Việt Nam là quốc gia có quy mô xuất khẩu tăng trưởng mạnh thời gian qua kéo theo số lượng các vụ việc áp phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam gia tăng nhanh chóng.
Cụ thể, giai đoạn 2005-2010 là 25 vụ liên quan đến phòng vệ thương mại, đến giai đoạn 2011-2015 tăng lên 52 vụ và giai đoạn 2016-2021 là 109 vụ. Đến tháng 10/2022, có tổng 224 vụ việc phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Đặc biệt, năm 2022 tình hình biến động địa chính trị trên thế giới làm gián đoạn chuỗi cung ứng, gây tác động trực tiếp tới các hoạt động về phòng vệ thương mại.
Một số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam tiếp tục là đối tượng bị điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại; gia tăng các vụ việc điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa của Việt Nam. Riêng trong 11 tháng đầu năm 2022, các nước đã tiến hành điều tra 16 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Thông tin này được ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại thuộc Bộ Công Thương, đưa ra tại Tọa đàm với chủ đề: “Rủi ro và giải pháp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 21/12 tại Hà Nội.
Theo ông Chu Thắng Trung, có thể nhận thấy việc doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam bị áp dụng biện pháp điều tra và bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại có số lượng ngày càng tăng lên. Cứ 5 năm 1 lần, số lượng các vụ việc tăng gấp đôi, từ 25 vụ đến 52 vụ rồi đến 109 vụ.
Thời gian tới, với xu hướng này hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vẫn tiếp tục có nguy cơ là đối tượng bị điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài. Đáng lưu ý, bên cạnh những biện pháp truyền thống như chống bán phá giá, chống trợ cấp, biên pháp tự vệ, hiện nay cũng bắt đầu xuất hiện các vụ việc mà nước ngoài, nhất là Hoa Kỳ tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp mang tính chất biện pháp lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.
Đây cũng là một cách thức điều tra mới của cơ quan điều tra nước ngoài để mở rộng các biện pháp phòng vệ thương mại ra không chỉ áp dụng với những nước đối tượng ban đầu mà có thể mở rộng áp dụng ra với các nước khác. Hiện nay, trong 16 vụ việc mà Việt Nam đang phải xử lý năm 2022 cũng có một số vụ việc liên quan đến việc điều tra lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại.
Ngoài ra, trong các xu hướng điều tra phòng vệ thương mại về thị trường tiến hành điều tra với hàng hóa của Việt Nam. Nếu như trước đây, chỉ tập trung chủ yếu như Hoa Kỳ, mức độ thấp hơn là Ấn Độ hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, EU… nhưng hiện nay cũng có rất nhiều vụ việc mới liên quan đến những thị trường đã có hiệp định thương mại tự do (FTA).
Hơn nữa, các tiêu chuẩn điều tra cũng theo xu hướng chặt chẽ, khắt khe hơn đòi hỏi một nỗ lực rất là lớn của doanh nghiệp để có thể đáp ứng được những yêu cầu của cơ quan điều tra nước ngoài.
Tiến sỹ Lương Đức Long, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ximăng Việt Nam, khi xuất khẩu lớn và có sức cạnh tranh sẽ bị chú ý áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.
Đối với ngành ximăng, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia hàng đầu về xuất khẩu ximăng sang châu Á, châu Âu, châu Phi, châu Mỹ, Nam Mỹ và Australia đều xuất khẩu.
Trong số đó, Philippines, Trung Quốc và Bangladesh là ba thị trường Việt Nam xuất khẩu ximăng nhiều nhất. Đặc biệt, Việt Nam là nước xuất khẩu vào Philippines lớn nhất, chiếm khoảng 92% tổng lượng nhập vào Philippines.
Có lẽ vì vậy, các nhà sản xuất ximăng của Philippines đã kiện Việt Nam bán phá giá gây ảnh hưởng thiệt hại đến sản xuất trong nước. Dù là lần đầu tiên nhưng hiệp dội đã bàn bạc và cũng tập hợp lực lượng để đối phó việc kiện bán phá giá của doanh nghiệp sản xuất xi măng của Philippines.
Bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Luật sư thành viên, Văn phòng Luật sư IDVN cho rằng ngoài các thông tin liên quan tới tiêu chí kỹ thuật liên quan tới tiếp cận thị trường, doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu quy định cơ bản về phòng vệ thương mại tại các quốc gia đó.
Bởi khi điều tra phòng vệ thương mại, mỗi quốc gia sẽ điều tra theo nội luật tức là theo quy định của từng quốc gia, Hoa Kỳ sẽ điều tra theo pháp luật Hoa Kỳ, Philippines sẽ điều tra theo pháp luật của Philippines.
Thêm một thông tin nữa, sau khi doanh nghiệp có thông tin về quy định pháp lý và thị trường, phải thường xuyên theo dõi và cập nhật về những đối thủ cạnh tranh của Việt Nam. Chẳng hạn như Trung Quốc hoặc là Ấn Độ bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại vừa là thuận lợi nhưng đồng thời cũng vừa là nguy cơ đối với Việt Nam.
Bởi doanh nghiệp Trung Quốc hay Ấn Độ khi bị loại bỏ khỏi một thị trường nhập khẩu thì chắc chắn hàng hóa Việt Nam sẽ có cơ hội hơn nhưng đồng thời nguy cơ là Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiếp theo. Đây cũng là một điểm mà các doanh nghiệp cần phải nhìn nhận một cách chính xác hơn về sự kiện đó. Vì vậy, doanh nghiệp cần chuẩn bị được hệ thống số liệu, con người và thậm chí cả về kinh phí để nếu có va vấp vào vụ kiện cũng sẽ biện hộ thành công.
Ông Chu Thắng Trung cho biết thời gian tới, Cục Phòng vệ thương mại tiếp tục duy trì hiệu quả của hệ thống cảnh báo sớm, theo dõi những biến động xuất khẩu của Việt Nam.
Ngoài ra, Cục phòng vệ thương mại đang phối hợp với các địa phương, các hiệp hội ngành hàng để có những hoạt động cung cấp thông tin, những hoạt động trao đổi chia sẻ thông tin về phòng vệ thương mại, về các nguyên tắc điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại một cách cơ bản nhất cho doanh nghiệp.
Hơn nữa, với hệ thống các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, hệ thống các kênh thông tin khác, thậm chí có những kết nối thông tin riêng với các cơ quan điều tra để trao đổi cụ thể và có những hướng dẫn những tư vấn cụ thể hơn khi có sự việc xảy ra.
Đặc biệt, Cục phòng vệ thương mại sẽ tiến hành triển khai để doanh nghiệp có thể tận dụng được tốt nhất những cơ hội do quá trình tiến trình hội nhập quốc tế đem lại. Đồng thời, qua đó ngăn ngừa phòng tránh được những rủi ro và để có được hiệu quả tốt nhất của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
