'Ngoại giao con thoi' giải quyết xung đột Nga - Ukraine

Nỗ lực ngoại giao lặng lẽ

Không chỉ Washington, Brussels hay Kyiv tăng cường trao đổi, mà cả Moscow cũng bắt đầu mở rộng tương tác với các đối tác then chốt như Mỹ và Trung Quốc. Nhịp độ tiếp xúc dồn dập khiến câu hỏi về khả năng xuất hiện một lộ trình hòa bình được đặt ra nghiêm túc hơn sau gần 4 năm xung đột.

Các hoạt động ngoại giao kín, những cuộc trao đổi chiến lược và nỗ lực tái định hình cơ chế hỗ trợ quốc tế cho Ukraine đồng loạt tăng tốc, phản ánh sự chuyển đổi trong tư duy chính sách của các trung tâm quyền lực.

Trong khoảng 3 tuần gần đây, các phái đoàn an ninh - quốc phòng Ukraine liên tục có mặt tại Washington để thảo luận về kế hoạch phòng thủ năm 2026, bao gồm việc sắp xếp lại nhu cầu vũ khí, năng lực phòng không và năng lực sản xuất trong nước.

Quốc hội Mỹ, vốn tranh cãi kéo dài về các gói viện trợ, đang được Nhà Trắng thúc đẩy nhằm sớm nối lại các khoản hỗ trợ mới. Lầu Năm Góc đồng thời được yêu cầu chuẩn bị thêm nhiều kịch bản linh hoạt hơn để bảo đảm Ukraine có thể duy trì thế trận ổn định trong mùa đông, tránh nguy cơ Nga tận dụng thời tiết khắc nghiệt để tạo sức ép mới.

Cũng trong thời gian này, chuỗi tiếp xúc Mỹ - Nga vốn đóng băng nhiều tháng đã bất ngờ được nối lại. Cuộc gặp kéo dài nhiều giờ giữa Tổng thống Vladimir Putin với đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff được các nguồn quốc tế mô tả là “xây dựng” và “thẳng thắn”.

Washington được cho là đã chuyển cho Moscow một số tài liệu định hướng nhằm thăm dò khả năng thiết lập một khung thỏa thuận trong tương lai, dù chưa bên nào xác nhận đây là tín hiệu mở đầu cho giai đoạn đàm phán thực chất.

Những cuộc trao đổi cấp cao như vậy là điều hiếm thấy kể từ sau các biến cố tại Kherson, Donetsk hay Kharkiv, và phản ánh việc cả hai bên đang muốn kiểm soát rủi ro leo thang trước mùa đông.

Không chỉ Mỹ, châu Âu cũng đang định hình lại chiến lược dành cho Ukraine. EU chuẩn bị thảo luận cơ chế tài chính mới thay thế mô hình sử dụng tài sản Nga bị đóng băng, phương án vốn gây tranh cãi sâu sắc trong nội bộ EU. Thay vào đó, Ủy ban châu Âu (EU) đề xuất kế hoạch vay trên thị trường vốn, bảo đảm bằng ngân sách EU, nhằm tạo nguồn quỹ ổn định cho Ukraine giai đoạn 2026-2027.

Việc xây dựng cơ chế tài chính bền vững mang tính chiến lược, không chỉ để duy trì khả năng phòng thủ của Kyiv, mà còn giúp giữ ổn định ngân sách và hỗ trợ tái thiết ban đầu, nhằm củng cố vị thế cho Ukraine nếu đàm phán được kích hoạt.

Toan tính của các bên

Moscow bước vào mùa đông mới với tâm thế thận trọng. Những lợi thế chiến thuật có được trong nửa cuối năm chưa đủ tạo đột phá chiến lược, khiến Điện Kremlin buộc phải xem xét lại cách thức duy trì xung đột trong bối cảnh kinh tế bị bào mòn bởi lệnh trừng phạt.

Nga tìm cách xây dựng thêm không gian ngoại giao thông qua các cuộc tiếp xúc với Mỹ và đẩy mạnh tham vấn với Trung Quốc về cấu trúc an ninh khu vực. Việc Bắc Kinh và Moscow tìm được điểm đồng thuận trong cách tiếp cận vấn đề Ukraine cho thấy Nga đang chuẩn bị “hậu trường" chính trị cho các khả năng đối thoại dài hạn.

Tuy nhiên, một số nguồn quốc tế cho biết phía Moscow vẫn giữ lập trường cứng rắn về các khu vực đã sáp nhập, đồng thời muốn duy trì quyền kiểm soát thực tế tại các vùng trọng yếu như Donetsk và Luhansk. Những yêu cầu này đặt ra giới hạn cho mọi kịch bản đàm phán, nhất là với Ukraine.

Kyiv lại đối mặt một áp lực khác, đó là tài chính. Quốc hội Ukraine đã thông qua ngân sách 2026 với tỷ lệ chi cho quốc phòng và an ninh lên tới gần 60% tổng chi tiêu, mức cao kỷ lục. Việc duy trì hệ thống phòng không, mua thêm đạn pháo, tên lửa, UAV và vận hành bộ máy công nghiệp quốc phòng nội địa đòi hỏi nguồn lực khổng lồ.

Bộ Tài chính Ukraine thừa nhận thâm hụt ngân sách năm tới sẽ rất lớn và Kyiv cần hàng chục tỷ USD viện trợ quốc tế. Dù vậy, Ukraine hiểu rằng chỉ có thể bước vào bất kỳ tiến trình hòa bình nào trong tình thế không bị ép buộc.

Vì vậy, ngay cả khi chiến sự giảm nhiệt ở một số điểm, Kyiv vẫn phải duy trì phòng tuyến vững chắc trong mùa đông để bảo toàn lợi thế tương đối. Điều này lý giải vì sao Ukraine liên tục đến Washington và Brussels để thảo luận về kế hoạch phòng thủ và tài chính dài hạn, họ không muốn tái diễn tình trạng hụt nguồn lực như đầu năm 2024.

Tổng thống Volodymyr Zelensky vừa tuyên bố rằng Ukraine sẵn sàng tổ chức bầu cử trong vòng 60-90 ngày nếu Mỹ và các đồng minh châu Âu đảm bảo được an ninh cho quá trình bầu cử, một tín hiệu rõ ràng cho thấy Kyiv đang phải chịu áp lực lớn từ bên ngoài.

Trên thực tế, luật hiện thời của Ukraine vẫn cấm tổ chức bầu cử khi đang trong tình trạng thiết quân luật, và số đông người dân trong nước cũng cho rằng thời điểm chiến tranh không phù hợp để bỏ phiếu.

Vì vậy, tuy là phát biểu “mở cửa” với bầu cử, nhưng việc Zelensky làm như vậy cũng cho thấy Ukraine đang bị cuốn vào một bài toán chính trị ngoại giao: nếu từ chối bầu cử sẽ bị bên ngoài cáo buộc thiếu dân chủ, còn nếu chấp nhận sẽ phải đảm bảo điều kiện an ninh khắt khe, chịu thêm sức ép tài chính và quân sự từ Mỹ/EU.

Như vậy, bên cạnh nỗ lực phòng thủ và đàm phán hòa bình, Kyiv còn đang gánh chịu một áp lực chính trị không hề nhỏ.

Vẫn hy vọng dù mong manh

Dù ngoại giao đang nóng lên, không thể nói rằng hòa bình đã tiến lại gần. Khoảng cách lập trường giữa Moskva và Kyiv vẫn rất lớn, đặc biệt liên quan đến vấn đề lãnh thổ. Ngay trong nội bộ EU cũng còn tranh cãi về cơ chế hỗ trợ Ukraine sau năm 2025, trong khi Washington bước vào giai đoạn chính trị nội bộ nhạy cảm.

Tuy nhiên, những tuần cuối năm 2025 vẫn ghi nhận những thay đổi chưa từng thấy suốt hơn 1 năm qua. Nga và Mỹ nối lại kênh tiếp xúc cấp cao. EU chuyển từ tư duy viện trợ ngắn hạn sang xây dựng cơ chế tài chính bền vững.

Ukraine thông qua ngân sách chiến tranh nhưng đồng thời mở cửa với các kênh thương lượng. Nga - Trung tìm thấy điểm chung trong đối thoại về an ninh khu vực. Tất cả những mảnh ghép này khiến bức tranh hòa bình, dù còn xa, có hình hài rõ ràng hơn.

Nếu mùa Đông năm nay trở thành thời điểm thử nghiệm cho các kênh tiếp xúc mới, thì năm 2026 có thể chứng kiến những nỗ lực nghiêm túc hơn nhằm thiết lập một khuôn khổ đình chiến, dù khả năng ký kết một thỏa thuận toàn diện vẫn còn hạn chế. Ngược lại, nếu chiến sự bùng phát trở lại hoặc nếu EU - Mỹ chậm trễ trong cam kết tài chính, cơ hội mong manh này hoàn toàn có thể tan biến.

Triển vọng hòa bình cho cuộc chiến Nga - Ukraine vào thời điểm hiện tại có thể không sáng sủa, nhưng rõ ràng có sự dịch chuyển đáng kể so với nửa đầu năm. Các bên đã bắt đầu nói chuyện nghiêm túc hơn về điều kiện, lợi ích và giới hạn của nhau.