“Đầu bếp của Putin”
Prigozhin sinh tại St. Petersburg năm 1961. Ông mồ côi cha khi còn nhỏ, mẹ ông làm việc trong một bệnh viện. Chàng trai trẻ Prigozhin được gửi đến một học viện thể thao, nhưng sau khi học xong ông lại gia nhập nhóm tội phạm nhỏ. Các tài liệu tòa án từ năm 1981 đã ghi lại các hành vi tội phạm của ông. Theo đó, ông và nhóm tội phạm của mình đã thực hiện nhiều vụ cướp người đi đường ở St. Petersburg. Ông bị kết án 13 năm tù và dành phần hết tuổi 20 của mình sau song sắt.
Được trả tự do vào năm 1990, Prigozhin trở lại St Petersburg và khởi nghiệp bằng việc bán xúc xích. “Chúng tôi kiếm được 1.000USD/tháng, số tiền tính bằng đồng rúp là cả núi, mẹ tôi khó có thể đếm hết được” - ông kể với tờ St Petersburg Gorod 812 vào năm 2011. Đáng nói, Prigozhin biết cách tạo ra những mối quan hệ mình cần. “Anh ấy luôn tìm kiếm những người có địa vị cao hơn để kết bạn. Và anh ấy giỏi việc đó” - một bạn kinh doanh của Prigozhin cho biết.
Năm 1995, sau khi sở hữu cổ phần trong một chuỗi siêu thị, ông quyết định kinh doanh nhà hàng. Ông tìm được Tony Gear, một quản trị viên khách sạn người Anh đang làm việc tại một số khách sạn sang trọng ở St Petersburg. Prigozhin thuê Gear quản lý cửa hàng rượu đầu tiên, sau đó là nhà hàng Old Customs House. Nhà hàng này dần trở thành địa điểm ăn uống tinh tế nhất trong thành phố. Các ngôi sao nhạc pop và doanh nhân thích dùng bữa ở đó. Thị trưởng St. Petersburg Anatoly Sobchak cũng thỉnh thoảng đến cùng cấp phó của ông là Vladimir Putin.
Được hưởng lợi từ mối quan hệ chặt chẽ với giới tinh hoa chính trị, hoạt động kinh doanh của Prigozhin đã mở rộng hơn sau khi ông Putin trở thành tổng thống. Công ty cung cấp thực phẩm Concord của ông (thành lập vào thập niên 1990) đã được chính phủ trao các hợp đồng độc quyền và béo bở cho các bữa tiệc chiêu đãi cấp nhà nước, bao gồm lễ nhậm chức của Putin và chuyến thăm của Tổng thống Mỹ George W. Bush đến St. Petersburg. Các hợp đồng mang lại cho Prigozhin biệt danh "đầu bếp của Putin".
Không muốn “yên phận” đầu bếp
Tuy nhiên, tham vọng của Prigozhin không chỉ trong ngành dịch vụ ăn uống. Ngày 14-2 năm nay, Prigozhin lần đầu tiên thừa nhận ông đứng sau Cơ quan Nghiên cứu Internet (IRA), được biết đến nhiều hơn với tên gọi “mạng lưới các nhà sản xuất tin giả”.
Theo FBI, IRA đã phát động chiến dịch thông tin sai lệch trên diện rộng nhằm gây ảnh hưởng đến kết quả của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016. Các cáo buộc trước đó đã bị Prigozhin và luật sư của ông phủ nhận, thậm chí đã có hành động pháp lý chống lại các nhà báo viết về mối liên hệ của ông với các hoạt động khiêu khích của Nga.
Không dừng ở đó, năm 2014, Prigozhin thành lập Công ty quân sự tư nhân Wagner Group. Nhiệm vụ đầu tiên của lính đánh thuê Wagner là tham gia các hoạt động tại Ukraine năm 2014, giúp phe ly khai do Nga hậu thuẫn sáp nhập bán đảo Crimea. Sau khi Nga tiến quân vào Ukraine tháng 2-2022, lực lượng Wagner đã đạt được nhiều chiến thắng trong các trận chiến khốc liệt ở miền Đông Ukraine. Vào tháng 1 năm nay, Wagner tuyên bố đã giành quyền kiểm soát thành phố Soledar của Ukraine.
Prigozhin đã kết hôn với Lyubov Valentinovna Prigozhina, một dược sĩ và nữ doanh nhân. Họ có 2 con gái: Polina sinh năm 1992 và Veronika sinh năm 2005; 1 con trai tên Pavel sinh năm 1996.
Tuy nhiên từ đây bắt đầu xuất hiện mâu thuẫn giữa Tập đoàn Wagner với giới quân sự Nga. Prigozhin đã công kích các quan chức quân sự hàng đầu của Nga, cho rằng họ quá kém cỏi.
Trong một tin nhắn âm thanh dài 7 phút vào ngày 20-2, Prigozhin cáo buộc các chỉ huy quân sự của Nga là "phản quốc", vì đã tước đoạt đạn dược của các chiến binh Wagner. Bộ Quốc phòng Nga đã bác bỏ cáo buộc của Prigozhin, nói những tuyên bố như vậy "hoàn toàn sai sự thật". Để đáp lại, 1 ngày sau Prigozhin đã đăng tin nhắn âm thanh khác, tuyên bố hành động của các quan chức quân đội "không khác gì phỉ nhổ Wagner".
Prigozhin cũng tấn công Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và vị Tướng hàng đầu của Nga Valery Gerasimov, người chịu trách nhiệm hiện đại hóa quân đội. Trong một tuyên bố vào tháng 5 vừa qua, ông đã đổ lỗi cho bộ máy quan liêu của quân đội Nga vì đã thất bại trong việc chiếm Bakhmut, nơi là trung tâm của xung đột trong vài tháng với thương vong nặng nề của Nga và Ukraine. Prigozhin nói với truyền thông nhà nước Nga: "Bakhmut có thể đã bị chiếm trước khi kết thúc năm 2023, nếu không có bộ máy quân sự quan liêu của chúng ta…”.
Tham vọng chính trị?
Prigozhin đã trở thành gương mặt đại diện cho cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine. Sự công khai ngày càng tăng của ông đã làm nảy sinh suy đoán về những tham vọng chính trị có thể xảy ra. Theo trang web độc lập Meduza của Nga, Prigozhin đang lên kế hoạch phát động một phong trào yêu nước và sẽ phát triển thành một đảng chính trị. Nhưng ngay lập tức Prigozhin phủ nhận thông tin này. Tuy nhiên, nhà phân tích Tatiana Stanovaya của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho rằng khả năng đó không thấp, và nó khiến Điện Kremlin phải đau đầu.
Căng thẳng leo thang đến đỉnh điểm vào ngày 23-6, khi Prigozhin cáo buộc Bộ trưởng Quốc phòng Nga đã chỉ đạo vụ tập kích bằng tên lửa nhắm vào doanh trại Wagner ở Ukraine, khiến nhiều tay súng của tập đoàn thiệt mạng. Bộ Quốc phòng Nga bác bỏ cáo buộc này. Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cho rằng đây là thông tin "không có căn cứ" và "vô nghĩa".
Ngày 24-6 Prigozhin đã ra lệnh cho lực lượng của mình nổi dậy và hành quân đến Moscow. Chiến binh Wagner đã chiếm các địa điểm quân sự quan trọng ở thành phố Rostov-on-Don, miền Nam nước Nga. Đáp lại, quân đội Nga đã huy động lực lượng để bảo vệ thủ đô. Ông Putin thề sẽ trừng phạt sự “phản bội” và “phản quốc” của Prigozhin.
Nhưng vài giờ sau, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov thông báo ông Prigozhin đã đồng ý với một thỏa thuận để đến nước láng giềng Belarus, quốc gia đã ủng hộ chiến dịch của Nga tại Ukraine.
Theo Điện Kremlin, các cáo buộc chống lại Prigozhin về việc gây ra cuộc nổi loạn vũ trang sẽ bị hủy bỏ, và lực lượng của Wagner đã rời khỏi Rostov với 3 lựa chọn: gia nhập Bộ Quốc phòng Nga (được sạch tội), về nhà (và bị truy tố), hoặc sang Belarus với Prigozhin.
