Bản chất của nợ của Trung Quốc?
Nợ của Trung Quốc có thể được chia thành nợ trong nước và nợ nước ngoài.
Nợ nội địa của Trung Quốc, tính bằng đồng nhân dân tệ, bao gồm ba thành phần: nợ doanh nghiệp, hộ gia đình và nợ công.
Nợ doanh nghiệp bao gồm các khoản vay của khu vực tư nhân và các công ty nhà nước.
Nợ công của Trung Quốc là sự kết hợp của nợ quốc gia và chính quyền địa phương.
Trong khi đó, nợ hộ gia đình là khoản nợ tổng hợp của tất cả những người trong một hộ gia đình, bao gồm cả nợ tiêu dùng và các khoản vay thế chấp.
Nợ nước ngoài của Trung Quốc bằng các đơn vị tiền tệ khác với đồng nhân dân tệ bao gồm khoản vay của các công ty tư nhân từ các ngân hàng nước ngoài, tín dụng liên quan đến thương mại cho các công ty Trung Quốc từ các đối tác thương mại nước ngoài và chứng khoán nợ do các công ty nhà nước và tư nhân của Trung Quốc phát hành cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Thế giới có mắc nợ Trung Quốc?
Trong những năm qua, Trung Quốc đã tích cực cho vay đối với các nền kinh tế mới nổi như các nước châu Phi.
Trung Quốc cũng là nước nắm giữ nhiều Kho bạc Hoa Kỳ, tài trợ hiệu quả cho các khoản thâm hụt ngân sách liên bang ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nhiều khoản vay ở các nước đang phát triển là giữa các chính phủ và Trung Quốc thường không tiết lộ chi tiết hoặc điều khoản của các khoản vay.
Trung Quốc cũng đang mở rộng các dự án ở nước ngoài được tài trợ bởi các khoản vay do nhà nước hậu thuẫn trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường, một kế hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng đầy tham vọng nhằm xây dựng các tuyến đường sắt, đường bộ, đường biển và các tuyến đường khác trải dài từ Trung Quốc đến châu Á, châu Phi và châu Âu.
Theo một báo cáo của Viện Tài chính Quốc tế (IIF) công bố vào tháng 1 năm 2021, các khoản nợ chưa thanh toán của Trung Quốc đối với phần còn lại của thế giới đã tăng từ khoảng 1,6 nghìn tỷ USD vào năm 2006 lên hơn 5,6 nghìn tỷ USD vào giữa năm 2020, khiến Trung Quốc trở thành một trong những chủ nợ lớn nhất của các nước có thu nhập thấp.
Tuy nhiên, hoạt động cho vay ra nước ngoài của Trung Quốc đã chậm lại đáng kể kể từ năm 2018, do những lo ngại ngày càng tăng về tính bền vững của nợ Trung Quốc đối với các nước thu nhập thấp; và căng thẳng thương mại Trung Quốc và Hoa Kỳ gia tăng, cũng như những lời chỉ trích về các hoạt động cho vay nước ngoài của Trung Quốc.
Mức nợ hiện tại của Trung Quốc là bao nhiêu?
IIF ước tính tổng nợ trong nước của Trung Quốc đã tăng lên 335% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2020.
Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia của Trung Quốc, một tổ chức tư vấn liên kết với chính phủ, đưa tổng nợ của quốc gia này ở mức 270,1% vào cuối năm 2020, từ mức 246,5% GDP vào cuối năm 2019.
Nợ tiêu dùng của Trung Quốc là một trong những phân khúc nợ tổng thể phát triển nhanh nhất, đặc biệt là dưới hình thức thế chấp và cho vay tiêu dùng. Nợ hộ gia đình đã tăng lên 62,2% GDP của Trung Quốc vào năm 2020, tăng 6,1 điểm phần trăm từ 56,1% GDP của Trung Quốc vào năm 2019, theo Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia.
Nợ nước ngoài tồn đọng của Trung Quốc, bao gồm cả nợ đô la Mỹ, đạt 2,29 nghìn tỷ đô la Mỹ vào cuối tháng 9 năm 2020, tăng từ 2,13 nghìn tỷ đô la Mỹ vào cuối tháng 6, theo Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước Trung Quốc.
Ai sở hữu nợ Trung Quốc?
Phần lớn nợ chính quyền địa phương của Trung Quốc được nắm giữ bởi các tổ chức tài chính nhà nước hoặc do nhà nước kiểm soát. Trong nhiều thập kỷ, các chính quyền địa phương của Trung Quốc đã dựa vào vay ngoại bảng thông qua các phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương (LGFVs).
Nhiều khoản vay trong số này không được ghi nhận và tính minh bạch yếu. Các khoản nợ ẩn như vậy được Standard & Poor’s ước tính từ 30 nghìn tỷ nhân dân tệ (4,2 nghìn tỷ USD) đến 40 nghìn tỷ nhân dân tệ. Dữ liệu từ Bộ Tài chính cho thấy Trung Quốc đã phát hành 4,55 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 703 tỷ USD) trái phiếu chính quyền địa phương mới vào năm 2020.
Hầu hết các khoản vay này được nắm giữ bởi các nhà đầu tư trong nước như các ngân hàng thương mại, tiếp theo là các ngân hàng chính sách (các ngân hàng quốc doanh có hoạt động đầu tư và cho vay hỗ trợ các chính sách của chính phủ, chẳng hạn như phát hành trái phiếu để gây quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng) và các công ty bảo hiểm.
Thị trường trái phiếu của Trung Quốc bao gồm trái phiếu do chính phủ, chính quyền địa phương và các công ty tư nhân phát hành, cùng với chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp và các chứng khoán được bảo đảm bằng tài sản khác.
Thị trường trái phiếu của Trung Quốc là thị trường lớn thứ ba trên thế giới. Thị trường này đã tăng trưởng đều đặn lên hơn 13 nghìn tỷ USD. Kể từ năm 2016, nó đã trở nên dễ tiếp cận đối với các nhà đầu tư nước ngoài thông qua các chương trình do chính phủ kiểm soát như chương trình Kết nối Trái phiếu và chương trình Nhà đầu tư Tổ chức Nước ngoài Đủ điều kiện.
Các nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm các nhà quản lý tài sản, quỹ tương hỗ và quỹ đầu cơ, đã nắm giữ 3,25 nghìn tỷ nhân dân tệ trái phiếu Trung Quốc vào cuối năm 2020. Năm 2019, các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ 2,19 nghìn tỷ nhân dân tệ trái phiếu Trung Quốc.
Sự hiện diện của các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường trái phiếu trong nước của Trung Quốc vẫn còn nhỏ, chỉ chiếm 3,2% tổng số cổ phiếu nắm giữ.
Tuy nhiên, tỷ trọng này đã tăng nhanh chóng kể từ năm 2020 sau khi kinh tế Trung Quốc phục hồi sau đại dịch Covid-19 và đồng nhân dân tệ mạnh lên, khiến trái phiếu Trung Quốc trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.
Mức nợ của Trung Quốc đã thay đổi như thế nào?
Nợ nội địa của Trung Quốc đã tăng với tốc độ trung bình hàng năm khoảng 20% kể từ năm 2008, nhanh hơn tốc độ tăng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này.
Trong một nỗ lực nhằm chống lại tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Bắc Kinh đã tung ra gói kích thích trị giá 4 nghìn tỷ nhân dân tệ (586 tỷ USD) vào năm 2008 để thúc đẩy nền kinh tế của mình, dẫn đến việc nợ của các chính quyền địa phương và các công ty nhà nước tăng mạnh.
Nhưng kể từ năm 2016, Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực giảm nợ để hạn chế rủi ro tài chính theo chiến dịch xóa nợ do ngân hàng trung ương dẫn đầu.
Các công ty nhà nước đã được yêu cầu giảm mức nợ của họ và nâng cao hiệu quả. Bộ Tài chính đã tìm cách kiểm soát những rủi ro tiềm ẩn trong các phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương (LGFV) bằng cách điểm mặt một số chính quyền khu vực gây quỹ bất hợp pháp trong nhiều báo cáo kiểm toán.
Báo cáo của Fitch Ratings cho biết khoảng 12,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (1,7 nghìn tỷ USD) nợ chính phủ, bao gồm một phần lớn nợ LGFV, đã được chuyển đổi thành trái phiếu chính quyền địa phương từ năm 2015 đến năm 2018 sau khi Hội đồng Nhà nước đưa ra hướng dẫn công nhận một phần nợ LGFV như nợ trực tiếp của chính quyền địa phương.
Hướng dẫn của Hội đồng Nhà nước cũng quy định khoản nợ LGFV nên được thay thế bằng một lượng tương đương trái phiếu địa phương do chính quyền cấp tỉnh phát hành nhằm cải thiện tính minh bạch. Một hạn ngạch trái phiếu mục đích đặc biệt cho các chính quyền địa phương đã được ban hành vào năm 2015 đặc biệt để tài trợ cho cơ sở hạ tầng và chi tiêu phúc lợi công cộng.
Các nhà phân tích, chẳng hạn như của Standard & Poor’s, tin rằng chính phủ trung ương có khả năng loại bỏ hoàn toàn mô hình LGFV.
Bộ Tài chính cũng đã yêu cầu một số chính quyền địa phương mắc nợ nặng phải xóa nợ và cũng yêu cầu tất cả các quan chức cấp tỉnh phải thường xuyên báo cáo các khoản vay của họ trong một hệ thống tập trung kể từ năm 2019.
Sau nhiều năm tăng trưởng nhanh chóng, nợ nước ngoài của Trung Quốc cũng tăng lên một phần do nước này thúc đẩy mua lại tài sản nước ngoài. Tuy nhiên, việc mở rộng ra nước ngoài của nó đã chậm lại phần nào kể từ năm 2015 do sự kết hợp của các yếu tố như tăng trưởng trong nước chậm chạp, vốn và kiểm soát pháp lý cũng như sự giám sát ngày càng tăng của các nước ngoài đối với đầu tư của Trung Quốc.
Điều gì sẽ tác động đến mức nợ của Trung Quốc?
Mức nợ trong nước của Trung Quốc chủ yếu được thúc đẩy bởi mong muốn phát triển nền kinh tế nhanh nhất có thể. Thành tích của các quan chức chính quyền địa phương trong một thời gian dài được đánh giá gần như hoàn toàn dựa trên khả năng tạo ra tăng trưởng kinh tế của họ.
Cơ cấu khuyến khích này là một phần không thể thiếu đối với sự thành công của nền kinh tế Trung Quốc kể từ khi nước này bắt đầu cải cách thị trường hơn 40 năm trước, và miễn là Trung Quốc đang phát triển với tốc độ nhanh hợp lý, những người đi vay có thể đạt được đủ lợi nhuận từ các dự án của họ để trả các khoản nợ mà họ vay.
Nhưng khi tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại, ngày càng có nhiều lo ngại rằng nhiều khoản nợ trong số này có nguy cơ vỡ nợ, điều này có thể gây ra một cuộc khủng hoảng hệ thống trong hệ thống tài chính do nhà nước thống trị của Trung Quốc.
Đầu tư ra nước ngoài mang đến cho Trung Quốc cơ hội tăng cường thương mại và kinh doanh. Sáng kiến Vành đai và Con đường cho phép Trung Quốc tận dụng sức mạnh kinh tế để gia tăng ảnh hưởng ở nước ngoài. Do đó, mức nợ nước ngoài của Trung Quốc cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi các mục tiêu chính sách đối ngoại của nước này trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Nhưng việc cho vay ra nước ngoài ngày càng tăng của Trung Quốc đã đặt ra câu hỏi về việc liệu nước này có nên tiếp tục nhận các khoản vay từ Ngân hàng Thế giới với tư cách là một nước đang phát triển hay không.
Hoa Kỳ, với tư cách là cổ đông lớn nhất của Ngân hàng Thế giới, đã phản đối việc cho Trung Quốc vay. David Malpass, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới người Mỹ, đã chỉ trích các nỗ lực cho vay của Trung Quốc để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng của Sáng kiến Vành đai và Con đường, nói rằng các khoản cho vay khiến các nước yếu hơn bị “nợ quá nhiều và các dự án chất lượng thấp”.
Giữa những lời chỉ trích từ Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu và tăng trưởng chậm lại trong nước, Trung Quốc kể từ đó đã cắt giảm các khoản vay cho Mỹ Latinh, các đảo Thái Bình Dương và châu Phi. Tập đoàn Rhodium có trụ sở tại Mỹ ước tính rằng khoản cho vay của Trung Quốc đối với châu Phi đã giảm xuống còn 16 tỷ USD vào năm 2017 từ mức cao nhất là 29 tỷ USD vào năm 2016.
Tương lai nợ Trung Quốc?
Chính quyền địa phương cũng như các công ty tư nhân và nhà nước có tình trạng tài chính tương đối kém đã phải vật lộn để trả lãi cho các nhà đầu tư khi tốc độ tăng trưởng chậm lại, gây ra làn sóng vỡ nợ trên thị trường trái phiếu và cho vay kể từ năm 2019. Các cơ quan xếp hạng đang kỳ vọng nhiều vụ vỡ nợ hơn vào năm 2021, cả thị trường trong và ngoài nước.
Vào tháng 11 năm 2020, Yongcheng Coal & Power Holding Group, một công ty khai thác mỏ thuộc sở hữu nhà nước ở tỉnh Hà Nam, đã bất ngờ không thanh toán được tiền gốc và lãi cho trái phiếu trị giá 1 tỷ nhân dân tệ.
Nó đã được xếp hạng AAA trước khi vỡ nợ và bảng cân đối kế toán mới nhất của công ty vào thời điểm đó cho thấy nó có lượng tiền mặt trị giá 47 tỷ nhân dân tệ. Điều này đã gây ra một làn sóng bán tháo trên thị trường trái phiếu và tạm thời ngừng huy động vốn, làm tổn hại đến niềm tin của nhà đầu tư vào tài chính của chính quyền địa phương.
Đại dịch coronavirus có khả năng làm chậm nền kinh tế hơn nữa, làm giảm doanh thu của chính quyền địa phương và làm suy giảm khả năng thanh toán và tái cấp vốn của họ, với khả năng một số nền kinh tế khu vực sẽ phải tăng gánh nặng nợ.
Đã có dấu hiệu về hiệu ứng gợn sóng giữa các ngân hàng nhỏ của Trung Quốc khi chính phủ trung ương phải vào cuộc trong năm 2019 để cứu trợ hoặc giải cứu một phần một số tổ chức - chẳng hạn như Ngân hàng Baoshang và Ngân hàng Cẩm Châu - lần đầu tiên kể từ những năm 1990 .
Trung Quốc đã yêu cầu các ngân hàng mở rộng khoản vay cho các doanh nghiệp nhỏ, vốn có thể gây thêm nợ xấu cho hệ thống tài chính trong tương lai vì các công ty có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra đủ doanh thu do nhu cầu kém và triển vọng tăng trưởng yếu.
Mức nợ tổng thể của Trung Quốc tăng nhanh chóng vào năm 2020 sau khi Trung Quốc dỡ bỏ hạn ngạch trái phiếu chính quyền địa phương và phát hành trái phiếu kho bạc đặc biệt lần đầu tiên vào năm 2007 để giải cứu nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi coronavirus.
Không chắc liệu Trung Quốc có thể tiếp tục các hoạt động cho vay và đầu tư trong những năm nay hay không. Báo cáo của IIF cũng gợi ý rằng hai ngân hàng chính sách lớn nhất của Trung Quốc, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và Ngân hàng Xuất nhập khẩu đã giảm đáng kể việc cho vay các thị trường mới nổi và các nước đang phát triển trong những năm gần đây.
