CMCN 4.0 - Thay đổi để không bị đào thải

Tuy nhiên, liệu chúng ta có đang kỳ vọng quá mức ở CMCN 4.0? ĐTTC đã có buổi trao đổi với ông NGUYỄN HỮU THÁI HÒA (ảnh), Giám đốc chiến lược Tập đoàn VNPT, xung quanh vấn đề này.

PHÓNG VIÊN: - Ông đánh giá như thế nào về cơ hội và thuận lợi của Việt Nam trước thềm cuộc CMCN 4.0?

Ông NGUYỄN HỮU THÁI HÒA:  - Việt Nam đang có thuận lợi vô cùng lớn để tham gia vào CMCN 4.0, bởi Việt Nam đang có một nền tảng hạ tầng và công nghệ thông tin rất tốt. Chỉ trong vài năm trở lại đây, số lượng người sử dụng smart phone tăng lên một cách chóng mặt; hệ thống wifi miễn phí được phủ sóng rất nhiều tại các thành phố lớn; cước 3G, 4G nằm trong top rẻ nhất thế giới.

Bên cạnh đó, sự đầu tư mạnh mẽ vào internet, vào hạ tầng công nghệ của các tập đoàn lớn như: Viettel, FPT, VNPT... trong 15 – 20 năm qua đã tạo ra “một thị trường không thể dễ hơn” để làm công nghệ.

Theo số liệu nghiên cứu của Nielsen Việt Nam, tỷ lệ người sử dụng điện thoại thông minh so với số lượng những người sử dụng điện thoại thông thường chiếm 84% vào năm 2017, tăng 10% so với một năm trước. Ở các thành phố thứ cấp, 71% người dân sử dụng điện thoại thông minh trong số 93% người sử dụng điện thoại di động. Đáng chú ý hơn, ở khu vực nông thôn, trong khi 89% dân số sử dụng điện thoại di động, thì đã có 68% trong số đó sở hữu 1 chiếc điện thoại thông minh.

Trong 3 năm qua đã có một số điểm sáng dưới góc độ công nghệ 4.0. Thí dụ như việc phổ cập hóa facebook hay thành công của một số doanh nghiệp sử dụng công nghệ như Uber, Grab. Những tập đoàn này đầu tư vào Việt Nam nhờ hệ thống hạ tầng công nghệ 4.0 đã quá sẵn sàng, họ thành công rất nhanh và kiếm được rất nhiều tiền. 

Mặt khác, nhân lực Việt Nam không hề thua kém các nước, thậm chí còn thông minh, nhanh nhẹn, linh hoạt hơn nhiều quốc gia khác. Đặc biệt, thế hệ trẻ của Việt Nam đã tiếp cận rất nhanh với những công nghệ mới. Điển hình là sự xuất hiện làn sóng khởi nghiệp của các bạn trẻ trong lĩnh vực công nghệ đã sáng tạo ra những phần mềm ứng dụng từ các nền tảng công nghệ số.

- Ngoài những thuận lợi trên, theo ông những khó khăn trong việc áp dụng công nghệ 4.0 vào trong thực tế hiện nay ở Việt Nam?

- Dựa theo bản đồ nghiên cứu sự chuyển động tài chính, nếu đặt vòng tròn 12 giờ bay xung quanh tâm Hà Nội, thì Việt Nam hiện đang nằm trong vùng phủ sóng 5 trung tâm tài chính toàn cầu và khoảng 40% dòng tiền trên thế giới. Tuy nhiên, dòng tiền dù vẫn chạy điên cuồng xung quanh, nhưng lại không chịu dừng ở đáy phễu.

Nguyên nhân chủ yếu do thế giới liên tục thay đổi tiến lên, thì tại Việt Nam vẫn giậm chân tại chỗ. Trên thực tế, những thay đổi về công nghệ mới chỉ thể hiện khá ít ỏi ở một số tập đoàn công nghệ thông tin và viễn thông, khi họ bắt buộc phải làm nghề gia công phần mềm, ứng dụng, quản lý internet, hệ thống bảo mật như FPT, VNPT hay Viettel. Tại những đơn vị này, sự thay đổi vẫn còn rất tụt hậu so với các nước trong khu vực. Mặc dù có nhiều nguyên nhân, nhưng phần lớn do các rào cản về cơ chế của Nhà nước và tư duy ngại thay đổi. 

CMCN 4.0 đang vào Việt Nam nhưng vẫn mang nhiều tính đại chúng, phong trào và truyền thông hơn là hỗ trợ thực sự cho nền kinh tế, và chưa đóng góp giá trị thực tế vào GDP. Thí dụ như nông nghiệp. Việc ứng dụng công nghệ 4.0 đối với người nông dân Việt Nam vẫn còn khó khăn. Do công nghệ này đòi hỏi người nông dân phải sử dụng phần mềm phải thật linh hoạt.

Trong khi bản chất của nông nghiệp Việt Nam vẫn phát triển nhỏ lẻ và manh mún, sử dụng lao động thủ công là chính. Đây là một trong những rào cản lớn trong việc đưa công nghệ 4.0 vào nông nghiệp. 

Ngoài ra, cuộc CMCN 4.0 tác động mạnh mẽ ở hầu hết các lĩnh vực, làm thay đổi phương thức sản xuất, quản trị xã hội, dịch vụ, thương mại… Từ đó tạo nên sự cạnh tranh khốc liệt, thể hiện rất rõ giữa các doanh nghiệp truyền thống và các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ mới. Nếu không chủ động, doanh nghiệp nội có nguy cơ thua ngay trên sân nhà khi làn sóng đầu tư nước ngoài vào nhiều lĩnh vực ngày càng mạnh.

- Để thay đổi bộ mặt kinh tế đất nước trong CMCN 4.0, Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp và người dân cần phải làm gì? 

- Trong cuộc CMCN 4.0, những yếu tố mà các nước như Việt Nam đã và đang tự coi là ưu thế như lực lượng lao động thủ công trẻ, dồi dào sẽ không còn là thế mạnh. Trong tương lai, người dân có thể gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm hơn, bởi những lĩnh vực thủ công giờ đây máy móc đều có thể tác động đến, thậm chí làm tốt hơn. Sự phá vỡ thị trường lao động như vậy có thể xảy ra những vấn đề gây bất ổn về kinh tế - xã hội.

Điều này đòi hỏi người dân cần phải không ngừng trau dồi bản thân, khiến mình đứng ở vị trí cao hơn, có thể điều khiển được máy móc một cách thông minh và hợp lý thì mới không bị đào thải giữa rất nhiều công nghệ tiên tiến hiện nay.
Mặt khác, để lực lượng doanh nghiệp được tổ chức lại, cần có chính sách hỗ trợ thiết thực của Chính phủ. Đồng thời, Chính phủ cần tập trung hoàn thiện cơ chế, thể chế, chính sách, pháp luật để theo kịp với sự phát triển của nền kinh tế số và công nghiệp thông minh.

Ngoài ra, chính bản thân thân cuộc CMCN 4.0 này cũng có những mặt hạn chế, thí dụ như bảo mật thông tin cá nhân. Chính điều này đặt ra thách thức cho Việt Nam trong việc cần phải tự nâng cao công nghệ của chính mình để có thể tạo ra một “hàng rào chắn” vững chắc cho những thông tin này.

Cuộc CMCN 4.0 thực sự là cuộc cách mạng thay đổi Việt Nam nhưng vấn đề không nằm ở công nghệ mà ở cách chúng ta hành động. Nếu chúng ta không muốn thay đổi, không ai có thể giúp được chúng ta.