Chia sẻ khó khăn với người tiêu dùng

Đáng lưu ý, trong 7 tháng đầu năm 2020, cơ cấu và tâm lý tiêu dùng đã có nhiều thay đổi theo chiều hướng không tích cực.

Hàng thiết yếu hút khách 

Đến các trung tâm thương mại (TTTM) của TPHCM vào thời điểm này, nhiều người có cùng cảm nhận “người bán đông hơn người mua”, cho dù hàng loạt các thương hiệu trong nước và quốc tế vẫn đua nhau giảm giá tới 50%. Tại nhiều chợ bán lẻ, hầu hết các sạp bán hàng phi thực phẩm đã tạm ngưng bán vì không có khách hàng, chỉ có ngành hàng thực phẩm tươi sống vẫn hoạt động. 

Khu vực các siêu thị, tình hình có khá hơn vì nhiều khách hàng đến mua sắm nhưng sức mua không đồng đều như trước mà chỉ tập trung vào các nhóm hàng lương thực, thực phẩm thiết yếu cho nhu cầu hàng ngày. Theo thống kê sơ bộ của hệ thống MM Mega Market, sức mua nhóm hàng này tăng bình quân khoảng 6%-7%.

Ở các nhóm hàng phi thực phẩm như dụng cụ nhà bếp, đồ dùng gia đình, quần áo, giày dép… sức mua sụt giảm rất mạnh so với cùng kỳ. Tại hệ thống bán lẻ của Liên hiệp HTX Thương mại TPHCM (Saigon Co.op), theo tính toán của ông Đỗ Quốc Huy, Giám đốc Marketing, sức mua trong toàn hệ thống vào thời điểm này đã giảm khoảng 10%, trong đó các siêu thị đặt tại 43 tỉnh, thành sức mua giảm rất mạnh vì nhiều nguyên nhân. 

Báo cáo tình hình sản xuất công nghiệp, hoạt động thương mại và xuất nhập khẩu trên địa bàn TPHCM cho thấy, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 7 ước đạt 104.066 tỷ đồng, giảm 5,8% so với cùng kỳ năm trước (trong đó thương nghiệp tăng 2,0%; dịch vụ lưu trú và ăn uống giảm 36,1%; dịch vụ lữ hành giảm 95,5%; dịch vụ khác giảm 4,4%). Lũy kế 7 tháng năm 2020, doanh thu thương mại dịch vụ ước đạt 718.133 tỷ đồng, giảm 3,8%. Trong đó doanh thu bán lẻ hàng hóa (là ngành duy nhất đạt tăng trưởng trong các ngành dịch vụ) 7 tháng ước đạt 463.446 tỷ đồng, tăng 8,2% (cùng kỳ tăng 14,0%), chiếm tỷ trọng 64,5% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ. 

Một chuyên gia nghiên cứu thị trường chia sẻ, sức mua chịu tác động do Covid-19 trở lại, thời điểm này là chưa nhiều nhưng quý tiếp theo tình hình có thể nghiêm trọng hơn. Nguyên nhân chính đến từ nỗi lo mất việc làm tăng liên tục từ tháng 4 - 6 tại Việt Nam, chủ yếu diễn ra ở khối  doanh nghiệp (DN) tư nhân, FDI và người có thu nhập mức dưới 20 triệu đồng/tháng. Có đến hơn 30% số người trong nhóm này bày tỏ nỗi lo mất việc làm.

Với tâm lý như vậy, 90% số người trong nhóm này đã ngay lập tức thắt chặt chi tiêu, bình quân phần trăm chi tiêu bị cắt giảm liên tục tăng từ tháng 4. Không chỉ các hộ gia đình giảm chi, mà đối tượng các bạn trẻ chưa lập gia đình thuộc nhóm 8X, 9X có thu nhập mức khá, cũng có tâm lý này. Tâm lý tiết kiệm chi phối khá rõ khiến cho sức mua chung trên thị trường khó có thể tăng như kỳ vọng của các nhà kinh doanh.

Nhu cầu mua hàng giá rẻ gia tăng

Chị Trần Phương Thảo, kế toán của một DN viễn thông (ở quận Bình Thạnh) cho hay, kể từ khi dịch bùng phát đến nay, vợ chồng chị thay nhau đi săn hàng khuyến mãi tại các siêu thị hoặc tại các hội chợ, triển lãm để tiết kiệm chi phí cho gia đình. Từ quần áo đến đồ dùng gia đình, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm tươi sống và chế biến sẵn, đều chờ có khuyến mãi mới mua.

Bên cạnh đó, thói quen tiêu dùng cũng thay đổi từ việc chỉ mua hàng của DN sản xuất sang hàng nhãn riêng của các siêu thị. Theo tính toán của chị Thảo, tại một số thời điểm, hàng nhãn riêng khuyến mãi bằng nhiều hình thức sẽ rẻ hơn 25%-30% so với hàng của DN. Chẳng hạn, một gói bún khô của nhãn hàng Co.op Selec loại 500g (hàng nhãn riêng của Saigon Co.op giá 18.500 đồng/gói) chỉ bằng 2/3 giá bán bún khô của Safoco (loại 400g giá 23.500 - 95.000 đồng/gói tùy nơi bán). “Trong sử dụng, có thể tôi thích bún hơi khô và bạn thích bún phải mềm hơn một chút nhưng nếu tin tưởng vào nhà phân phối và sản phẩm có giá rẻ hơn thì thời điểm này tôi ưu tiên cho hàng nhãn riêng”, chị Thảo nói. 

 Phân tích của nhóm tư vấn thị trường thuộc Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) cho thấy, đại đa số các ngành hàng, thường có 3 phân khúc: phân khúc giá rẻ chiếm tỷ lệ 5%-20%, phân khúc giá trung bình, khá chiếm 50%-70%, phân khúc cao cấp chiếm 10%-15%, phần còn lại là phân khúc siêu rẻ.

Phân khúc này là nhóm các sản phẩm không có thương hiệu, thương hiệu còn yếu, nơi người tiêu dùng chỉ quan tâm đến giá rẻ, chất lượng thì ở mức chấp nhận được. Trong suốt 3 tháng quý 2-2020, thị trường chứng kiến sự tăng trưởng có thể nói là bùng nổ của nhóm này. Tại một số ngành hàng tiêu dùng nhanh đã thấy mức tăng trưởng 3 con số ở cả khu vực thành thị và nông thôn. Bên cạnh đó, nhóm phân khúc giá rẻ cũng có mức tăng rất đáng khích lệ với mức 10%-30% tùy mỗi ngành hàng.

Điểm đáng chú ý là khối lượng tiêu dùng không hề tăng, thậm chí còn giảm, chẳng qua người tiêu dùng chỉ dịch chuyển mạnh từ các phân khúc bên trên xuống 2 nhóm bên dưới mà thôi. Việc này làm các DN lo hơn mừng vì đây là một xu hướng sẽ làm cho ngành hàng sụt giảm về giá trị.

Phó Tổng giám đốc phụ trách thu theo mua của một hệ thống siêu thị lớn tại TPHCM có cùng quan điểm, ở hầu hết các nhóm hàng nếu không thực hiện khuyến mãi bằng nhiều cách khác nhau thì sẽ không bán được hàng. Cũng chưa có thời điểm nào, khách hàng quan tâm đến giá bán của sản phẩm kỹ lưỡng như hiện nay. Thực tế này đã đặt các nhà kinh doanh vào tình trạng liên tục chạy đua giảm giá bán, thậm chí bán hàng không lợi nhuận nhằm thu hút khách. Còn với các DN sản xuất trong nước, nhất là DN nhỏ và vừa, DN khởi nghiệp cũng khó có thể cạnh tranh với những DN lớn hoặc các thương hiệu toàn cầu.

Theo ông Đỗ Quốc Huy, Giám đốc Marketing của Saigon Co.op, đơn vị này đang lên kế hoạch tặng miễn phí mặt hàng khẩu trang vải kháng khuẩn đến các khách hàng thành viên, với tổng trị giá lên tới 50 tỷ đồng. Mặt khác, Saigon Co.op đã phối hợp với các nhà cung cấp đưa nhiều mặt hàng thiết yếu, thực phẩm tươi sống như thịt, cá; thực phẩm chế biến và công nghệ phẩm như dầu ăn, mì gói, gia vị các loại, hàng gia dụng, dụng cụ gia đình… vào diện khuyến mãi giảm giá 10%-40% để chia sẻ áp lực chi tiêu với người tiêu dùng cả nước trong suốt tháng 8-2020.