Thế nhưng, dữ liệu lại chỉ ra một câu chuyện khác: phần lớn lực đẩy tới từ những dòng vốn giao dịch theo đà, nhóm quỹ máy tính có thể mua rất mạnh khi giá tăng và bán cũng nhanh không kém khi tín hiệu đảo chiều.
Một số dữ kiện quan trọng giúp định vị bức tranh thực. Dòng vốn vào các quỹ ETF vàng gần như không tăng; SPDR Gold Shares (Quỹ ETF vàng lớn nhất thế giới) không có biến động đáng kể về quy mô trong suốt giai đoạn giá tăng. Nếu nhà đầu tư tổ chức là động lực chính, ETF lẽ ra phải thu hút lượng vốn lớn hơn nhiều.
Ngược lại, dữ liệu từ Ủy ban Giao dịch hàng hóa tương lai Mỹ (CFTC) cho thấy vị thế mua ròng của các quỹ đầu cơ và các chiến lược giao dịch theo xu hướng đã tăng mạnh, hiện ở mức cao nhất trong tám năm.
Một số ngân hàng trung ương tiếp tục bổ sung vàng vào dự trữ, nhưng tốc độ mua của năm 2025 thấp hơn so với giai đoạn 2022-2023. Trung Quốc, nước từng là người mua lớn, đã giảm tốc từ giữa năm 2024; các nước như Ba Lan hay Singapore có tăng mua nhưng khối lượng không đủ lớn để lý giải mức tăng 55% của toàn thị trường.
Lợi suất thực của trái phiếu Mỹ vẫn duy trì quanh mức 1,7-1,9%, và đồng USD mạnh lên so với đầu năm, những yếu tố thường gây sức ép giảm đối với vàng. Điều này cho thấy chu kỳ hiện tại không tuân theo các mô hình nền tảng từng quen thuộc trong nhiều thập niên.
Khi tổng hợp lại các mảnh ghép dữ liệu, có thể thấy hai “câu chuyện” phổ biến trong dư luận, rằng các tổ chức lớn đang rời USD để mua vàng, hoặc ngân hàng trung ương mua vào ồ ạt, không khớp với thực tế. Động lực thuyết phục nhất lúc này thuộc về nhóm giao dịch theo đà. Khi giá vượt đỉnh cũ, các thuật toán giao dịch tự động tiếp tục kích hoạt lệnh mua, tạo vòng lặp “giá tăng —> vị thế tăng —> giá tăng tiếp”.
Trong các phiên gần đây, giá vàng chịu ảnh hưởng lớn từ nhóm quỹ giao dịch tự động gọi là CTA. Đây là các quỹ vận hành bằng mô hình máy tính: khi giá vượt lên các ngưỡng kỹ thuật, hệ thống sẽ tự động mua vào; khi giá rơi xuống dưới các ngưỡng khác, hệ thống lại bán ra.
Vì họ quản lý lượng vốn lớn và hành xử giống nhau, lực mua hoặc lực bán có thể mạnh hơn nhiều so với thị trường vàng vật chất. Điều này khiến giá vàng có thể tăng rất nhanh khi mô hình báo mua, nhưng cũng dễ đảo chiều khi tín hiệu đảo ngược.
Đặc điểm của giao dịch theo đà là sự đảo chiều rất nhanh. Khi các chỉ báo kỹ thuật đổi hướng, lực bán mà các quỹ này tạo ra có thể lớn tương đương lực mua trước đó. Vì ETF vàng không đóng vai trò là “lực đỡ ổn định”, thị trường thiếu một lớp nhà đầu tư dài hạn có thể hấp thụ biến động mạnh.
Nhu cầu vật chất từ Trung Quốc và Ấn Độ cũng giảm do mức giá quá cao, không tạo thêm lớp đệm tâm lý. Nếu đặt cạnh các biến số nền tảng như lợi suất thực dương hay đồng USD mạnh, mức tăng nhanh của vàng cho thấy thị trường đang vận hành dựa nhiều hơn vào dòng tiền đầu cơ ngắn hạn.
Độ nhạy của giá vàng trước những tin tức liên quan đến chính sách tiền tệ Mỹ cũng vì vậy mà cao hơn bình thường; chỉ một tín hiệu siết nhẹ của Fed có thể tạo hiệu ứng mạnh.
Trong khung phân tích, mục tiêu không nên là dự báo giá hay đưa ra lời khuyên đầu tư (nếu không phải nhà chuyên nghiệp) mà là nhận diện cơ chế vận hành và các biến số cần theo dõi.
Giai đoạn hiện tại phản ánh cường độ của dòng tiền đầu cơ hơn là tín hiệu về bất ổn kinh tế hay thay đổi cấu trúc tiền tệ toàn cầu. Đối với người quan sát, ba nhóm thông tin quan trọng gồm vị thế hợp đồng tương lai của các quỹ giao dịch theo đà, diễn biến lợi suất thực và sức mạnh của đồng USD, cùng với dòng tiền vào các quỹ ETF vàng.
Các nhóm dữ liệu này cho thấy mức độ “chân thật” của xu hướng, cũng như độ mong manh khi thị trường phụ thuộc quá nhiều vào những dòng vốn có thể đảo chiều trong thời gian rất ngắn.
