Mức tiêu thụ thủy sản lớn
Nhu cầu tiêu thụ cao, nguồn cung nội địa thiếu hụt và dân số hơn 200 triệu người với mức tiêu thụ thủy sản bình quân 12 kg/người/năm, cùng chính sách nới lỏng tiêu chuẩn nhập khẩu của Brazil đối với thủy sản mở ra cơ hội lớn cho thủy sản Việt chuyển hướng thị trường chiến lược. Việt Nam có thể tận dụng giá cạnh tranh, hợp tác thương mại song phương, và đàm phán MERCOSUR để tăng thị phần.
Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (Vasep), Việt Nam đã trở thành nhà cung cấp thủy sản lớn thứ hai cho Brazil, chiếm 17% tổng khối lượng nhập khẩu và 9% giá trị thị phần, với kim ngạch đạt gần 130 triệu USD, vào năm 2024 và tăng 14% so với năm 2023.
Brazil là quốc gia sản xuất nuôi trồng thủy sản lớn thứ hai ở Mỹ Latinh, với sản lượng hàng năm đạt khoảng 900 nghìn tấn, trong đó cá rô phi chiếm khoảng 65%. Tuy nhiên, ngành thủy sản nội địa không đủ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đa dạng, đặc biệt với các sản phẩm như cá hồi, cá tuyết, tôm, và cá thịt trắng. Nghề cá biển và nội địa sản xuất khoảng 1,5 triệu tấn mỗi năm, nhưng tình trạng khai thác quá mức khiến nguồn cung tự nhiên suy giảm. Kết quả là Brazil phải nhập khẩu 1,4-1,5 tỷ USD thủy sản mỗi năm, tập trung vào các mặt hàng cao cấp từ Chile (cá hồi) và Việt Nam (cá tra).
Nhu cầu thủy sản tại Brazil được thúc đẩy bởi sở thích ẩm thực, đặc biệt ở các vùng ven biển và các đô thị lớn như São Paulo và Rio de Janeiro. Mức tiêu thụ 12 kg/người/năm, cao hơn Mỹ nhưng thấp hơn Nhật Bản, cho thấy dư địa tăng trưởng lớn. Với nền kinh tế dự kiến tăng trưởng 2,2% GDP, nhập khẩu thủy sản được dự báo sẽ tiếp tục tăng, đặc biệt với các sản phẩm giá trị cao và tiện lợi.
Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông Vasep cho biết, Việt Nam và Brazil đang nỗ lực nâng kim ngạch thương mại hai chiều lên 10 tỷ USD vào năm 2025 và 15 tỷ USD vào năm 2030. Là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại Nam Mỹ, Brazil mang lại cơ hội để doanh nghiệp thủy sản mở rộng thị phần. Đàm phán với khối MERCOSUR, trong đó Brazil là thành viên, có thể dẫn đến các ưu đãi thuế, giúp thủy sản Việt Nam cạnh tranh tốt hơn với Ấn Độ hay Thái Lan.
Trước đây, tiêu chuẩn nghiêm ngặt về phụ gia và phosphate của Brazil gây khó khăn cho cá tra Việt Nam. Tuy nhiên, việc Brazil xem xét điều chỉnh các tiêu chuẩn này theo thông lệ quốc tế mở ra cơ hội lớn. Điều này không chỉ giảm chi phí kiểm định mà còn tạo điều kiện để Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm chế biến sâu như cá tra tẩm bột, giúp đa dạng hóa danh mục và tăng giá trị xuất khẩu.
Chìa khóa chinh phục thị trường
Việt Nam, với thế mạnh về cá tra, đã tận dụng tốt khoảng trống thị trường của Brazil. Năm 2024, cá tra chiếm gần 100% kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Brazil, đạt 129,3 triệu USD, tăng 14,5% so với năm 2023. Đặc biệt, Việt Nam dẫn đầu phân khúc cá thịt trắng với 38% thị phần, vượt xa các đối thủ như Argentina và Na Uy. Dự báo quý I/2025, xuất khẩu thủy sản sang Brazil sẽ đạt 48,2 triệu USD, tăng 72,8% so với cùng kỳ, cho thấy tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ.
Dù tiềm năng lớn, xuất khẩu thủy sản sang Brazil đối mặt với một số rào cản. Lệnh cấm nhập khẩu tôm nguyên con đông lạnh hạn chế khả năng đa dạng hóa sản phẩm tôm. Từ ngày 14/2/2024, Brazil tạm dừng nhập cá rô phi do lo ngại virus TiLV, và nguy cơ mở rộng kiểm soát sang cá tra là điều cần cảnh giác. Ngoài ra, thủ tục hành chính phức tạp và cạnh tranh từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam nâng cao chất lượng và đáp ứng các chứng nhận bền vững như ASC hay BAP.
Để tận dụng tối đa cơ hội tại Brazil, theo bà Lê Hằng doanh nghiệp Việt Nam cần theo dõi sát quy định nhập khẩu, đặc biệt về phosphate và kiểm dịch, để điều chỉnh sản phẩm phù hợp. Đầu tư vào chế biến sâu, phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng. Tham gia xúc tiến thương mại, tận dụng hội chợ và hỗ trợ từ Thương vụ Việt Nam để xây dựng thương hiệu.Đảm bảo chứng nhận bền vững, đáp ứng yêu cầu khắt khe của Brazil về truy xuất nguồn gốc và môi trường.
Brazil là thị trường chiến lược để Việt Nam mở rộng xuất khẩu thủy sản, đặc biệt với cá tra và các sản phẩm chế biến sẵn. Với lợi thế giá cả, sự hỗ trợ từ hợp tác song phương, và nhu cầu nhập khẩu ổn định, Việt Nam có cơ hội không chỉ củng cố vị thế mà còn đa dạng hóa đầu ra trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động. Tuy nhiên, việc vượt qua các rào cản kỹ thuật và nâng cao chất lượng sản phẩm sẽ là chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam chinh phục thị trường Nam Mỹ đầy tiềm năng này.
