cloud), chuỗi khối (blockchain).
Tuy nhiên, dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) mới đề cập đến hoạt động NH điện tử (số hóa NH truyền thống), chưa đề cập đến hoạt động của NH số như một khái niệm rộng hơn khái niệm NH điện tử và do đó cũng chưa quy định những nội dung điều chỉnh mô hình NH số. Như vậy, hành lang pháp lý hiện hành chưa thật sự tương thích, bao quát toàn bộ quá trình số hóa dịch vụ NH, chưa thực sự thúc đẩy cho phát triển NH số.
TS. Trần Văn cũng cho biết, nhiều nước đã ban hành và triển khai việc cấp giấy phép NH số như Hàn Quốc, Trung Quốc, Hồng Kông, Malaysia, Philippines, Indonesia, Đài Loan. Một số quốc gia phát triển như Anh, Australia, Thụy Sĩ hay Singapore cũng thử nghiệm quy trình cấp phép theo từng giai đoạn. Theo đó NH số mới thành lập được hoạt động với một số giới hạn nhất định trước khi trở thành NH số được cấp phép đầy đủ.
Một số nước khác lại không tạo ra bất kỳ thủ tục cấp phép NH số cụ thể nào mà chỉ dựa trên quy định cấp phép hiện hành trên cơ sở đánh giá rủi ro của các NH số này như Brazil, Đức, Nam Phi, UAE.
Cũng như một số nước, Trung Quốc đã có Luật về NH số (intenet-only bank) từ năm 2020. Đến nay, Trung Quốc đã cấp phép cho 5 NH số, Malaysia cấp 5 giấy phép; Singapore cấp 2 giấy phép, Hongkong cấp 8 giấy phép, Đài Loan (Trung Quốc) cấp 2 giấy phép…
"Tôi đã được trực tiếp nghiên cứu và tham quan mô hình NH internet của Hàn Quốc như Kakao, Toss và cảm nhận được những lợi ích vượt trội so với NH truyền thống ở một số loại hình dịch vụ nhất định theo luật định. Có thể, chính vì tốc độ phát triển nhanh chóng của NH số như vậy đã dẫn đến việc nhiều quy định pháp lý tại Việt Nam chưa thể bắt kịp với hoạt động NH số. Tuy nhiên, Luật Giao dịch điện tử mới được QH thông qua tại kỳ họp thứ 5 đã mở ra nhiều cơ hội cho NH số", TS. Trần Văn chia sẻ.
"Ban đầu, trong đề cương xây dựng dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) có đề cập đến NH số. Tuy nhiên, tại các bản dự thảo luật sau này, không biết vì lý do gì, nội dung này đã được gỡ bỏ", TS. Trần Văn cho rằng đây là điều rất đáng tiếc vì đây là xu thế của chuyển đổi số trong lĩnh vực NH.
Việc quy định cơ bản nhất về NH số trong dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) sẽ là cơ sở pháp lý để sau này Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, ban hành những quy định chi tiết cho việc thử nghiệm mô hình NH số này, bước tiến cụ thể trong chuyển đổi số quốc gia trong lĩnh vực tài chính, NH, thúc đẩy phát triển công nghệ số, mà không phải ban hành nghị định “không đầu”.
Theo quan điểm của TS. Trần Văn, thực tiễn cho thấy cứ phải khoảng hơn 10 năm mới sửa Luật Các TCTD và không biết khi nào sẽ lại sửa tiếp. Cho nên sẽ thiếu sót nếu lần này không thảo luận và đưa các quy định về mô hình NH số vào Luật Các TCTD (sửa đổi).
Hơn nữa, trong lúc Việt Nam đang nỗ lực tìm tòi những động lực phát triển mới thì quy định về NH số chính là một trong những động lực đó, tạo ra cơ hội đầu tư, phát triển các nền tảng công nghệ để thúc đẩy hình thành NH số trong tương lai. Vì vậy, chỉ mấy chữ “NH số” trong dự thảo luật có thể tạo ra sự khác biệt, định hướng, thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực NH cho lần sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Các TCTD lần này.
"Các đại biểu Quốc hội có thể thực hiện sáng kiến lập pháp, bổ sung NH số và dự thảo luật, có thể thiết kế ở Điều 4, giải thích từ ngữ về NH số và Điều 100, giao Chính phủ quy định chi tiết việc thành lập, tổ chức và hoạt động của NH số, sau quy định về cơ chế thử nghiệm trong dự thảo hiện hành”, TS. Trần Văn đề xuất.
