Cuộc sống và giáo dục thời thơ ấu
Haniyeh sinh ra trong gia đình có cha mẹ là người Palestine đã phải di dời trong Chiến tranh Ả Rập-Israel năm 1948. Cuộc sống thời thơ ấu trong trại tị nạn đã khiến ông phải đối mặt với những khó khăn mà người Palestine phải đối mặt. Trải nghiệm này đã hình thành nên quan điểm chính trị và nguyện vọng của ông.
Haniyeh theo học tại các trường do Liên Hợp quốc điều hành và sau đó đăng ký vào Đại học Hồi giáo Gaza. Ông lấy bằng văn học Ả Rập vào năm 1987. Trong những năm học đại học, ông đã tích cực tham gia vào chính trị sinh viên.
Ông đã lãnh đạo một hiệp hội sinh viên Hồi giáo liên kết với tổ chức Anh em Hồi giáo, đặt nền tảng cho vai trò tương lai của ông tại Hamas.
Sự trỗi dậy của Hamas
Sự nghiệp chính trị của Ismail Haniyeh bắt đầu với việc thành lập Hamas vào năm 1987 trong cuộc nổi dậy Intifada lần thứ nhất, một cuộc nổi dậy của người Palestine chống lại sự chiếm đóng của Israel.
Mối quan hệ gần gũi của ông với nhà lãnh đạo tinh thần của Hamas, Sheikh Ahmed Yassin, đã giúp ông thăng tiến trong hàng ngũ. Haniyeh đã bị chính quyền Israel bắt giữ nhiều lần vì hoạt động của mình, phải ngồi tù khá lâu vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990.
Năm 1992, ông bị trục xuất về Lebanon cùng với các nhà lãnh đạo Hamas khác nhưng đã trở lại Gaza vào năm 1993 sau Hiệp định Oslo. Đến năm 1997, ông trở thành người đứng đầu văn phòng của Yassin, củng cố thêm vị thế của mình trong Hamas.
Sự lãnh đạo của Haniyeh trong cuộc Intifada lần thứ hai (2000-2005) và khả năng dẫn dắt bối cảnh chính trị giữa những áp lực bên trong và bên ngoài đã giúp ông trở nên nổi bật trong tổ chức. Mối quan hệ thường xuyên của ông với Sheikh Ahmed Yassin đóng vai trò quan trọng trong sự thăng tiến của ông.
Lãnh đạo chính trị
Thành tựu chính trị đáng chú ý nhất của Ismail Haniyeh diễn ra vào năm 2006 khi Hamas giành được đa số phiếu trong cuộc bầu cử lập pháp của Palestine. Chiến thắng này đưa Haniyeh trở thành Thủ tướng Chính quyền Palestine (PA), mặc dù nhiệm kỳ của ông đã khiến quốc tế lên án và đóng băng viện trợ do Hamas từ chối từ bỏ bạo lực và không công nhận Israel.
Vào tháng 6/2007, sau một cuộc xung đột dữ dội với đảng đối thủ Fatah, Tổng thống PA Mahmoud Abbas đã cách chức Haniyeh, nhưng ông vẫn tiếp tục cai quản Dải Gaza, nơi Hamas thành lập một chính quyền trên thực tế.
Trong nhiệm kỳ của mình, Haniyeh phải đối mặt với nhiều thách thức như lệnh trừng phạt kinh tế, xung đột quân sự với Israel và xung đột chính trị nội bộ. Bất chấp những khó khăn này, ông vẫn duy trì quyền kiểm soát của Hamas đối với Gaza. Haniyeh cũng tham gia vào các cuộc đàm phán quan trọng, bao gồm một thỏa thuận trao đổi tù nhân vào năm 2011 đảm bảo việc thả hơn 1.000 tù nhân Palestine để đổi lấy binh lính Israel Gilad Shalit.
Chủ tịch Cục Chính trị Hamas
Năm 2017, Haniyeh được bầu làm Chủ tịch Cục Chính trị Hamas, kế nhiệm Khaled Mashaal. Sự lãnh đạo của ông đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chính sách và chiến lược của Hamas, đặc biệt là liên quan đến Israel và Chính quyền Palestine. Hamas đã tìm cách duy trì sự liên quan trong chính trường Palestine dưới sự chỉ đạo của ông, đồng thời quản lý các liên minh khu vực phức tạp với Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhiệm kỳ của Haniyeh đã chứng kiến những nỗ lực hòa giải với Fatah. Năm 2021, một thỏa thuận nhằm thống nhất chính quyền Palestine đã được thực hiện. Tuy nhiên, những nỗ lực này thường phải đối mặt với những thách thức đáng kể, làm nổi bật sự chia rẽ sâu sắc trong chính trường Palestine.
