Nỗi lo gia tăng nợ xấu

06/01/2022 08:29 Theo dõi Đầu Tư Tài Chính trên

(ĐTTCO) - Mặc dù bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 nhưng tín dụng nền kinh tế cả nước trong năm 2021 ước tăng hơn 13% so với năm trước. Tuy nhiên, bên cạnh tín hiệu tích cực thì nợ xấu lại tăng mạnh, dấy lên sự lo lắng.

Giao dịch tại một ngân hàng ở TPHCM. Ảnh: HẠNH NHUNG

Nợ xấu gia tăng

Tại cuộc họp triển khai nhiệm vụ ngành ngân hàng năm 2022, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết, NHNN đặt mục tiêu năm 2021 duy trì tỷ lệ nợ xấu dưới 3%, nhưng do diễn biến phức tạp của dịch bệnh, tỷ lệ nợ xấu của ngành ngân hàng tăng mạnh. Nếu tính toán một cách cụ thể, tỷ lệ nợ xấu trong năm 2021 có thể cao hơn 8%.

Mặc dù chưa có số liệu đầy đủ cả năm 2021, nhưng thống kê báo cáo tài chính quý 3-2021 của các ngân hàng thương mại (NHTM) cho thấy, dư nợ xấu tuyệt đối tại 27 NHTM tính đến hết quý 3 năm 2021 đã tăng lên 111.000 tỷ đồng, cao hơn 26% so với đầu năm. Trong đó, 10 ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu tăng, do doanh nghiệp vay phải đối mặt với rất nhiều khó khăn bởi dịch Covid-19. Các NHTM Nhà nước cũng có nợ xấu tăng mạnh do chiếm phần lớn tổng tín dụng của toàn ngành.

Cụ thể, tỷ lệ nợ xấu của Vietcombank đã tăng gần gấp đôi so với đầu năm 2021, lên mức 1,1%. Trong đó, nợ xấu nhóm 4 (nợ nghi ngờ) tăng 14 lần, nhóm 5 (nợ khó đòi) tăng 45%.

Tương tự, tỷ lệ nợ xấu của Vietinbank cũng tăng gần gấp đôi so với cuối năm 2020, lên mức 1,66%, trong đó nợ nhóm 4 tăng gấp 10 lần. Dù có tỷ lệ nợ xấu giảm nhẹ, nhưng nợ xấu nhóm 5 của BIDV cũng chiếm tới 76% tổng nợ xấu.

Các NHTM tư nhân có nợ xấu tăng mạnh phải kể đến: LienVietPostBank tăng 10% so với đầu năm 2021, lên gần 2.700 tỷ đồng (tính đến cuối quý 3-2021); Techcombank tăng 41% so với đầu năm 2021, lên 1.820 tỷ đồng; NamABank tăng tới 148,7% so với đầu năm 2021, lên 1.849 tỷ đồng; ACB tăng 53,4%, lên 2.822 tỷ đồng…

Nhiều ngân hàng tăng mạnh trích lập dự phòng rủi ro để xử lý nợ xấu. Ảnh: PHAN LÊ

Trích lập dự phòng cao

Hiện các NHTM đang thực hiện Thông tư hướng dẫn của NHNN về giảm, hoãn, cơ cấu hỗ trợ doanh nghiệp để không gây tắc nghẽn mạch máu kinh tế. Tức là thực trạng nợ xấu của các tổ chức tín dụng vẫn chưa bộc lộ hết, vì đang được phép cơ cấu và giữ nguyên nhóm nợ đối với khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Tuy nhiên, toàn bộ dư nợ được cơ cấu là nợ dưới chuẩn nên khả năng trở thành nợ xấu rất cao.

Lường trước nợ xấu từ nợ tái cơ cấu nên nhiều NHTM đã tăng mạnh trích lập dự phòng rủi ro để gia tăng “bộ đệm” chống đỡ. Việc tăng mạnh trích lập dự phòng đã ăn mòn lợi nhuận của các ngân hàng. Cụ thể, mặc dù lợi nhuận lũy kế 3 quý đầu năm 2021 của nhiều NHTM báo lãi trên 10.000 tỷ đồng, nhưng mức tăng trưởng lợi nhuận trong quý 3 của các NHTM lại ở mức thấp, thậm chí còn âm so với cùng kỳ.

Chẳng hạn, lợi nhuận trước thuế trong quý 3 của Vietcombank chỉ tăng 15,2% so với cùng kỳ, thấp hơn nhiều so với các NHTM tư nhân khác. Tăng trưởng lợi nhuận quý 3 của VietinBank cũng chỉ ở mức 5,4%, còn BIDV có lợi nhuận trước thuế quý 3 thậm chí giảm 1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Lý giải lợi nhuận tăng thấp, đại diện VietinBank cho biết, ngân hàng đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ khách hàng và trích lập dự phòng rủi ro cao hơn mức quy định. Theo lãnh đạo Vietinbank, việc trích lập dự phòng cao không chỉ đảm bảo cho các khoản nợ xấu phát sinh do dịch Covid-19 mà còn là cơ sở để xử lý các biến cố cho ngân hàng trong năm 2022.

Lãnh đạo Vietcombank cũng cho biết, là ngân hàng đầu tiên trích lập dự phòng 100% cho cả dư nợ tái cơ cấu theo quy định của NHNN. Điều này có thể làm ảnh hưởng lợi nhuận ngân hàng trong năm 2021 nhưng sẽ có lợi trong các năm tới. VPBank cũng cho hay, chi phí dự phòng rủi ro quý 3-2021 tăng 28,6% so với cùng kỳ, lên 4.978 tỷ đồng nên đã ăn mòn 65% lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Do đó, lợi nhuận trước thuế hợp nhất trong quý 3-2021 giảm 4,1% so với cùng kỳ.

Theo lãnh đạo VPBank, gia tăng trích lập dự phòng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới lợi nhuận ngân hàng. Tuy nhiên, việc này là cần thiết trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn rất nhiều rủi ro, ảnh hưởng bất định đến nền kinh tế.

Đánh giá về tình hình nợ xấu của ngành ngân hàng, các công ty chứng khoán nhận định, dù nợ xấu có thể gia tăng nhưng vẫn trong tầm kiểm soát. Hơn nữa, nợ cần chú ý (nợ nhóm 2) của các ngân hàng tăng trong quý 3 có thể gây áp lực tăng nợ xấu trong tương lai, nhưng các khoản nợ tái cơ cấu được kỳ vọng sẽ trở lại bình thường khi tình hình dịch được kiểm soát, các doanh nghiệp dần khôi phục sản xuất kinh doanh.

Theo Công ty Chứng khoán Agriseco, mặc dù nợ xấu đang hiện hữu nhưng không quá lo ngại vì các ngân hàng đã chủ động trích lập dự phòng lên mức cao kỷ lục. Cùng với đó, thị trường bất động sản (tài sản đảm bảo chính của các ngân hàng) duy trì mặt bằng giá và thanh khoản tích cực sẽ là những điều kiện thuận lợi để các ngân hàng xử lý nợ trong thời gian tới.

* Ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc NHNN: Kiểm soát chặt vốn chảy vào lĩnh vực rủi ro

Dịch bệnh kéo dài khiến doanh nghiệp, khách hàng gặp khó khăn, vòng quay vốn chậm, dòng tiền đứt gãy, doanh thu giảm. Điều này dẫn đến việc mất khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn, gia tăng rủi ro về thu hồi nợ... Năm nay, những tác động của dịch bệnh đến ngành ngân hàng sẽ mạnh hơn do có độ trễ. Do đó, NHNN sẽ đẩy mạnh thực hiện các giải pháp để kiểm soát và xử lý nợ xấu, ngăn ngừa, hạn chế tối đa nợ xấu mới phát sinh. Đồng thời, sẽ tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động của tổ chức tín dụng, đặc biệt là đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao, để duy trì tỷ lệ nợ xấu ở mức an toàn dưới 3%.

Theo đó, về tín dụng cho vay đối với lĩnh vực chứng khoán, bất động sản và những doanh nghiệp phát hành trái phiếu có biểu hiện không lành mạnh, sẽ không được tập trung vốn, tăng cường kiểm soát chặt chẽ. Tín dụng cho nhà ở xã hội, nhu cầu nhà ở thực của người dân sẽ được ngân hàng ưu tiên vốn.

* Ông Nguyễn Quốc Hùng - Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng: Cần sớm luật hóa xử lý nợ xấu

Dịch Covid-19 khiến tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu tăng cao trở lại. Trong khi đó, Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội hết hiệu lực chỉ trong vài tháng nữa, khiến áp lực xử lý nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng trong thời gian tới là rất lớn. Vì vậy, việc luật hóa xử lý nợ xấu sẽ làm tăng hiệu lực, hiệu quả của công tác thể chế.

Do đó, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đề nghị NHNN báo cáo Chính phủ sớm tổng kết Nghị quyết 42, trên cơ sở đó đề xuất, trình Quốc hội cho kéo dài hiệu lực Nghị quyết 42/2017 hoặc ban hành Luật Xử lý nợ xấu để có thêm các công cụ hữu hiệu trong việc xử lý nợ xấu. Việc luật hóa các quy định về xử lý nợ xấu là rất cần thiết, khi đó lĩnh vực xử lý nợ xấu sẽ có văn bản luật riêng để điều chỉnh, có giá trị pháp lý cao hơn, giúp cho ngành ngân hàng và các cơ quan nhà nước liên quan phối hợp xử lý nợ xấu hiệu quả hơn.

* TS Lê Xuân Nghĩa - Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính tiền tệ quốc gia: Các gói hỗ trợ nên ưu tiên cho người lao động

Năm 2021 do dịch bệnh tàn phá nên tăng trưởng kinh tế thấp kỷ lục. Trong bối cảnh đó, NHNN đã hoàn thành xuất sắc mục tiêu của mình là kiểm soát lạm phát ở mức thấp, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Mặc dù dịch Covid-19 khiến nợ xấu có xu hướng tăng mạnh, song tất cả các ngân hàng đều có thanh khoản tốt. Nhiều ngân hàng còn phải giảm lãi vay hỗ trợ doanh nghiệp từ nguồn lợi nhuận của mình. Nhiều người cho rằng, các ngân hàng lãi lớn, việc hỗ trợ doanh nghiệp là đương nhiên. Tuy nhiên, thực tế lợi nhuận ngân hàng năm 2021 là lợi nhuận “ảo”.

Nếu thời gian tới, NHNN dừng chính sách giãn hoãn, cơ cấu nợ, hàng loạt khoản vay biến thành nợ xấu, buộc mạnh tay trích lập dự phòng, khi đó lợi nhuận ngân hàng có thể sẽ giảm mạnh. Do đó, năm 2022, NHNN cần tập trung hoàn thiện các công cụ điều hành chính sách tiền tệ theo hướng thị trường hơn. Đồng thời, phải giảm dần các gói giãn, hoãn và yêu cầu các ngân hàng tăng trích lập dự phòng, nhận diện nợ xấu. Các gói hỗ trợ trực tiếp thời gian tới chỉ nên ưu tiên hỗ trợ cho người lao động. Riêng với doanh nghiệp, ngoài gói hỗ trợ lãi suất, cần có nguồn lực tài chính trực tiếp từ ngân sách để bảo lãnh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay chứ không chỉ chăm chăm vào ngành ngân hàng.