Chuỗi ngành hàng cá tra bị đứt gãy
Tại Hội nghị trực tuyến “Giải pháp phát triển chuỗi cá tra sau giãn cách xã hội” được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với UBND tỉnh Đồng Tháp tổ chức ngày 25/9, ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục thuỷ sản thông tin, ngành hàng cá tra có nhiều khả quan trong 6 tháng đầu năm.
Tuy nhiên tình hình dịch bệnh Covid-19 tại TP.HCM và các tỉnh, thành vùng ĐBSCL đã làm cho chuỗi ngành hàng cá tra đã bị đứt gãy, giá cá tra nguyên liệu giảm. Từ đầu năm đến nay, toàn vùng ĐBSCL đã sản xuất hơn 2,3 tỷ con giống và tập trung nhiều ở An Giang và Đồng Tháp. Hiện nay, giá cá tra giống giảm và tình hình sản xuất cá giống tháng 8 và tháng 9 cũng giảm.
Theo ông Trần Đình Luân, hiện nay diện tích thả nuôi cá tra hơn 3.500 ha, bằng 74% so với cùng kỳ năm 2020. Trong khi đó, sản lượng cá tra thu hoạch trong 8 tháng đầu năm ước đạt khoảng 932.000 tấn, bằng 81,1% so với cùng kỳ năm 2020. Ngoài ra, doanh nghiệp chế giảm công suất khiến dư thừa nguyên liệu.
Ông Trần Đình Luân cho biết: "Giá cá hiện tại trong tháng giãn cách hiện nay cũng đang thấp hơn so với thời điểm trước khi giãn cách, tình hình thu hoạch đặc biệt là các tháng 7, tháng 8 và nửa đầu tháng 9 rất khó khăn.
Đối với toàn bộ chuỗi thì có một số khó khăn, tồn tại, thứ nhất là các nhà máy chế biến giảm công suất, giảm trên 70% công suất, dư thừa nguyên liệu, coi như là cả chuỗi cá tra bị ảnh hưởng, thứ hai là cước vận tải tăng, thứ ba là chi phí sản xuất 3 tại chỗ và những chi phí kiểm tra khác đều làm chi phí của doanh nghiệp tăng lên rất nhiều".
Nguy cơ thiếu cá nguyên liệu năm 2022
Theo Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) do áp dụng kiểm soát dịch bệnh trên tất cả các tỉnh, thành vùng ĐBSCL đã ảnh hưởng đến ngành thủy sản nói chung trong đó ngành cá tra bị thiệt hại lớn. Số doanh nghiệp đang hoạt động 3 tại chỗ chỉ duy trì khoảng 14 đơn vị tại 6 tỉnh nuôi cá tra trọng điểm với công suất sản xuất khoảng 20-30%. Ngoài ra, số lượng các nhà máy thu mua cá hạn chế do không thể đi qua các vùng thu mua nguyên liệu.
Trong tháng 8, kim ngạch xuất khẩu cá tra giảm 28,5% so với cùng kỳ năm trước nhưng tính chung cả 8 tháng thì kim ngạch tăng 8,8% so với năm 2020. Tín hiệu này là nhờ sự tăng trưởng mạnh của một số thị trường như Nga, Ai Cập, Brazil, Columbia, Mỹ, dự báo nhu cầu nhập khẩu cá tra tại nhiều quốc gia đang tăng lên, đặc biệt là sẽ tăng mạnh vào dịp cuối năm.
Tuy nhiên, theo nhận định của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), bước vào tháng 10, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa lên được kế hoạch mở lại sản xuất. Ngoài ra, việc thiếu hụt nhân lực do cách ly, nhiễm bệnh, thiếu hụt tài chính để vận hành trong giai đoạn dịch bệnh cũng là trở ngại lớn để các doanh nghiệp trở lại sản xuất. Việc giãn cách xã hội và các quy định nghiêm ngặt hạn chế đi lại đã làm đứt gãy chuỗi cung ứng từ vùng nuôi đến nhà máy.
Một trong những vấn đề đáng lưu tâm là các hộ sản xuất con giống đã ngưng thả giống 2 tháng nay, do đó sang năm 2022 có thể sẽ thiếu giống cá tra dẫn đến thiếu nguyên liệu cục bộ.
Bà Tô Tường Lan, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam thông tin: "Chúng tôi đánh giá rằng tháng 9 kim ngạch xuất khẩu cá tra có thể giảm trên 30% và với tình trạng phục hồi rất chậm của các doanh nghiệp cá tra trong thời gian này thì khả năng chúng ta chậm trễ đơn hàng là điều tất yếu xảy ra. Chúng ta không dám nhận những đơn hàng mới cho dịp cuối năm, đó là dịp cao điểm và thậm chí đối với những doanh nghiệp thì không thể lấy được đơn hàng cho đầu năm 2022".
Đồng Tháp là địa phương sản xuất cá tra lớn ở khu vực ĐBSCL, hiện địa phương còn khoảng 104.000 tấn cá đến kỳ thu hoạch, trong đó sản lượng cá quá cỡ hơn 63.000 tấn. Một số cơ sở sản xuất giống cá tra tạm ngưng hoạt động, nhiều khả năng dẫn đến thiếu con giống cục bộ.
Ông Lê Quốc Phong, Bí thư tỉnh Đồng Tháp cho biết, địa phương luôn quan tâm, tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động theo phương án “3 tại chỗ”, nay là “4 tại chỗ”, trong đó, các doanh nghiệp chế biến thủy sản được ưu tiên vaccine, đạt tỷ lệ cao. Hiện nay, Đồng Tháp đang quyết liệt thực hiện các phương án hỗ trợ, khôi phục hoạt động, sản xuất kinh doanh bám sát với bối cảnh kiểm soát dịch bệnh trên nguyên tắc mở dần từng bước lộ trình bình thường mới đối với các vùng và phải đảm bảo tuyệt đối an toàn.
Liên kết các địa phương để phát triển bền vững
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng, “an toàn” và “linh hoạt” là 2 yếu tố mang tính sống còn hiện nay, bên cạnh đảm bảo an toàn phòng, chống dịch hiệu quả, cần linh hoạt các phương thức, quy trình thực hiện để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh.
Ông Lê Minh Hoan cho biết, Bộ Nông nghiệp sẽ thể hiện vai trò điều phối, kết nối 13 tỉnh, thành vùng ĐBSCL làm thành một thực thể kinh tế vùng, trong đó có các địa phương có ngành hàng cá tra. Ngoài ra, các địa phương cần đồng thuận với tư duy liên kết vùng trong điều kiện đặc biệt, tạo không gian kinh tế, thúc đẩy phát triển để tạo ra giá trị bền vững.
Ông Lê Minh Hoan nhấn mạnh: "Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng các địa phương sẽ tiếp tục hỗ trợ. Bộ sẽ giữ vai trò điều phối cùng với 7 tỉnh mà có chuỗi ngành hàng cá tra. Bản thân cộng đồng doanh nghiệp phải tính tới phương án khi bình thường mới. Tôi đề nghị có sự hợp tác hết sức chặt chẽ với nhau để cùng nhau vượt qua đại dịch".
Trước những khó khăn của ngành hàng cá tra, đại diện của hiệp hội, doanh nghiệp, các địa phương cũng kiến nghị ưu tiên tiêm vaccine cho công nhân để đảm bảo hoạt động, sản xuất kinh doanh và thực hiện các đơn hàng cho các đối tác. Ngoài ra, cũng cần tạo cơ chế thông thoáng, thống nhất giữa các địa phương có nhà máy chế biến, vùng nguyên liệu để việc đi lại chăm sóc thả giống của người nuôi được thuận lợi và xem xét cho phép công đoàn thu hoạch cá di chuyển giữa các huyện và liên tỉnh để đảm bảo nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất trong bối cảnh khó khăn vẫn đang bủa vây ngành hàng cá tra.
