Ông Biden, người đã tuyên thệ nhậm chức tổng thống thứ 46 của Mỹ vào 20-1, kế thừa mối quan hệ song phương ở mức thấp lịch sử và nhiều nhà kinh tế đang hy vọng ông có thể đảo ngược đường đi của cựu tổng thống Donald Trump, người đã phát động một cuộc chiến thương mại gây tổn hại vào năm 2018.
Yu Yongding, một nhà kinh tế nổi tiếng của Trung Quốc và cựu cố vấn ngân hàng trung ương cho biết: “Khá an toàn khi nói rằng trong hai năm qua, không ai thắng trong cuộc chiến thương mại. Trung Quốc có thể đã bị thiệt hại nặng nề, nhưng cái giá mà Mỹ phải trả cũng rất cao.”
Thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ đã tăng lên 316,91 tỷ USD vào năm 2020 từ 295,77 tỷ USD năm 2019, bất chấp các cam kết mua hàng của Trung Quốc trong thỏa thuận thương mại giai đoạn một và các mức thuế cao do chính quyền Trump áp đặt đối với hàng hóa Trung Quốc.
Con số năm 2020 thể hiện mức tăng 14,9% so với mức thặng dư 275,8 tỷ USD vào năm 2017, khi ông Trump nhậm chức tuyên bố rằng các hoạt động thương mại của Trung Quốc là không công bằng và khiến người Mỹ mất việc làm.
Một năm sau khi ký thỏa thuận giai đoạn một, Trung Quốc vẫn kém xa trong cam kết mua thêm hàng hóa của Mỹ. Trong 11 tháng đầu năm ngoái, việc Trung Quốc mua các sản phẩm có trong thỏa thuận chỉ đạt 58% mục tiêu theo số liệu thống kê của Cục Điều tra dân số Hoa Kỳ, hoặc 56% sử dụng dữ liệu hải quan của Trung Quốc, theo báo cáo của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson phát hành trong tháng này.
Ông Yu cho biết do Trung Quốc đã chậm so với mục tiêu một phần do đại dịch, hai nước nên đàm phán lại thỏa thuận theo điều khoản bất khả kháng, điều này giúp giải phóng cả hai bên khỏi nghĩa vụ do những sự kiện bất thường nằm ngoài tầm kiểm soát của họ.
Ông nói: “Để thể hiện thiện chí, về nguyên tắc, Trung Quốc nên tuân thủ các cam kết đã đạt được trong các thỏa thuận giai đoạn một. Mặc dù cá nhân tôi không thích mục tiêu số lượng - một thỏa thuận là một thỏa thuận.”
Scott Kennedy, cố vấn cấp cao và chủ tịch ủy thác về kinh doanh và kinh tế Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, cho biết ông Biden phải thay đổi các chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc, bao gồm cả việc lùi các mức thuế theo Mục 301, hầu hết trong số đó vẫn đang được áp dụng và chịu bởi các nhà nhập khẩu và tiêu dùng Mỹ, không phải các nhà xuất khẩu Trung Quốc.
Mặc dù chính quyền Trump xứng đáng được ghi nhận vì đã gióng lên hồi chuông cảnh báo đối với Trung Quốc do Tập Cận Bình lãnh đạo, nhưng “họ đã không giải quyết thách thức đó bằng các chính sách hiệu quả làm thay đổi thực tế có lợi cho Mỹ”, ông Kennedy nói trong một ghi chú tuần này.
Ông Biden dự kiến sẽ áp dụng một giọng điệu ít đối nghịch hơn đối với Trung Quốc, nhưng ông đã chỉ ra cách tiếp cận của mình về thương mại sẽ không khác nhiều so với cựu TT Trump, ít nhất là trong ngắn hạn. Điều này đã khiến một số nhà kinh tế Trung Quốc có lập trường thận trọng đối với tân tổng thống.
Guan Qingyou, một nhà kinh tế học và là chủ tịch của Học viện Tài chính Cao cấp Rushi, cho biết sự phục hồi nhanh chóng của Trung Quốc sau đại dịch đã thúc đẩy Trung Quốc vượt qua Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới và xung đột giữa hai cường quốc sẽ ngày càng rõ rệt.
“Việc bổ nhiệm các quan chức cấp cao hiện nay trong chính quyền Biden cho thấy Mỹ đang gây sức ép lên Trung Quốc và tê giác xám mà Trung Quốc phải đối mặt trong năm nay có thể đến từ Mỹ.”
Chen Wenling, nhà kinh tế trưởng tại Trung tâm Trao đổi Kinh tế Quốc tế Trung Quốc, một tổ chức tư vấn được chính phủ hậu thuẫn, lặp lại quan điểm của ông, người đã nói hôm 19-1 rằng “năng lượng tiêu cực” từ một số chính trị gia Mỹ đã ảnh hưởng đến nỗ lực chống đại dịch và giải cứu nền kinh tế toàn cầu, và có thể tiếp tục trong thời gian quản lý của ông Biden.
Bà đã nói: “Mặc dù một số chính trị gia ngớ ngẩn đã rút lui khỏi giai đoạn lịch sử, bóng ma của chủ nghĩa dân túy cực kỳ ngu dốt, chủ nghĩa phản trí tuệ và chủ nghĩa McCarthy sẽ tiếp tục lan rộng trên các quốc gia này trong một thời gian dài, tiếp tục tác động đến nền kinh tế thế giới và quan hệ Trung - Mỹ.”
Cũng có những lo ngại về tác động của ông Biden đối với tỷ giá hối đoái nhân dân tệ của Trung Quốc. Đồng tiền Trung Quốc đã tăng giá so với USD vào năm ngoái bắt đầu từ tháng 5, khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn là điểm sáng hiếm hoi trong một nền kinh tế toàn cầu đang bị tàn phá nặng nề.
Tuy nhiên, đồng nhân dân tệ đã giảm trong tháng này do kỳ vọng về các biện pháp kích thích kinh tế của Mỹ dưới thời Biden, người đã công bố kế hoạch giải cứu kinh tế 1,9 nghìn tỷ USD vào tuần trước.
Trung Quốc hứa sẽ không thao túng tỷ giá hối đoái của đồng nhân dân tệ để có lợi thế cạnh tranh như một phần của thỏa thuận giai đoạn một, nhưng Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã giữ Trung Quốc trong danh sách theo dõi về thao túng ngoại hối trong báo cáo cuối cùng trước khi ông Trump rời nhiệm sở.
Zhong Zhengsheng, nhà kinh tế trưởng tại Ping An Securities, dự kiến sẽ có nhiều biến động phía trước đối với đồng nhân dân tệ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của nhiệm kỳ Biden.
Ông Zhong nói trong một hội thảo trên web tuần này: “Năm ngoái, thị trường vốn đã kỳ vọng rất cao về sự giảm leo thang trong quan hệ Mỹ-Trung, điều này một phần dẫn đến sự tăng giá của đồng nhân dân tệ. Trước đây chúng tôi đã ca ngợi Biden rằng ông ấy có thể cắt giảm thuế quan khi lên nắm quyền, nhưng bây giờ có vẻ như ông ấy sẽ không quay lại thuế quan ngay lập tức.”
“Đó là điểm mấu chốt, bởi vì chênh lệch kỳ vọng chắc chắn sẽ gây ra biến động tỷ giá đồng nhân dân tệ”.
