Mô hình hàng không giá rẻ (LCC) xuất hiện trên thế giới từ cách nay hơn 40 năm và hiện nay vẫn sống khỏe. Ở Việt Nam, mô hình LCC với các thương hiệu như Jetstar Pacific, Air Mekong, VietJetAir vẫn đang hoạt động trầy trật?
Vào cuối thế kỷ 20, các hãng hàng không trên thế giới bước vào giai đoạn cạnh tranh gay gắt để giành giật khách hàng. Một trong những “vũ khí” được sử dụng nhiều nhất vào lúc đó là các chiến lược về giá, tạo tiền đề cho sự hình thành các hãng LCC.
Những LCC đầu tiên
Chiến lược giá là con dao 2 lưỡi. Giá thấp có thể giúp lôi kéo khách hàng, nhưng nếu không tính toán hợp lý sẽ khiến hãng hàng không nhanh chóng phá sản. Đó là những bài học đau đớn đã xảy ra với các hãng hàng không Hoa Kỳ vào cuối thế kỷ 20 như TWA, Continental, America West…
Ngược lại, có một hãng hàng không rất thành công với chiến lược về giá là Southwest Airlines (SA). Ra đời năm 1971, SA đi tiên phong trong phương thức bay giá rẻ, đặt nền móng cho sự phát triển và lan rộng của LCC trên khắp thế giới.
 |
Southwest Airlines khởi đầu chỉ với 4 máy bay nhưng hiện là LCC |
Khởi điểm của SA dường như không khá hơn bao nhiêu so với các hãng LCC ở Việt Nam, chỉ sở hữu 4 máy bay cung cấp các chuyến bay kết nối giữa 3 thành phố gồm Texas - Dallas, Houston và San Antonio. Năm đầu tiên hãng chỉ phục vụ được 100.000 hành khách.
Tuy nhiên, nhờ những chiến lược đúng đắn, nay SA là một LCC lớn nhất thế giới. Nếu xét về doanh thu, SA là hãng hàng không lớn thứ 6 Hoa Kỳ, nhưng xét về lượng khách SA dẫn đầu thế giới, cung cấp bình quân 3.500 chuyến bay mỗi ngày đến khắp nơi trên thế giới.
Hiện SA là hãng hàng không có nhiều máy bay thứ ba thế giới, với 569 chiếc Boeing 737. Năm 2012, số công nhân viên của hãng hơn 46.000 người, doanh thu đạt 17,08 tỷ USD, tổng tài sản 18,58 tỷ USD.
Từ thành công của SA, mô hình LCC nhanh chóng lan rộng sang châu Âu, trong đó thành công nhất là hãng Ryanair của Ireland (bắt đầu hoạt động năm 1991) và EasyJet của Anh (thành lập năm 1995).
Từ cuối những năm 90, LCC phát triển mạnh ở thị trường Hoa Kỳ và châu Âu, cả về số lượng cũng như công suất hoạt động. Đồng thời số lượng đơn đặt hàng máy bay của các LCC tại 2 khu vực này cũng ngày càng tăng.
Năm 2003, 61% số lượng đơn đặt hàng máy bay phản lực thân hẹp (khoảng 385 chiếc) thuộc các LCC. Ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, LCC xuất hiện muộn hơn nhưng cũng có những bước tiến rất đáng kể. Đi tiên phong trong khu vực này là Air Asia của Malaysia và Virgin Blue của Australlia.
Tại khu vực Đông Nam Á, ngoài Air Asia là niềm tự hào của Malaysia, còn có Tiger Airlines, Valuair và Jetstar Asia của Singapore; Adam Air, Lion Air và Wings của Indonesia; Nok Air, Thai AirAsia, Phuket Air, One-Two-Go của Thái Lan…
Sách lược giảm chi phí
Nhìn chung, các LCC chỉ cung cấp sản phẩm đơn giản với dịch vụ được hạn chế tới mức tối thiểu để giảm chi phí khai thác, từ đó tạo lợi thế về giá so với các hãng hàng không truyền thống.
LCC chủ yếu cung cấp chuyến bay thẳng giữa 2 điểm, thường là 2 thành phố đông dân cư và kết nối các điểm du lịch, với thời gian bay ngắn trong vòng tối đa 4 giờ, nhờ đó tối thiểu dịch vụ bổ trợ cả ở sân bay và trên chuyến bay, cho phép giảm thời gian quay đầu chuyến bay và khai thác tần suất cao, qua đó tăng lượng khách vận chuyển.
Các dịch vụ bổ trợ cũng được giảm tới mức tối thiểu, như không phục vụ ăn uống, dịch vụ giải trí; bán dịch vụ (chủ yếu là đồ uống) với giá cao hơn; tối thiểu hóa nhân sự và một người có thể kiêm nhiều công việc (tiếp viên kiêm lau dọn máy bay…).
Hầu hết LCC chỉ khai thác hạng ghế phổ thông nên có thể bố trí nhiều ghế hơn giúp tận dụng tối đa diện tích cabin, tăng doanh thu, đồng thời có thể giảm số lượng tiếp viên và chi phí lương cho tổ bay.
Tương tự, dịch vụ mặt đất của LCC cũng được tối thiểu hóa, như không nối chuyến, không có chương trình khách hàng thường xuyên, không có khách hạng C, không có phòng chờ C tại sân bay.
Các LCC chỉ bán vé qua mạng internet, đơn giản hóa quy trình phục vụ tại sân bay. Hiện nay nhiều hãng đã áp dụng quy trình cho phép khách hàng tự làm thủ tục tại nhà hoặc tại các quầy tự phục vụ của hãng.
Ngoài ra, một hãng LCC thường chỉ sử dụng 1 loại máy bay, giúp giảm thiểu chi phí bảo dưỡng, đào tạo phi công, tiếp viên, mua phụ tùng thay thế…
Các LCC thường sử dụng các sân bay thứ cấp, sân bay chưa sử dụng hết công suất để giảm thiểu chi phí cất/hạ cánh, chi phí phục vụ kỹ thuật thương mại mặt đất, dễ xin chỗ và thời gian cất/hạ cánh, tránh cạnh tranh trực tiếp với các hãng truyền thống, đồng thời có thể khai thác được các thị trường mà các hãng này bỏ qua.
Nhờ tối thiểu hóa chi phí hoạt động, các LCC có thể đưa ra giá vé thấp hơn nhiều so với các hãng hàng không truyền thống. Cơ cấu giá vé của LCC cũng rất đơn giản, chẳng hạn cơ cấu giá của JetBlue chỉ có 4 mức giá: mua trước 14 ngày, 7 ngày, 3 ngày và giá mua ngay.
Giá vé mua vào gần thời điểm khởi hành là cao nhất, giá mua ngay có thể cao gấp đôi so với mua trước 14 ngày. Thông thường LCC đưa ra giá vé một chiều, không thể hoàn lại, hoặc chi phí hoàn lại, đổi vé rất cao.
Giá rẻ đã đánh đúng nhu cầu của hàng triệu người dân, đặc biệt ở khu vực đang phát triển như Đông Nam Á trong bối cảnh hậu khủng hoảng kinh tế-tài chính khiến người ta phải thắt chặt chi tiêu.
Tuy nhiên, LCC vẫn đứng trước sức ép cạnh tranh rất lớn từ chính các đối thủ trong ngành và từ các hãng hàng không truyền thống. Để tồn tại, mỗi hãng phải tìm một hướng đi riêng bên cạnh nhân tố chung là giá rẻ.
-------------
Kỳ 2: Giải mã thành công
