Động lực khiến IMF điều chỉnh tăng
IMF nâng dự báo tăng trưởng toàn cầu cho năm 2025 lên 3,2%, sau khi ghi nhận mức 3,3% năm 2024, và dự báo 3,1% cho 2026. Những dự báo này tăng nhẹ so với dự báo trước đó, nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức trước đại dịch.
Theo IMF, con số 3,2% không có nghĩa là “bùng nổ” tăng trưởng, mà là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế toàn cầu “đang đứng vững” trước các cú sốc (từ thuế quan, kiểm soát xuất khẩu tới rủi ro ngân hàng), nhưng vẫn thiếu lực đẩy để lấy lại đà tăng trưởng mạnh như thập niên 2000.
IMF gọi đây là “một bối cảnh mới” nơi chính sách Mỹ, động thái Trung Quốc và diễn biến thương mại toàn cầu định hình triển vọng. Báo cáo nhấn mạnh một số yếu tố tích cực đã kéo dự báo lên so với hồi đầu năm. Đầu tiên là các biện pháp thuế quan dường như “bớt tác hại” hơn dự kiến ban đầu nhờ các doanh nghiệp điều chỉnh chuỗi cung ứng.
Kế đó là việc USD suy yếu tương đối so với nhiều đồng tiền lớn, giúp giảm áp lực nợ bằng ngoại tệ đối với nhiều thị trường mới nổi. Cuối cùng là chính sách tài khóa ở một số nền kinh tế lớn đã mở rộng chi tiêu đầu tư công, ưu đãi cho công nghệ AI, giúp tạo đà cho tăng trưởng ngắn hạn.
IMF cũng điểm ra những khu vực tích cực, như tăng trưởng Trung Đông - Bắc Phi (MENA) được nâng lên do giá năng lượng và hoạt động đầu tư, trong khi một số nền kinh tế lớn như Mỹ được nâng nhẹ dự báo tăng trưởng nhờ tiêu dùng nội địa và đầu tư công nghệ.
Tuy nhiên, IMF cảnh báo rủi ro vẫn hiện hữu, trong đó có những rủi ro nghiêm trọng có thể kéo tụt tăng trưởng, như sự leo thang trong đối đầu thương mại Mỹ -Trung (bao gồm khả năng áp thuế trả đũa mạnh hơn hoặc kiểm soát xuất khẩu công nghệ).
Cũng theo IMF, “bong bóng” tài sản do định giá phóng đại ở một số thị trường; và sức ép trên thị trường trái phiếu chính phủ khi lãi suất thực thay đổi. IMF còn đặc biệt lưu ý tới vai trò ngày càng lớn của các tổ chức tài chính “ngoại ngân hàng” (non-bank financial institutions) và rủi ro tích tụ trong thị trường nợ chính phủ.
Các số liệu phân tích rủi ro cho thấy nếu tranh chấp thương mại bùng phát mạnh, chẳng hạn một vòng thuế quan sâu hơn giữa Mỹ và Trung Quốc, có thể khiến tăng trưởng toàn cầu có thể bị kéo lùi tới hơn 1 điểm phần trăm trong vài năm, làm trầm trọng thêm tình trạng chuỗi cung ứng và lạm phát ở nhiều nền kinh tế.
Điều này cho thấy “khoảng thời gian an toàn” mà báo cáo ghi nhận có thể rất mong manh.
Lạm phát, tiền tệ và chính sách NHTW
IMF đánh giá quá trình hạ nhiệt lạm phát toàn cầu đang tiếp tục, nhưng không đồng đều. Điều này có thể buộc các ngân hàng trung ương (NHTW), đặc biệt là ở Anh và một số nước châu Âu, phải thận trọng hơn trong việc cắt giảm lãi suất so với kỳ vọng thị trường.
Các NHTW phải cân giữa nhu cầu hỗ trợ tăng trưởng và nguy cơ tái bùng phát lạm phát. Đây là một cân bằng mong manh mà IMF gọi là “sự chuyển tiếp chính sách” đầy rủi ro.
Với dự báo tăng trưởng “không tệ nhưng dễ tổn thương”, nhà đầu tư nhiều khả năng duy trì mức độ thận trọng: tiền có thể chảy vào các tài sản “an toàn” hoặc công nghệ tạo năng suất (AI, viễn thông), trong khi vốn vào các nền kinh tế rủi ro cao có thể biến động theo tính chu kỳ rủi ro-lợi nhuận.
IMF cảnh báo các thị trường mới nổi cần chuẩn bị đệm tài khóa tốt hơn, quản lý nợ công và củng cố hệ thống tài chính để tránh các cú sốc từ bên ngoài. Theo IMF, nền kinh tế thế giới không suy sụp, nhưng để chuyển từ “ổn định mong manh” sang “tăng trưởng bền vững” cần 3 điều: giảm leo thang thương mại và ổn định chính sách xuyên biên giới; minh bạch và giám sát rủi ro tài chính và nợ công; đầu tư có mục tiêu vào cơ sở hạ tầng và công nghệ để tăng năng suất trung hạn.
Với Việt Nam và các nền kinh tế Đông Nam Á, cần chủ động đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, củng cố chính sách tài khóa và tận dụng cơ hội đầu tư chuyển dịch chuỗi cung ứng, nhưng phải luôn chuẩn bị phương án đối phó với các cú sốc bên ngoài.
