Nếu tận dụng hiệu quả các thay đổi về không gian và thể chế để trở thành trung tâm tài chính, đổi mới sáng tạo và chất lượng sống cao, TPHCM có thể tạo ra động lực phát triển mới cho Việt Nam.
Những trụ cột làm nên sức lan tỏa
Trong bối cảnh các dòng chảy vốn, công nghệ, nhân lực và tri thức ngày càng quyết định vị thế quốc gia, sự hiện diện của một đô thị có sức lan tỏa quốc tế trở thành yếu tố then chốt của chiến lược phát triển.
Việt Nam muốn bước sang giai đoạn tăng trưởng mới thì không thể thiếu một trung tâm như vậy. TPHCM là đô thị đang hội tụ nhiều khát vọng và cơ hội nhất để đảm nhận vai trò này.
Sinh viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên TPHCM nghiên cứu, thiết kế robot Ảnh: HOÀNG HÙNG
Một đô thị toàn cầu có các đặc trưng cốt lõi. Trước hết, đó phải là trung tâm tài chính và dịch vụ cao cấp, nơi dòng vốn quốc tế được luân chuyển và các định chế lớn đưa ra những quyết định mang tầm ảnh hưởng khu vực, toàn cầu.
Ngoài ra, đô thị toàn cầu còn là đầu mối trung chuyển hàng hóa quốc tế, gắn với hệ thống cảng biển, logistics và kết nối giao thông xuyên quốc gia, cho phép tham gia sâu vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh đó, đây phải là không gian của đổi mới sáng tạo, nơi hội tụ các trường đại học, phòng thí nghiệm, doanh nghiệp công nghệ và lực lượng nhân tài quốc tế. Cuối cùng, đó là một thành phố có sức hút văn hóa và chất lượng sống cao, nơi con người lựa chọn để học tập, làm việc, sinh sống lâu dài.
TPHCM đang hội tụ nhiều điều kiện để vươn lên tầm đô thị toàn cầu, với quy mô kinh tế lớn nhất cả nước, vai trò cửa ngõ thương mại của miền Nam, nguồn lao động trẻ năng động và nền tảng văn hóa cởi mở, hội nhập.
Việc hình thành các không gian đổi mới như Khu Công nghệ cao, khu đô thị sáng tạo ven sông Sài Gòn và Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM càng củng cố vị thế đó.
Đặc biệt, cơ hội lớn nhất đến với TPHCM từ việc tái cấu trúc không gian và tổ chức lại mô hình đô thị vùng sau khi hợp nhất Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, giúp mở rộng không gian phát triển, hình thành các cực tăng trưởng mới, xây dựng hệ thống logistics liên hoàn và nâng năng lực cạnh tranh để TPHCM tiệm cận chuẩn các đô thị toàn cầu trong khu vực.
Tuy nhiên, TPHCM cũng đang đối diện những giới hạn rõ rệt. Mô hình tăng trưởng dựa trên mở rộng sản xuất, tăng vốn và lao động đã chạm giới hạn của một đô thị lớn.
Những hạn chế mang tính cấu trúc của nền kinh tế, bao gồm giá trị gia tăng nội địa thấp, chi phí logistics cao và năng suất các yếu tố tổng hợp còn yếu, đang làm thu hẹp khả năng tiếp cận thị trường quốc tế.
Hạ tầng giao thông, y tế và giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu của một trung tâm quốc tế. Thể chế còn thiếu linh hoạt để thu hút các định chế tài chính toàn cầu, trong khi thị trường vốn chưa đạt chuẩn quốc tế khiến doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn lực dài hạn...
Vượt qua giới hạn để phát triển
Để vượt qua những giới hạn này, TPHCM cần một hướng đi quyết liệt, lấy đổi mới sáng tạo và nâng cao giá trị gia tăng nội địa làm động lực trung tâm. Hướng tới giai đoạn 2030-2045, thành phố đặt mục tiêu trở thành hình mẫu phát triển với tăng trưởng nhanh, chất lượng cao và chất lượng sống vượt trội, đi trước cả nước, đóng vai trò đầu tàu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển.
Trọng tâm của quá trình này là tái cấu trúc không gian theo mô hình đại đô thị vùng. Lõi trung tâm TPHCM cần tập trung vào tài chính, dịch vụ cao cấp, đổi mới sáng tạo và công nghiệp văn hóa; trong khi công nghiệp nặng, logistics, kho vận, cảng biển được phân bố tại vùng ven và các tỉnh vệ tinh. Các không gian sáng tạo dọc sông Sài Gòn, Khu Công nghệ cao, Thủ Thiêm phải trở thành điểm hội tụ nhân lực tinh hoa và công nghệ cao, nơi thử nghiệm các mô hình kinh doanh, công nghệ mới.
Cảng Cái Mép - Thị Vải cần được phát triển thành trung tâm trung chuyển quốc tế, giữ vai trò then chốt trong chuỗi logistics toàn cầu. Chuỗi ngành phải được tổ chức theo hướng liên kết vùng, kết nối với Đồng Nai để lan tỏa lên Tây Nguyên và miền Trung, kết nối với Tây Ninh để cộng hưởng xuống Đồng bằng sông Cửu Long.
Song song với không gian, thể chế là điều kiện quyết định. Việc Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM đã đáp ứng được yêu cầu trao quyền chủ động thực chất cho TPHCM.
TPHCM phải trở thành không gian thử nghiệm các mô hình mới về tài chính, công nghệ, giao thông, dịch vụ công, quản trị đô thị, dựa trên dữ liệu và khả năng phản ứng nhanh trước biến động kinh tế.
Trụ cột then chốt để TPHCM bước vào quỹ đạo đô thị toàn cầu là hình thành trung tâm tài chính quốc tế. Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM phải vận hành theo chuẩn mực quốc tế, với cơ chế ngoại hối linh hoạt, sản phẩm tài chính đa dạng và kết nối chặt chẽ với các mạng lưới tài chính khu vực. Quan trọng hơn, trung tâm này phải đóng vai trò nâng cấp thị trường vốn Việt Nam, thu hút dòng vốn dài hạn và củng cố niềm tin của nhà đầu tư chiến lược.
Cuối cùng, đô thị toàn cầu không thể tách rời con người. TPHCM phải trở thành nơi đáng sống đối với nhân lực tinh hoa thông qua giao thông công cộng hiện đại, không gian xanh, an ninh đô thị, giáo dục chất lượng cao và môi trường văn hóa phong phú. Với TPHCM, xanh hóa không còn là lựa chọn mà là điều kiện sống còn để duy trì sức cạnh tranh.
Nếu làm được những điều này, TPHCM không chỉ mạnh hơn cho riêng mình mà còn tạo ra một động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam. Một đô thị toàn cầu sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng tầm vị thế quốc gia, thu hút dòng vốn chất lượng cao, lan tỏa thịnh vượng cho vùng Đông Nam bộ, mở ra cánh cửa đưa Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển hiện đại, tự tin và hội nhập sâu rộng hơn trong kỷ nguyên mới.
