Sự nở rộ của hàng trăm kênh truyền hình cạnh tranh quyết liệt, để có đủ số lượng phim nội phát sóng thường xuyên đang đặt nhiều nhà sản xuất trước bài toán nan giải. Muốn có phim, đầu tiên phải có kịch bản. Mọi nguồn lực có khả năng sản xuất kịch bản đều được huy động, từ nhà văn bậc trung cho đến phóng viên nhàn rỗi đều được mời viết kịch bản phim truyền hình. Ngày xưa trở thành biên kịch rất khó. Bây giờ cái danh biên kịch bớt lấp lánh dần.
Nhà nhà làm biên kịch, người người làm biên kịch, mọi chỗ mọi nơi để cho ra lò các kịch bản. Những mái đầu chăm chỉ cắm cúi trước lap top trong phòng máy lạnh nhưng những ngón tay cực nhọc cứ ngập ngừng trước bàn phím vì… khô cạn ý tưởng. Vì vậy chuyển thể tác phẩm văn học lên màn ảnh được xem như một sự chọn lựa khôn ngoan. Chỉ cần hơi lành nghề trong lĩnh vực biên kịch, các tác giả đều biết được giá trị thăng hoa ở những cuốn tiểu thuyết vừa xuất bản có khả năng lôi cuốn người đọc. Để có kịch bản mới vì sao không chọn truyện ngắn mà phải là tiểu thuyết?
Rất đơn giản, phim truyền hình chuộng độ dài, dưới 20 tập rất khó được duyệt. Từ truyện ngắn rất khó bồi đắp thêm nhân vật, chi tiết để có kịch bản nhiều tập. Và cứ tưởng phen này nhà văn vừa phát hành tiểu thuyết sẽ hạnh ngộ ngay nhà biên kịch nhạy bén để cả 2 cùng nhau hợp tác vui vẻ. Thế nhưng, sự đời không đơn giản vậy, bản quyền vẫn tiềm ẩn nhiều rắc rối mơ hồ.
 |
Một cảnh trong phim "Nơi trái tim ở lại". |
Bộ phim “Nơi trái tim ở lại” vừa phát sóng trên HTV9 - Đài truyền hình TPHCM, đã xảy ra chuyện bất hòa giữa nhà văn và biên kịch. Tiểu thuyết “Nơi trái tim ở lại” của nhà văn Phan Đức Nam từng đoạt giải thưởng Huỳnh Văn Nghệ năm 2005, được in và tái bản nhiều lần. Cuốn sách đến tay nhà biên kịch Lê Điệp và được gợi ý làm phim. Nhà văn Phan Đức Nam và nhà biên kịch Lê Điệp… chỉ thỏa thuận miệng.
Sau một thời gian hồi hộp, nhà văn được biên kịch đưa cho 6 triệu đồng “mua ý tưởng”. Rồi sau đó thấy tác phẩm của mình xuất hiện trên phim do NSƯT Lê Cung Bắc làm đạo diễn, với tên gọi, nhân vật, diễn biến hầu như giống tiểu thuyết “Nơi trái tim ở lại”, chỉ khác bối cảnh công trường thủy lợi đổi thành.. lâm trường. Nhà văn thắc mắc thì được giải thích “công trường thủy lợi đã ngưng từ lâu, nếu dựng lại sẽ nhiều tốn kém”.
Nếu nhà văn nào khăng khăng không hứng thú với tiểu thuyết do bản thân viết ra được dàn dựng lại bằng ngôn ngữ nghệ thuật thứ bảy, thì có lẽ đó là một lời nói dối ngọt ngào. Nhà văn Phan Đức Nam không hề giấu diếm nỗi hân hoan khi “Nơi trái tim ở lại” lên phim, nhưng vẫn ấm ức vì bộ phim chỉ giới thiệu “Theo ý tưởng của Phan Đức Nam”. Do sự ngạc nhiên của mình không được giải đáp thỏa đáng, nhà văn Phan Đức Nam đã gửi đơn khiếu nại đến Hãng phim TFS - đơn vị sản xuất bộ phim truyền hình dài 24 tập “Nơi trái tim ở lại”.
Rất thiện chí, Giám đốc Hãng phim TFS Lý Quang Trung có công văn trả lời công khai thừa nhận khuyết điểm, ghi rõ: “Chúng tôi cho kiểm tra ngay và nhận thấy đã để sai sót trong phần giới thiệu tác giả ở bộ phim “Nơi trái tim ở lại”. Chúng tôi xin gửi đến ông lời xin lỗi chân thành về thiếu sót trên, và hiện tại chúng tôi đang tiến hành chỉnh sửa lại chức danh tác giả trên các tập phim là: Dựa theo tiểu thuyết “Nơi trái tim ở lại” của nhà văn Phan Đức Nam”.
Thái độ cầu thị của Hãng phim TFS rất đáng hoan nghênh. Phân định đúng sai về bản quyền ở đây đã tương đối mạch lạc. Tuy nhiên, qua vụ đôi co “Nơi trái tim ở lại” có nhiều điều cần phải băn khoăn giữa vấn đề nguyên tác và chuyển thể trong quá trình sản xuất kịch bản phim truyền hình ngày nay. Nhà văn Phan Đức Nam bức xúc dọa sẽ khởi kiện nhà biên kịch Lê Điệp.
Biên kịch Lê Điệp phát biểu với dư luận: “Thật ra không còn nhiều nội dung của tiểu thuyết nữa, chỉ có ý tưởng ban đầu là nhân vật Dung, tên ông Phong. Hãng phim TFS phải gia công rất nhiều, đề nghị kéo dài ra thành 30 tập. Nhiều người thắc mắc tại sao kịch bản không giống tiểu thuyết của tôi. Vì thực tế tiểu thuyết không thể là kịch bản phim”.
Phim truyền hình nước ta vẫn đang trên đà phát triển. Cuộc tìm kiếm kịch bản vẫn chưa ngừng lại. Vì vậy, các nhà biên kịch nên có những ứng xử khéo léo hơn với người sáng tạo nguyên tác. Từ tiểu thuyết chuyển thể sang kịch bản phim, về mặt học thuật, đã mặc định thừa nhận sự ra đời một tác phẩm phái sinh.
Do đó, nhà văn và biên kịch phải có hợp đồng từng điều khoản: vay mượn ý tưởng như thế nào, có dùng lại tên gốc tác phẩm không, cấu trúc và nội dung được thay đổi ra sao, có giới hạn đường dây các sự kiện và nhân vật hay không… Khi nhà văn và biên kịch thoải mái làm việc với nhau như vậy, rắc rối mới không phát sinh và chất lượng phim truyền hình mới được cải thiện.
