Cùng với việc Việt Nam tham gia vào nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA), các hàng rào thuế quan dần được dỡ bỏ, xuất khẩu nhiều mặt hàng đang trên đà tăng trưởng mạnh cũng đối diện với các vụ kiện phòng vệ thương mại (PVTM).
Số liệu từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, tính đến hết tháng 8/2023, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phát sinh 234 vụ việc điều tra PVTM từ 24 thị trường. Trong đó, đứng đầu là các vụ điều tra chống bán phá giá (129 vụ việc), tiếp đó là các vụ việc tự vệ (47 vụ việc), chống lẩn tránh biện pháp PVTM (34 vụ việc) và chống trợ cấp (24 vụ việc).
Kiện PVTM chống sức ép của hàng hóa nhập khẩu
Bà Nguyễn Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thông tin, chỉ tính từ năm 2017 đến nay, số lượng vụ việc PVTM hàng hóa xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt ở các thị trường nước ngoài chiếm tới trên 52% tổng số vụ việc PVTM Việt Nam đã đối mặt trong hơn 30 năm qua.
“Một số thị trường có truyền thống sử dụng công cụ PVTM như là một trong những giải pháp chống lại sức ép của hàng hóa nhập khẩu từ bên ngoài. Ngoài ra, một số thị trường gặp biến động về kinh tế nên họ cảm thấy bất lợi, cạnh tranh khó khăn cũng gia tăng kiện PVTM”, bà Trang cho biết.
Thời gian gần đây, ngành nhôm Việt Nam thường phải đối diện với một số vụ việc về PVTM, trong đó nổi bật là việc Mỹ áp thuế chống bán phá giá với các sản phẩm nhôm định hình có xuất xứ từ Trung Quốc (mã vụ việc AD05). Cùng với đó, các DN Mỹ khởi kiện các sản phẩm nhôm đùn ép và sau đồn ép có xuất xứ từ Việt Nam.
Theo đánh giá của ông Vũ Văn Phụ, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Nhôm Việt Nam, cả hai vụ việc này đều tác động lớn với các DN ngành nhôm Việt Nam. “Các thị trường EU và Mỹ liên tục áp dụng các biện pháp PVTM, mới đây nhất Mỹ chính thức khởi kiện nhôm của Việt Nam với mức thuế chống bán phá giá đề xuất 53,7%, điều này sẽ tạo ra khó khăn lớn cho các DN ngành nhôm trong việc giữ thị trường, hay chuyển sang thị trường khác”, ông Phụ lo ngại.
Thừa nhận tỷ lệ các vụ việc PVTM của Mỹ áp dụng với Việt Nam chiếm khoảng 53% tổng số các vụ việc PVTM đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ cảnh báo, các nguy cơ PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ ngày càng lớn.
“Các DN nội địa của Mỹ ý thức rất rõ về quyền lợi cũng như các công cụ của mình khi hàng hóa nhập khẩu cạnh tranh khốc liệt, gây ra tổn hại, tổn thương đối với ngành sản xuất trong nước. Họ cũng biết cách sử dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ lợi ích nếu bị kiện ở Mỹ nên các vụ khởi kiện ngày càng tăng”, ông Hưng nêu.
Tăng cường triển khai Đề án 316
Để phòng tránh và giảm thiểu các vụ việc PVTM, từ năm 2020 Chính phủ đã phê duyệt Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm về PVTM (Đề án 316). Mục tiêu của Đề án nhằm cảnh báo trước những mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ bị nước ngoài điều tra PVTM, giúp các DN có sự chuẩn bị trước, giúp các cơ quan chức năng thực hiện các hoạt động hỗ trợ DN có trọng tâm, trọng điểm.
Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho hay, thông qua công tác cảnh báo sớm, Bộ Công Thương đã sớm tiếp cận với các DN để cung cấp thông tin, giúp các DN hiểu được các nguyên tắc, quy trình điều tra, các công việc DN cần thực hiện với các kịch bản có thể xảy ra. Nhờ đó, các DN có thời gian chuẩn bị để đáp ứng đầy đủ, chính xác nhất các yêu cầu của cơ quan điều tra nước ngoài.
“Bộ Công Thương đã, đang và sẽ tiếp tục trang bị, nâng cao kiến thức về PVTM cho các DN. Đặc biệt, trên cơ sở thông tin từ hệ thống cảnh báo sớm, Bộ sẽ làm việc này một cách có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những ngành hàng, những lĩnh vực có nguy cơ cao. Trong quá trình đồng hành với DN, Bộ Công Thương cũng sẽ tiếp tục theo dõi quy trình và hoạt động điều tra của cơ quan điều tra nước ngoài để đảm bảo quy trình, hoạt động điều tra tuân thủ đúng theo quy định pháp luật của họ, cũng như tuân thủ đúng theo các nguyên tắc và quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)”, ông Trung khẳng định.
 |
Dự báo các quốc gia sẽ có xu hướng gia tăng áp dụng các biện pháp PVTM - Ảnh minh họa: KT
Ông Trung cũng khuyến cáo các DN xuất khẩu cần tìm hiểu và nắm được những thông tin, kiến thức cơ bản, quy định về PVMT để hiểu được quyền và nghĩa vụ của DN trong các vụ việc. Cùng với đó cần phải cân nhắc việc chủ động tham gia, chủ động chuẩn bị và cung cấp các thông tin theo yêu cầu của cơ quan điều tra một cách đầy đủ, chính xác, đúng thời hạn để bảo vệ lợi ích chính đáng của DN mình.
Đề cao vai trò của Cơ chế cảnh báo sớm, bà Nguyễn Thu Trang cho rằng, Cơ chế này cho phép DN và cơ quan quản lý nhà nước nhìn thấy nguy cơ từ xa để chuẩn bị từ sớm, giúp các bên giải quyết được vấn đề mà phần lớn các DN gặp phải là không có đủ thời gian. “Cơ chế cảnh báo sớm này rất có ý nghĩa đối với các DN cũng như các Hiệp hội, trong ứng phó hiệu quả với các biện pháp PVTM hiện tại cũng như trong tương lai”, bà Trang nói.
Dự báo tình hình thế giới, khu vực thời gian tới tiếp tục diễn biến phức tạp, tăng trưởng kinh tế toàn cầu chưa thể hồi phục hoàn toàn, các quốc gia sẽ có xu hướng gia tăng áp dụng các biện pháp PVTM, dẫn đến hàng xuất khẩu Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với ngày càng nhiều cuộc điều tra PVTM nước ngoài. Do đó, hệ thống cảnh báo sớm cần tiếp tục được hoàn thiện và vận hành hiệu quả thông qua huy động sự chủ động, tích cực của các bên liên quan trong tăng cường triển khai Đề án 316.
