Theo thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản trong tháng 8 tiếp tục đà giảm, chỉ đạt 917 triệu USD, giảm hơn 3% so với tháng 7.
Trong khi tôm nối tiếp đà giảm vì đối mặt khó khăn lạm phát thì cá tra lại tận dụng lạm phát để kích cầu tiêu dùng, tạo tăng trưởng ấn tượng.
Xuất khẩu tôm nối tiếp đà giảm
Theo VASEP, xuất khẩu tôm tụt dốc nhiều nhất trong các sản phẩm thủy sản. Từ mức cao đỉnh điểm 456 triệu USD trong tháng 5, tới tháng 8 kim ngạch xuất khẩu tôm hạ xuống còn 356 triệu USD. Lũy kế 8 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm đã chạm mốc 3 tỷ USD, tăng 22,5% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trong số đó, tôm chân trắng chiếm 76% với 2,2 tỷ USD, tăng 20%, tôm sú có doanh thu 411 triệu USD, tăng gần 10%. Tuy nhiên mức tăng trưởng này không thể hiện xu hướng lạc quan vì tháng 8/2021 là tháng đỉnh dịch COVID-19 ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, nhiều nhà máy sản xuất thủy sản hoạt động gián đoạn và xuất khẩu giảm sâu nhất trong nhiều năm.
Bà Lê Hằng, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và xúc tiến thương mại VASEP cho rằng sản xuất tôm nguyên liệu khó khăn vì các chi phí đầu vào cao và thời tiết bất lợi, trong khi nhu cầu của các thị trường chính chững lại khi lượng tồn kho tăng. Các yếu tố này cùng với tác động của lạm phát khiến cho xuất khẩu tôm sang Mỹ và Trung Quốc 2 thị trường lớn sụt giảm từ tháng 7.
Trong tháng 8, xuất khẩu tôm sang Mỹ giảm 33%, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 13%. Với tốc độ tuột dốc nhanh sang Mỹ, lũy kế xuất khẩu tôm 8 tháng đầu năm sang thị trường này đã giảm gần 10% so với cùng kỳ năm 2021.
Nhận định về thị trường xuất khẩu tôm, ông Hồ Quốc Lực Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta cho biết Mỹ là thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất thế giới, cũng là thị trường xuất khẩu hàng đầu của tôm Việt. Tuy nhiên sản phẩm của Việt Nam trong mấy năm gần đây phải cạnh tranh rất lớn với hàng giá rẻ từ Ấn Độ và Indonesia, đặc biệt là Ecuador.
Nhất là trong năm nay, chi phí vận chuyển hàng từ Việt Nam sang Mỹ từ mức 4.000 - 5.000 USD/container (40 feet) tăng thêm từ 4-5 lần, có thời điểm lên đến 20.000 USD/container. Trong khi đó, Ecuador với vị trí gần Mỹ, chi phí vận chuyển hàng hoá đến Mỹ chỉ bằng 1/5 so với Việt Nam, sản phẩm tôm của họ có lợi thế cạnh tranh hơn hẳn.
Xét về giá trị chế biến, tôm Việt Nam được đánh giá hàng đầu thế giới nhưng trong bối cảnh kinh tế suy thoái, lạm phát tăng cao hàng giá rẻ dễ bán hơn. Tại thị trường Mỹ, sản phẩm tôm Việt Nam phần lớn nằm ở phân khúc hàng giá trị gia tăng nên chỉ chiếm khoảng 10% thị phần; trong khi đó Ấn Độ và Indonesia chiếm khoảng 20% mỗi nước còn Ecuador chiếm tới 40%. Ecuador bán được 3 con thì Việt Nam chỉ bán được 1 con.
"Ecuador hưởng lợi bất ngờ trong bối cảnh khó khăn chung của ngành tôm toàn thế giới liên quan đến kinh tế suy thoái. Chính vì vậy, lúc này doanh nghiệp Việt Nam phải rất cân nhắc và cẩn thận trong việc lựa chọn thị trường mục tiêu. Phải tổ chức lại vùng nuôi theo các tiêu chuẩn cao của thị trường như ASC, BAP để trực tiếp đưa hàng lên kệ của các hệ thống phân phối lớn" - ông Hồ Quốc Lực đưa ra khuyến nghị.
Cá tra tận dụng tốt lợi thế
Trái ngược với tôm, xuất khẩu cá tra trong tháng 8 vẫn giữ được phong độ ổn định với kim ngạch trên 187 triệu USD, tăng 114% so với cùng kỳ năm ngoái và tăng nhẹ so với tháng 7/2022. Trong tháng 8, xuất khẩu cá tra sang tất cả các thị trường đều giữ được tăng trưởng 2-3 con số.
Lũy kế 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu cá tra đạt gần 1,8 tỷ USD, tăng 81% so với cùng kỳ năm ngoái. Trừ thị trường Nga, xuất khẩu cá tra bị giảm 12% do xung đột Nga- Ukraine làm gián đoạn xuất khẩutrong tháng 3 và tháng 4, tất cả các thị trường khác đều ghi nhận mức tăng trưởng 2-3 con số trong nhập khẩu cá tra Việt Nam.
Cụ thể, kim ngạch cá tra sang Trung Quốc tăng gấp hơn 2 lần so với cùng kỳ đạt gần 500 triệu USD, chiếm 29% tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam; xuất khẩu cá tra sang Mỹ đạt 428 triệu USD, tăng 90% so với cùng kỳ 2021, chiếm 25% tổng kim ngạch xuất khẩu.
Bà Nguyễn Ngô Vi Tâm, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn phân tích: Năm 2021, Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng từ dịch COVID-19 khiến hoạt động chế biến cá tra bị gián đoạn, trong khi Việt Nam là nước xuất khẩu cá tra nhiều nhất thế giới.
Điều này khiến các nhà nhập khẩu bị thiếu hụt lượng hàng hoá dự trữ, vì vậy bước sang năm 2022, nhu cầu nhập khẩu cá tra ở hầu hết thị trường đều tăng, tạo nên đà tăng xuất khẩu sớm hơn mọi năm.
Theo bà Nguyễn Ngô Vi Tâm, dù chi phí cá tra nguyên liệu, vận chuyển đang ở mức cao nhưng so với các loại thuỷ sản khác, mức tăng giá của sản phẩm cá tra là không đáng kể. Trong bối cảnh lạm phát kỷ lục, giá cả các mặt hàng thực phẩm đều tăng cao, cá tra với lợi thế giá cả phải chăng trở thành sự lựa chọn phù hợp cho nhiều người tiêu dùng.
Mặt khác, với vị thế gần như độc quyền trong xuất khẩu cá tra, các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra Việt Nam cũng chủ động chia sẻ một phần chi phí vận chuyển với đối tác, nhà nhập khẩu để duy trì mức giá hợp lý, tận dụng tốt nhu cầu thị trường để duy trì đà tăng trưởng lâu dài.
Bà Lê Hằng nhận định ngoài Mỹ, EU, các nước thành viên Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đang là điểm sáng đối với xuất khẩu cá tra Việt Nam.
Tính riêng 7 tháng năm 2022, khối thị trường các nước CPTPP tiêu thụ hơn 13% tổng xuất khẩu cá tra của Việt Nam với giá trị 211,4 triệu USD, tăng 73% so với cùng kỳ năm 2021.
Trong số này, xuất khẩu cá tra sang Canada tăng đột phá nhất, gấp hơn 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái, đạt trên 40 triệu USD, chiếm tỷ trọng 2,5% tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra; trong đó, 92% sản phẩm cá tra xuất khẩu sang thị trường này là cá phile/cắt khúc đông lạnh, sản phẩm cá nguyên con đông lạnh chỉ chiếm hơn 6%, còn lại là cá tra chế biến.
Ngoài ra, xuất khẩu cá tra sang các thị trường Australia, Singapore, Malaysia và Chile đều tăng trưởng 3 con số với tỷ lệ tăng từ 108-166% so với cùng kỳ.
Theo bà Lê Hằng, ngoài tác động do lạm phát khiến người tiêu dùng chuyển sang lựa chọn các sản phẩm có giá vừa phải như cá tra thì thuế nhập khẩu 0% theo hiệp định CPTPP cũng là những yếu tố giúp xuất khẩu cá tra sang các nước CPTPP giữ được tăng trưởng đầy lạc quan từ đầu năm đến nay và vẫn có thể giữ đà tăng trưởng tốt trong những tháng cuối năm.
