Vì sao 'bố già' AI lại sợ công nghệ AI?

"Cha đẻ" của AI

TS. Hinton, người gốc Anh 75 tuổi, là một học giả suốt đời có sự nghiệp được thúc đẩy bởi niềm tin về sự phát triển và sử dụng AI. Năm 1972, khi còn là sinh viên tốt nghiệp tại Đại học Edinburgh, ông Hinton đã nắm bắt ý tưởng gọi là mạng lưới thần kinh (neural network). Mạng lưới thần kinh là hệ thống toán học học các kỹ năng bằng cách phân tích dữ liệu. Vào thời điểm đó, rất ít nhà nghiên cứu tin vào ý tưởng này. Nhưng nó đã trở thành công việc của cả đời Hinton.

Vào những năm 1980, TS. Hinton là giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Carnegie Mellon, nhưng đã rời trường đại học này để đến Canada vì ông không muốn nhận tài trợ của Lầu Năm Góc. Vào thời điểm đó, hầu hết AI nghiên cứu ở Mỹ được tài trợ bởi Bộ Quốc phòng. TS. Hinton cực kỳ phản đối việc sử dụng AI trên chiến trường - cái ông gọi là “những người lính robot”.

Vào năm 2012, TS. Hinton và 2 sinh viên của ông ở Toronto, Ilya Sutskever và Alex Krishevsky, đã xây dựng một mạng lưới thần kinh có thể phân tích hàng nghìn bức ảnh và tự dạy nó cách xác định các đồ vật phổ biến, chẳng hạn như hoa, chó và ô tô. Google đã chi 44 triệu USD để mua lại công ty do TS. Hinton và 2 sinh viên của ông thành lập. Và hệ thống của họ đã dẫn đến việc tạo ra các công nghệ ngày càng mạnh mẽ, bao gồm các chatbot mới như ChatGPT và Google Bard.

Vào năm 2018, TS. Hinton và 2 cộng tác viên lâu năm khác đã nhận được Giải thưởng Turing, thường được gọi là “Giải Nobel về điện toán” cho công trình của họ về mạng lưới thần kinh. Ông được xem là người tiên phong về AI, với biệt danh “Bố già của AI”.

Quay 180 độ

Sau hơn 10 năm làm việc tại Google, ngày 1-5 vừa qua Hinton đã chính thức nghỉ việc, và lên tiếng cảnh báo những rủi ro của AI. Ông nói cảm thấy phần nào hối hận về công việc của đời mình. Thực tế, từ năm 2018, khi Google, OpenAI và các công ty khác bắt đầu xây dựng các mạng thần kinh học từ một lượng lớn văn bản kỹ thuật số, dù cho rằng đó là cách mạnh mẽ để máy móc hiểu và tạo ra ngôn ngữ, nhưng TS. Hinton cho rằng nó kém hơn so với cách con người xử lý ngôn ngữ.

Vào năm ngoái, khi Google và OpenAI xây dựng các hệ thống sử dụng lượng dữ liệu lớn hơn, quan điểm của ông đã thực sự thay đổi. Ông khẳng định các hệ thống này kém hơn bộ não con người ở một số khía cạnh, đồng thời cho rằng chúng đang làm lu mờ trí thông minh của con người. Và khi các công ty cải thiện AI, ông nói các hệ thống này ngày càng trở nên nguy hiểm: “Hãy nhìn xem 5 năm trước và bây giờ như thế nào. Điều đó thật đáng sợ”.

Ông chia sẻ, cho đến năm ngoái Google đã hành động như một “người quản lý thích hợp” đối với công nghệ AI, cẩn thận không phát hành thứ gì đó có thể gây hại. Nhưng giờ đây, Microsoft đã tăng cường công cụ tìm kiếm Bing của mình bằng một chatbot, thách thức hoạt động kinh doanh cốt lõi của Google, và Google đang chạy đua để triển khai loại công nghệ tương tự. TS. Hinton cho biết những gã khổng lồ công nghệ đang bị mắc kẹt trong cuộc cạnh tranh không thể dừng lại.

Mối quan tâm trước mắt của ông là internet sẽ tràn ngập ảnh, video và văn bản sai sự thật mà người bình thường sẽ “không thể biết đâu là sự thật”. Ông cũng lo công nghệ AI sẽ chiếm dụng thị trường việc làm. Ngày nay, các chatbot như ChatGPT có xu hướng bổ sung cho nhân viên con người, hiện chúng đã có thể thay thế các trợ lý pháp lý, trợ lý cá nhân, dịch giả và xử lý các công việc thuộc lòng. Ông nói: “Nó lấy đi công việc cực nhọc. Và nó có thể lấy đi nhiều hơn thế”.

Đặc biệt, TS. Hinton lo các phiên bản công nghệ trong tương lai sẽ gây ra mối đe dọa cho nhân loại vì chúng thường học được hành vi bất ngờ từ lượng dữ liệu khổng lồ mà chúng phân tích. Ông lo sợ một ngày nào đó, những con robot sát thủ như trong phim giả tưởng sẽ trở thành hiện thực. “Một số người đã tin rằng AI thực sự có thể trở nên thông minh hơn con người. Trước đây tôi nghĩ để đạt được điều đó phải cần 30-50 năm, hoặc thậm chí lâu hơn nữa. Nhưng nay tôi không còn nghĩ như vậy nữa” - ông nói.

Không đơn độc

Hành trình của TS. Hinton từ người gọi AI là bước đột phá đến kẻ chỉ trích nó, có lẽ là bước ngoặt quan trọng nhất đối với ngành công nghệ tại thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, hành động của ông lại được nhiều người ủng hộ. Các nhà lãnh đạo ngành tin rằng các hệ thống AI có thể quan trọng cho sự phát triển của nhân loại, nhưng đồng thời họ bị day dứt khi cho rằng mình đang thả thứ gì đó nguy hiểm vào tự nhiên.

AI hiện đã trở nên là công cụ đắc lực cho thông tin sai lệch, thậm chí một số người còn cho rằng nó có thể là rủi ro đối với nhân loại. TS. Hinton nói: “Thật khó có thể ngăn chặn những kẻ xấu sử dụng nó cho những việc xấu”.

Sau khi công ty khởi nghiệp OpenAI ở San Francisco phát hành phiên bản ChatGPT mới vào tháng 3, hơn 1.000 nhà lãnh đạo và nhà nghiên cứu công nghệ đã ký bức thư ngỏ kêu gọi lệnh cấm phát triển các hệ thống mới trong 6 tháng vì các công nghệ AI đặt ra “những rủi ro sâu sắc cho xã hội và nhân loại”.

Vài ngày sau, 19 lãnh đạo hiện tại và trước đây của Hiệp hội vì sự tiến bộ của AI, một hiệp hội học thuật 40 năm tuổi, đã đưa ra bức thư cảnh báo về những rủi ro của AI. Nhóm này bao gồm cả Eric Horvitz, Giám đốc Khoa học của Microsoft, công ty đã triển khai công nghệ của OpenAI trên nhiều loại sản phẩm, bao gồm cả công cụ tìm kiếm Bing.