Những người lãnh đạo cuộc đảo chính cho biết trong một thông báo trên đài truyền hình nhà nước Gabon rằng Tướng Brice Clotaire Oligui Nguema đã được "nhất trí" bổ nhiệm làm chủ tịch một ủy ban chuyển tiếp để lãnh đạo đất nước. Oligui là anh họ của Tổng thống Bongo.
Trong đoạn video ghi lại cảnh bị giam giữ tại nơi ở, Bongo kêu gọi mọi người “gây ồn ào” để ủng hộ mình. Nhưng thay vào đó, đám đông xuống đường ở thủ đô lại ăn mừng cuộc đảo chính chống lại một triều đại bị cáo buộc làm giàu nhờ nguồn tài nguyên dồi dào của đất nước trong khi nhiều công dân của nước này đang gặp khó khăn.
Yollande nói: “Cảm ơn quân đội. Cuối cùng, chúng tôi đã chờ đợi khoảnh khắc này rất lâu rồi”.
Các nhà lãnh đạo cuộc đảo chính đã gia hạn lệnh giới nghiêm vào ban đêm được áp đặt sau cuộc bầu cử ngày 26 tháng 8.
“Tổng thống của quá trình chuyển đổi nhấn mạnh vào sự cần thiết phải duy trì sự bình yên và thanh thản ở đất nước xinh đẹp của chúng ta… Vào buổi bình minh của một kỷ nguyên mới, chúng tôi sẽ đảm bảo hòa bình, ổn định và phẩm giá của Gabon thân yêu của chúng ta”, Trung tá Ulrich Manfoumbi cho biết trên truyền hình nhà nước hôm thứ Tư (30/8).
Gia tộc Bongo
Oligui, nhà lãnh đạo quân sự mới, từng là vệ sĩ của cha Bongo, cố Tổng thống Omar Bongo, theo nhà báo Desire Ename của Echos du Nord, một cơ quan truyền thông địa phương. Oligui cũng là người đứng đầu cơ quan mật vụ vào năm 2019 trước khi trở thành người đứng đầu lực lượng vệ binh cộng hòa.
Ali Bongo Ondimba, 64 tuổi, đã phục vụ hai nhiệm kỳ kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2009 sau cái chết của cha ông, người đã cai trị đất nước trong 41 năm, và đã có sự bất mãn lan rộng với triều đại của ông. Một nhóm binh lính nổi loạn khác đã cố gắng đảo chính vào năm 2019 nhưng nhanh chóng bị chế ngự.
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), thuộc địa cũ của Pháp là thành viên của OPEC, nhưng nguồn tài nguyên dầu mỏ của nước này tập trung vào tay một số ít người - và gần 40% người Gabon từ 15 đến 24 tuổi đã mất việc vào năm 2020. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ, doanh thu xuất khẩu dầu của nước này là 6 tỷ USD vào năm 2022.
Trong khi đó, 9 thành viên của gia đình Bongo đang bị điều tra ở Pháp và một số phải đối mặt với cáo buộc sơ bộ về tham ô, rửa tiền và các hình thức tham nhũng khác, theo Sherpa, một tổ chức phi chính phủ của Pháp chuyên trách trách nhiệm giải trình. Các nhà điều tra đã liên kết gia đình này với tài sản trị giá hơn 92 triệu USD ở Pháp, bao gồm hai biệt thự ở Nice.
Người phát ngôn của những người lãnh đạo cuộc đảo chính cho rằng "sự cai trị khó lường, vô trách nhiệm" của Bongo có nguy cơ khiến đất nước rơi vào hỗn loạn. Trong một tuyên bố sau đó, những người lãnh đạo cuộc đảo chính cho biết những người xung quanh tổng thống đã bị bắt vì "phản bội các thể chế nhà nước, tham ô lớn công quỹ và tham ô tài chính quốc tế".
Sherpa cho biết trong một tuyên bố: Gia đình Bongo có liên quan đến "sự biển thủ có hệ thống các khoản thu của nhà nước", nhưng những sự kiện mới nhất "cần được xem xét hết sức thận trọng, vì chúng không đảm bảo về quản trị tốt và chuyển đổi dân chủ".
Bongo yêu cầu hỗ trợ
Trong cuộc bầu cử cuối tuần, Bongo phải đối mặt với liên minh đối lập do Albert Ondo Ossa, giáo sư kinh tế và cựu Bộ trưởng Giáo dục, lãnh đạo. Vài phút sau khi Bongo được tuyên bố là người chiến thắng, tiếng súng đã vang lên ở thủ đô Libreville. Sau đó, hàng chục binh sĩ mặc đồng phục xuất hiện trên truyền hình nhà nước thông báo họ đã nắm quyền.
Libreville là thành trì của phe đối lập, nhưng không rõ cuộc đảo chính diễn ra như thế nào ở vùng nông thôn, nơi có truyền thống ủng hộ Bongo nhiều hơn.
Tổng thống cầu xin sự ủng hộ trong một đoạn video cho thấy ông ngồi trên ghế với giá sách phía sau.
“Tôi đang kêu gọi bạn gây ồn ào, gây ồn ào, thực sự gây ồn ào”, ông nói bằng tiếng Anh. Đoạn video được chia sẻ với Associated Press bởi BTP Advisors, một công ty truyền thông đã giúp tổng thống bỏ phiếu cho cuộc bầu cử.
Mark Pursey, Giám đốc điều hành của BTP Advisors, cho biết ngay sau khi đoạn video được công khai, những người có đoạn video đã bị binh lính tịch thu điện thoại. Pursey cho biết con trai của Bongo và giám đốc truyền thông đang bị giam giữ tại trụ sở quân đội.
Người phát ngôn Stephane Dujarric cho biết Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã lên án cuộc đảo chính và kêu gọi các nhà lãnh đạo quân sự đảm bảo an toàn cho Bongo và gia đình ông.
Các sĩ quan nổi loạn thề sẽ tôn trọng "các cam kết của Gabon đối với các vấn đề quốc gia và quốc tế". Nhưng cuộc đảo chính đe dọa sẽ khiến nền kinh tế bị đình trệ.
Một người đàn ông trả lời điện thoại tại sân bay cho biết các chuyến bay đã bị hủy hôm thứ Tư (30/8) và công ty tình báo tư nhân Ambrey cho biết mọi hoạt động tại cảng chính của đất nước ở Libreville đã bị tạm dừng. Một số công ty Pháp cho biết họ đang tạm dừng hoạt động.
Phản ứng quốc tế
Ủy ban Liên minh châu Phi đã lên án cuộc đảo chính và kêu gọi quay trở lại "trật tự hiến pháp dân chủ".
Vương quốc Maroc nơi Bongo lưu trú trong quá trình hồi phục sau cơn đột quỵ vào năm 2018 cũng phản ứng.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "duy trì sự ổn định". Rabat cho biết họ "tin tưởng vào trí tuệ của quốc gia Gabon, của các nhà lãnh đạo và các thể chế của nó", để tìm ra cách "tiến về phía trước với lợi ích tối đa của quốc gia là ưu tiên hàng đầu" nhằm "bảo vệ những thành tựu đã đạt được và đáp lại nguyện vọng của người dân Gabon".
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Wang Wenbin kêu gọi: "Tất cả các bên hành động vì lợi ích cơ bản của đất nước và người dân, giải quyết những khác biệt thông qua đối thoại, và khôi phục trật tự bình thường càng sớm càng tốt".
Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby cho biết các sự kiện ở Gabon đang được theo dõi với “mối quan ngại lớn”. Ông cho rằng còn quá sớm để gọi đây là một phần của xu hướng hay "hiệu ứng domino" trong việc tiếp quản quân sự trên lục địa đen.
Tuy nhiên, Tổng thống Nigeria Bola Tinubu đã trích dẫn "sự lây lan của chế độ chuyên chế mà chúng ta đang thấy lan rộng khắp lục địa của chúng ta" trong một tuyên bố do văn phòng của ông đưa ra. Nó cho biết ông đang trao đổi với các nguyên thủ quốc gia khác và A.U.
Người phát ngôn Chính phủ Pháp Olivier Veran hôm thứ Tư (30/8) cho biết: “Pháp lên án cuộc đảo chính quân sự đang diễn ra ở Gabon và đang theo dõi chặt chẽ các diễn biến”.
Pháp đã duy trì mối quan hệ kinh tế, ngoại giao và quân sự chặt chẽ với Gabon và có 400 binh sĩ đóng quân ở đó để thực hiện hoạt động huấn luyện quân sự. Bộ Tư lệnh Châu Phi của Hoa Kỳ cho biết họ không có lực lượng nào đồn trú tại quốc gia Trung Phi này ngoài Đại sứ quán Hoa Kỳ.
Không giống như Niger và hai quốc gia Tây Phi khác do chính quyền quân sự điều hành, Gabon không bị tàn phá bởi bạo lực thánh chiến và được coi là tương đối ổn định.
