Trong khi các cam kết cho vay đạt đỉnh điểm gần 136 tỷ USD vào năm 2016, Trung Quốc vẫn cam kết cho vay và trợ cấp gần 80 tỷ USD vào năm 2021, theo dữ liệu, bao gồm gần 21.000 dự án ở 165 quốc gia thu nhập thấp và trung bình.
Nguồn tài chính này đã thu phục được các đồng minh đang phát triển của Bắc Kinh trên khắp thế giới, đồng thời vấp phải sự chỉ trích từ phương Tây và ở một số quốc gia tiếp nhận, bao gồm Sri Lanka và Zambia, rằng các dự án cơ sở hạ tầng Bắc Kinh tài trợ đã khiến họ phải gánh khoản nợ không thể trả được.
Dữ liệu cho thấy cả nguồn và trọng tâm tài trợ ở nước ngoài của Trung Quốc đều đã thay đổi.
Năm 2013, khi Chủ tịch Tập Cận Bình phát động Sáng kiến Vành đai và Con đường nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng trên khắp thế giới đang phát triển, các ngân hàng chính sách của Trung Quốc chiếm hơn một nửa số tiền cho vay. Thị phần của họ bắt đầu giảm từ năm 2015 và còn 22% vào năm 2021.
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước (SAFE), cơ quan quản lý dự trữ ngoại tệ của Trung Quốc, chiếm hơn một nửa số cho vay vào năm 2021, gần như toàn bộ là cho vay cứu trợ.
Báo cáo của AidData, phòng thí nghiệm nghiên cứu tại Đại học William và Mary, cho biết: “Bắc Kinh đang đảm nhận một vai trò xa lạ và không thoải mái – là nước đòi nợ chính thức lớn nhất thế giới”.
Báo cáo cho thấy phần lớn các khoản cho vay giải cứu ngày càng tăng của Trung Quốc được tính bằng đồng nhân dân tệ, với các khoản vay bằng đồng tiền Trung Quốc đã vượt qua đô la Mỹ vào năm 2020. Các khoản thanh toán quá hạn cho các nhà cho vay Trung Quốc cũng tăng lên.
AidData cho biết, một cách mà Trung Quốc đang quản lý rủi ro trả nợ là thông qua các tài khoản ký quỹ tiền mặt bằng ngoại tệ mà nước này kiểm soát. Thỏa thuận này gây tranh cãi vì nó mang lại ưu thế nợ cho Trung Quốc, nghĩa là những người cho vay khác, bao gồm cả các ngân hàng phát triển đa phương, có thể xếp hàng được thanh toán thứ hai trong bất kỳ hoạt động giảm nợ phối hợp nào.
AidData đã xác định được 15 quốc gia, chủ yếu ở Châu Phi, với các tài khoản ký quỹ có tổng trị giá 2,5 tỷ USD vào thời điểm cao điểm nhất là vào tháng 6 năm 2023.
Brad Parks, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết họ không thể xác định được tất cả các tài khoản như vậy vì chúng thường được giữ kín. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng họ đã tìm thấy các khoản vay có thế chấp trị giá 614 tỷ USD và tiền mặt là nguồn tài sản thế chấp chính mà các nhà cho vay Trung Quốc yêu cầu, cho thấy số tiền trong tài khoản ký quỹ có thể cao hơn nhiều so với 2,5 tỷ USD.
Trung Quốc cũng đang làm việc nhiều hơn với các tổ chức cho vay đa phương và các ngân hàng thương mại phương Tây. Một nửa số khoản cho vay không khẩn cấp vào năm 2021 là các khoản cho vay hợp vốn, 80% trong số đó cùng với các ngân hàng phương Tây và các tổ chức tài chính quốc tế.
Mục đích cho vay nước ngoài của Trung Quốc cũng đã thay đổi. Cam kết cho vay đối với các nước châu Phi đã giảm từ 31% trong năm 2018 xuống còn 12% vào năm 2021, trong khi cho vay đối với các nước châu Âu gần như tăng gấp 4 lần lên 23%.
Một tập hồ sơ khác cho thấy cam kết cho vay đối với các nước châu Phi sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm vào năm 2022.
