Tại sao tổng thống Hàn Quốc đột nhiên ban bố thiết quân luật?

Biện pháp quyết liệt của Yoon Suk-yeol - được công bố trong chương trình phát sóng đêm khuya trên truyền hình - có đề cập đến "các lực lượng chống nhà nước" và mối đe dọa từ Triều Tiên.

Nhưng người ta nhanh chóng nhận ra rằng động lực đó không phải do các mối đe dọa bên ngoài mà là do những rắc rối chính trị tuyệt vọng của chính ông.

Tuy nhiên, biện pháp quyết liệt này đã khiến hàng nghìn người tập trung tại Quốc hội để phản đối, trong khi các nhà lập pháp đối lập vội vã đến đó để thúc đẩy cuộc bỏ phiếu khẩn cấp nhằm bãi bỏ biện pháp này.

Bị đánh bại, Yoon xuất hiện vài giờ sau đó để chấp nhận phiếu bầu của Quốc hội và dỡ bỏ lệnh thiết quân luật.

Mọi chuyện diễn ra thế nào?

Các nhà quan sát cho biết Yoon đã hành động tuyệt vọng như một vị Tổng thống đang bị bao vây.

Trong bài phát biểu tối thứ Ba, ông kể lại những nỗ lực của phe đối lập chính trị nhằm phá hoại chính phủ của ông trước khi tuyên bố ông ban bố thiết quân luật để "đàn áp các thế lực chống nhà nước đang gây ra sự tàn phá".

Sắc lệnh của ông tạm thời trao quyền kiểm soát cho quân đội - với quân đội đội mũ bảo hiểm và cảnh sát được triển khai đến tòa nhà Quốc hội, nơi người ta nhìn thấy trực thăng hạ cánh trên mái nhà.

Truyền thông địa phương cũng chiếu cảnh quân đội đeo mặt nạ, mang súng tiến vào tòa nhà trong khi nhân viên cố gắng chống trả bằng bình chữa cháy.

Vào khoảng 23:00 giờ địa phương ngày thứ Ba (14:00 GMT), quân đội đã ban hành sắc lệnh cấm biểu tình và hoạt động của Quốc hội và các nhóm chính trị, đồng thời đặt phương tiện truyền thông dưới sự kiểm soát của chính phủ.

Nhưng các chính trị gia Hàn Quốc ngay lập tức gọi tuyên bố của Yoon là bất hợp pháp và vi hiến. Lãnh đạo đảng của ông, Đảng Quyền lực Nhân dân bảo thủ, cũng gọi hành động của Yoon là "một động thái sai lầm".

Trong khi đó, lãnh đạo đảng đối lập lớn nhất nước này, Lee Jae-myung thuộc Đảng Dân chủ tự do, đã kêu gọi các đại biểu Quốc hội tập trung tại Quốc hội để bỏ phiếu bác bỏ bản tuyên bố.

Ông cũng kêu gọi người dân Hàn Quốc bình thường đến Quốc hội để phản đối.

"Xe tăng, xe bọc thép chở quân và binh lính có súng và dao sẽ cai trị đất nước... Đồng bào ơi, hãy đến Quốc hội".

Hàng ngàn người hưởng ứng lời kêu gọi, đổ xô đến tụ tập bên ngoài tòa nhà Quốc hội được canh gác nghiêm ngặt. Những người biểu tình hô vang: "Không thiết quân luật!" và "đánh đổ chế độ độc tài".

Truyền thông địa phương phát sóng từ địa điểm này cho thấy một số cuộc ẩu đả giữa người biểu tình và cảnh sát tại cổng. Nhưng mặc dù có sự hiện diện của quân đội, căng thẳng không leo thang thành bạo lực.

Và các nhà lập pháp cũng có thể di chuyển qua các rào chắn - thậm chí trèo qua hàng rào để vào phòng bỏ phiếu.

Ngay sau 01:00 sáng thứ Tư, Quốc hội Hàn Quốc, với 190 trong số 300 thành viên có mặt, đã bỏ phiếu bác bỏ biện pháp này. Tuyên bố thiết quân luật của Tổng thống Yoon đã bị tuyên bố là vô hiệu.

Thiết quân luật có ý nghĩa quan trọng như thế nào?

Thiết quân luật là lệnh tạm thời của chính quyền quân sự trong thời điểm khẩn cấp, khi chính quyền dân sự được coi là không có khả năng hoạt động.

Lần cuối cùng điều này được tuyên bố ở Hàn Quốc là vào năm 1979, khi nhà độc tài quân sự lâu năm của nước này là Park Chung-hee bị ám sát trong một cuộc đảo chính.

Nó chưa bao giờ được nhắc đến kể từ khi đất nước trở thành nền dân chủ nghị viện vào năm 1987.

Nhưng vào thứ Ba, ông Yoon đã "bóp cò súng" khi phát biểu trong bài phát biểu toàn quốc rằng ông đang cố gắng cứu Hàn Quốc khỏi "các thế lực chống phá nhà nước".

Yoon, người có lập trường cứng rắn hơn hẳn về Triều Tiên so với những người tiền nhiệm, đã mô tả phe đối lập chính trị là những người ủng hộ Triều Tiên - mà không đưa ra bằng chứng.

Theo luật thiết quân luật, quân đội có thêm nhiều quyền hạn và thường đình chỉ các quyền công dân cũng như các tiêu chuẩn và biện pháp bảo vệ của pháp quyền.

Mặc dù quân đội tuyên bố hạn chế hoạt động chính trị và phương tiện truyền thông - những người biểu tình và chính trị gia đã bất chấp các lệnh đó. Và không có dấu hiệu nào cho thấy chính phủ nắm quyền kiểm soát phương tiện truyền thông tự do - Yonhap, đài truyền hình quốc gia và các cơ quan khác vẫn tiếp tục đưa tin như bình thường.

Tại sao Tổng thống Yoon lại cảm thấy áp lực?

Yoon được bầu vào chức vụ vào tháng 5/2022 với tư cách là một người bảo thủ cứng rắn, nhưng đã trở thành Tổng thống "vịt què" (lame duck) kể từ tháng 4 khi phe đối lập giành chiến thắng áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử của đất nước.

Kể từ đó, chính phủ của ông không thể thông qua các dự luật mà họ mong muốn và thay vào đó phải phủ quyết các dự luật do phe đối lập tự do thông qua.

Ông cũng chứng kiến ​​mức độ tín nhiệm giảm - dao động quanh mức thấp 17% - vì ông bị sa lầy vào một số vụ bê bối tham nhũng trong năm nay - bao gồm một vụ liên quan đến Đệ nhất phu nhân nhận một chiếc túi Dior và một vụ khác liên quan đến thao túng cổ phiếu.

Chỉ tháng trước, ông đã buộc phải đưa ra lời xin lỗi trên truyền hình quốc gia, nói rằng ông đang thành lập một văn phòng giám sát nhiệm vụ của Đệ nhất phu nhân. Nhưng ông đã từ chối một cuộc điều tra rộng hơn mà các đảng đối lập đã kêu gọi.

Tuần này, phe đối lập đề xuất cắt giảm một dự luật ngân sách chính phủ quan trọng - không thể phủ quyết.

Cùng lúc đó, phe đối lập cũng có động thái luận tội các thành viên nội các và một số công tố viên cấp cao - bao gồm cả người đứng đầu cơ quan kiểm toán của chính phủ - vì đã không điều tra Đệ nhất phu nhân.

Bây giờ thì sao?

Tuyên bố của Yoon khiến nhiều người bất ngờ và trong suốt 6 giờ, người dân Hàn Quốc đã hoang mang không biết lệnh thiết quân luật có ý nghĩa gì.

Nhưng phe đối lập đã có thể tập hợp nhanh chóng tại Quốc hội và có đủ số lượng để bỏ phiếu bác bỏ bản tuyên bố.

Và mặc dù có sự hiện diện đông đảo của quân đội và cảnh sát tại thủ đô, có vẻ như khả năng quân đội tiếp quản vẫn chưa thành hiện thực.

Theo luật pháp Hàn Quốc, chính phủ phải dỡ bỏ thiết quân luật nếu đa số thành viên Quốc hội yêu cầu trong một cuộc bỏ phiếu.

Luật này cũng cấm lệnh thiết quân luật bắt giữ các nhà lập pháp.

Hiện vẫn chưa rõ điều gì sẽ xảy ra và hậu quả đối với Yoon sẽ ra sao. Một số người biểu tình tụ tập bên ngoài hội đồng vào đêm thứ Ba cũng đã hét lên: "Bắt Yoon Suk-yeol".

Nhưng hành động hấp tấp của ông chắc chắn đã gây kinh ngạc cho đất nước - nơi tự coi mình là nền dân chủ hiện đại, thịnh vượng và đã tiến xa kể từ thời độc tài.

Điều này được xem là thách thức lớn nhất đối với xã hội dân chủ này trong nhiều thập kỷ.

Các chuyên gia cho rằng điều này có thể gây tổn hại đến danh tiếng dân chủ của Hàn Quốc nhiều hơn cả cuộc bạo loạn ngày 6/1 ở Hoa Kỳ.

Một chuyên gia, Leif-Eric Easley tại Đại học Ewha ở Seoul, cho biết: "Việc Yoon ban bố thiết quân luật dường như vừa là hành động vượt quá thẩm quyền pháp lý vừa là một tính toán sai lầm về mặt chính trị, gây nguy hiểm không cần thiết cho nền kinh tế và an ninh của Hàn Quốc".

"Ông ấy giống như một chính trị gia đang bị bao vây, thực hiện động thái tuyệt vọng chống lại những vụ bê bối ngày càng gia tăng, sự cản trở của thể chế và những lời kêu gọi luận tội, tất cả những điều này hiện có khả năng trở nên nghiêm trọng hơn".