Lithuania và Ukraine
Nhưng ý tưởng rằng sức nặng kinh tế của EU có thể dễ dàng chuyển đổi thành sức mạnh địa chính trị đang được kiểm tra thực tế tàn khốc. Cuộc khủng hoảng Ukraine đã khiến EU phải đứng ngoài cuộc. Trong khi đó, Trung Quốc đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế không chính thức đối với Lithuania, một thành viên EU và Brussels đang phải vật lộn để tìm ra biện pháp đáp trả thích hợp.
Nếu mọi thứ trở nên tồi tệ đối với EU trong những tuần và tháng tới, việc nói về một châu Âu có sức nặng địa chính trị sẽ ngày càng trở nên lố bịch. Nhưng cũng có thể các cuộc khủng hoảng hiện tại - đặc biệt là thách thức ở Litva - sẽ dẫn đến bước tiến nhảy vọt về khả năng của EU trong việc bảo vệ lợi ích của mình trên trường toàn cầu.
Cuộc khủng hoảng Ukraine là vấn đề của chiến tranh và hòa bình trên lục địa châu Âu, vì vậy một số quan chức EU cảm thấy bức xúc vì họ đã không được tham gia trực tiếp các cuộc đàm phán gần đây. Tuy nhiên, không phải là bất ngờ lớn khi liên minh này bị bỏ ngoài rìa. EU không phải và có thể không bao giờ là cường quốc quân sự.
Ukraine cũng không phải là thành viên EU. Ngược lại, Lithuania là một trong những EU27. Nó cũng liên quan đến một tranh chấp thương mại, và thương mại là một trong số ít lĩnh vực EU có sức nặng lớn trên toàn cầu. Vì vậy, người châu Âu có cả cơ hội và nghĩa vụ để cùng nhau hành động. Chính phủ Litva đã bị Trung Quốc trừng phạt vì nâng cấp mối quan hệ với Đài Loan.
Bắc Kinh đã áp dụng các phương pháp mà Gabrielius Landsbergis, Ngoại trưởng Litva, cực lực chỉ trích. Trung Quốc không chỉ chặn mọi hoạt động thương mại với Litva, mà đang chặn tất cả sản phẩm có chứa các thành phần được sản xuất tại Lithuania, khiến các nhà đầu tư nước ngoài tại Litva rất đau đầu. Bắc Kinh đã chọn chiến thuật thông minh. Các nhà đầu tư Đức ở Lithuania được cho đang thúc giục chính phủ rút lui, trong khi các cuộc thăm dò cho thấy dư luận Litva đã quay lưng lại với “trò chơi” Đài Loan.
Nhưng chính sách của Trung Quốc cũng chứa đựng những rủi ro Bắc Kinh có thể không lường hết được. Bằng cách nhắm mục tiêu vào chuỗi cung ứng của EU, người Trung Quốc đang hướng tới tính toàn vẹn của thị trường chung châu Âu, thị trường trung tâm của nền kinh tế và nguyện vọng chiến lược của EU.
Janka Oertel, chuyên gia thuộc Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu của Hội đồng châu Âu, đã nói: “Bằng cách Âu hóa vấn đề, Trung Quốc đã biến điều này thành bài kiểm tra cho toàn bộ EU”. Đây không chỉ là vấn đề lý thuyết. Một số người châu Âu lo sợ rằng nước tiếp theo trong tầm ngắm của Trung Quốc sẽ là Cộng hòa Séc, quốc gia có chính phủ và các chính trị gia cũng tỏ ra thân thiện với Đài Loan. Các nhà máy của Séc đóng vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng của EU, vì vậy việc nhắm mục tiêu vào các thành phần do Séc sản xuất có thể tạo ra sự tàn phá trong thị trường đơn lẻ.
Tiền lệ nguy hiểm
Một số chính trị gia châu Âu đã tỏ ra khó chịu khi cho rằng Litva đã hành động không tham khảo ý kiến của các nước còn lại trong EU. Nhưng người Litva đã không phá vỡ chính sách "một Trung Quốc" của EU. Trong khi đó ủng hộ dân chủ và bảo vệ các quốc gia nhỏ là những giá trị cốt lõi của châu Âu. Các quan chức EU đã cam kết ủng hộ và đoàn kết với Litva.
Một trường hợp có thể sẽ được đưa ra chống lại Trung Quốc tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nhưng có thể mất nhiều năm mới có kết quả. Vì vậy, thay vào đó người Pháp, hiện đang giữ chức Chủ tịch EU, đang xem xét việc đẩy nhanh việc thông qua luật chống cưỡng bức. Điều này sẽ cho phép EU trả đũa các biện pháp cưỡng chế thương mại từ Trung Quốc hoặc bất kỳ quốc gia nào khác, với một loạt biện pháp có thể bao gồm các lệnh cấm đầu tư và thuế quan.
Những công cụ này, theo EU, chúng chỉ đơn thuần gồm các biện pháp thương mại. Không giống như các câu hỏi về chính sách đối ngoại thuần túy, đòi hỏi sự nhất trí, các quyết định về thương mại có thể được thực hiện bằng đa số phiếu. Điều đó có nghĩa những người bạn của Trung Quốc trong EU - đặc biệt là Hungary và Hy Lạp - sẽ không thể ngăn cản việc áp dụng hoặc triển khai luật chống cưỡng chế.
Reinhard Bütikofer, một thành viên có ảnh hưởng của Nghị viện châu Âu, người đã bị Trung Quốc trừng phạt cá nhân, nói rằng cuộc khủng hoảng Lithuania có thể dẫn đến bước tiến nhảy vọt về khả năng phát triển quyền lực của châu Âu. Ông nói: “Sự kết nối giữa thương mại và chính sách đối ngoại đột nhiên cho phép chúng ta sử dụng chính sách thương mại để theo đuổi chính sách đối ngoại hiệu quả hơn”.
Tuy nhiên, các quy trình lập pháp của EU rất phức tạp, khiến các công cụ chống cưỡng chế khó có thể được thống nhất trước mùa hè. Đến lúc đó, Lithuania có thể đã buộc phải lùi bước. Vì lợi ích của họ, người châu Âu cần phải ngăn chặn điều đó xảy ra. Nếu Trung Quốc chèn ép thành công Lithuania trong khi EU bất lực quan sát từ bên lề, bài học đó sẽ được ghi nhận, không chỉ ở Bắc Kinh, mà ở cả Moscow và Washington.
| Thách thức ở Litva sẽ dẫn đến bước tiến nhảy vọt về khả năng của EU trong việc bảo vệ lợi ích của mình trên trường toàn cầu. |
