Từ Gaza đến biên giới Lebanon-Israel, Erbil ở phía Bắc Iraq, các khu vực đồi núi ở phía Tây Yemen, đến những vùng nước căng thẳng của Biển Đỏ… các nhà quan sát lo ngại Israel, Iran, Lebanon và Yemen, có thể lao mình vào cuộc chiến tranh khu vực.
Chơi với lửa
Gốc rễ của những xung đột này có lịch sử hàng ngàn năm. Điều này kết hợp với các đụng độ nhỏ, chủ nghĩa dân tộc và hiềm khích tôn giáo, cơ hội chính trị, cùng với các tư tưởng bảo thủ và sự quá khích của cộng đồng… ngày càng làm gia tăng tính bất ổn của Trung Đông.
Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất hiện nay là ở biên giới giữa Bắc Israel và Lebanon. Trước tình hình căng như dây đàn giữa Hezbollah và quân đội Israel, Tổng Thư ký Liên hiệp quốc António Guterres đã đưa ra lời kêu gọi hôm 19-1: "Hãy dừng lại việc chơi với lửa qua Đường Xanh, giảm căng thẳng và chấm dứt hành động thù địch".
Sau cuộc tấn công của Hamas ngày 7-10-2023, chính quyền Israel đã cố thuyết phục Mỹ rằng Hezbollah chính là người lên kế hoạch cho cuộc tấn công đó, và đang lên kế hoạch cho cuộc tấn công của chính mình. Vì vậy, Israel cần phải ngăn chặn cuộc tấn công tiềm năng bằng một cuộc tấn công mạnh mẽ, với sự hỗ trợ của Mỹ.
Hình bóng về cuộc chiến tranh lớn tại Trung Đông dường như chỉ là vấn đề thời gian. Trong tất cả xung đột này, một sự thực rõ ràng vẫn tồn tại: mỗi cuộc tấn công, mỗi phản ứng, đều có tiềm năng tạo ra một cơn bão toàn diện.
Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng nào chứng minh sự tham gia của Hezbollah trong cuộc tấn công của Hamas, hay kế hoạch tấn công tiềm năng được Israel đề cập. Một quan chức cấp cao của Mỹ đã gọi nó là "thông tin tình báo kém".
Người này tiết lộ Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thực hiện nhiều cuộc gọi hàng ngày tới các quan chức Israel để ngăn chặn một cuộc tấn công của Israel vào Hezbollah, cảnh báo về nguy cơ xung đột hỗn loạn không thể kiểm soát.
Nicholas Blanford, một chuyên gia tại Anh, mô tả cuộc xung đột giữa Hezbollah và Israel hiện nay: "Sân bay, nhà máy điện, cảng biển, căn cứ quân sự, trung tâm mua sắm…, tất cả đều sẽ bị nhắm mục tiêu bằng tên lửa. Toàn bộ đất nước Israel sẽ bị đóng cửa.
Những đợt phóng tên lửa với con số lên đến hàng ngàn có thể làm cho hệ thống phòng không của Israel bị áp đảo. Tên lửa hiện đại mang theo đầu đạn chiến lược nặng 500 kg, với tầm hoạt động hơn 300 km, độ chính xác trong vòng 10-20m. Cuộc tấn công bằng tên lửa của Hamas sẽ trở nên nhỏ bé nếu so với thảm họa mà Hezbollah có thể gây ra cho Israel".
Quân đội Israel rõ ràng nhận thức được kịch bản này, nên đang duy trì an ninh cao độ dọc theo biên giới ở mức cao nhất trong 17 năm kể từ cuộc chiến tranh năm 2006. Việc duy trì tình trạng này cho đến nay gây áp lực cho cả 2 bên, với những vụ nổ súng diễn ra. Trong những tuần gần đây, lời lẽ và hành động chiến tranh của Israel đã gia tăng.
Các động thái liên tiếp bao gồm việc tiêu diệt Saleh al-Arouri, một lãnh đạo cao cấp của Hamas tại Lebanon, ngay tại trung tâm của khu vực được xem là địa bàn hùng mạnh của Hezbollah ở phía Nam Lebanon; và sau đó là vụ ám sát một chỉ huy Lực lượng Radwan của Hezbollah.
Rủi ro khó tránh khỏi?
Dĩ nhiên mỗi cuộc tấn công đều dẫn đến những phản ứng đi kèm. Sau khi al-Arouri bị ám sát, Hezbollah đã tấn công một trạm radar của Israel, gây ra thiệt hại lớn. Sau "vụ ám sát" tiếp theo, họ phóng tên lửa vào trụ sở Bộ tư lệnh Bắc của Lực lượng Phòng vệ Israel tại Safed. Mô tuýp “cục sắt quăng qua, cục chì ném lại” nếu không kiểm soát có thể dẫn đến chiến tranh mở rộng.
Cho đến nay, Tổng thư ký Hezbollah Hassan Nasrallah gần như đã phớt lờ khả năng đàm phán như một giải pháp (liên quan đến Israel phải rút lui khỏi các khu vực biên giới bị chiếm đóng).
Ở Washington, lo ngại về cuộc chiến tranh giữa Israel và Hezbollah đã trở thành vấn đề nghị sự quan trọng. Tuy nhiên, các báo cáo gần đây cho thấy sự thay đổi trong giả định về ai có thể khởi xướng một cuộc xung đột như vậy. Mỹ đã báo với Israel rằng Washington sẽ hỗ trợ can thiệp nếu Hezbollah vượt qua biên giới, nhưng sẽ không làm vậy nếu Israel là bên khởi phát hành động quân sự trước.
Các quan chức chính phủ tin rằng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu mong muốn một cuộc chiến tranh với Hezbollah, vì biết rằng sự nghiệp chính trị của ông có thể kết thúc khi xung đột ở Gaza kết thúc.
Trong khi Thủ tướng Netanyahu có vẻ cổ súy cho cuộc chiến tranh với Hezbollah, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Gallant và Tổng Tham mưu trưởng Halevi lại tin rằng những kế hoạch như vậy dường như ngày càng không thực tế. Chuyên gia Lebanon Nicholas Blanford nói: ""Israel muốn đẩy Hezbollah trở lại sông Litani, 20-30km về phía Bắc, nhưng Hezbollah cũng có các căn cứ tên lửa ở xa hơn về phía Bắc.
Chúng ta đang nói về hàng ngàn, có lẽ hàng chục ngàn tên lửa. Israel không thể nào loại bỏ hết chúng". Khi quân đội Israel hoạt động mạnh mẽ hơn, việc kiểm soát sẽ trở nên khó khăn hơn. Trong tình hình một cuộc chiến tranh quy mô lớn sắp diễn ra, Israel và Hezbollah có thể thấy mình đang khởi đầu cuộc xung đột khu vực vượt xa Gaza về số lượng và thương vong tên lửa.
Trong khi đó, ở Yemen, các nhóm Hồi giáo đang gia tăng. Với gần 100.000 người chết đói và 10 triệu người khác đang đối mặt với nguy cơ đói, các cuộc tấn công của Houthi, bao gồm cả các cuộc tấn công bằng tên lửa vào Jizan ở phía Tây Saudi Arabia, đang leo thang.
Điểm đặc biệt của những cuộc tấn công này là việc sử dụng tên lửa đạn đạo Saudi Arabia không thể phòng thủ được. Trong khi các cuộc tấn công của Houthi trước đây tập trung vào tên lửa đạn đạo tầm ngắn, hiện nay họ sử dụng tên lửa có tầm xa hơn, tăng nguy cơ và thiệt hại tiềm ẩn.
Ngay cả ở những vùng nước của Biển Đỏ, chiến tranh cũng đang ngày càng gần kề. Vào tháng 12-2023, Saudi Arabia công bố kế hoạch kiện Iran tại Tòa án Quốc tế về các cuộc tấn công vào tàu cá và cơ sở dầu của nó.
Tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ngày 24-10-2023 ở New York (Mỹ), Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã từng cảnh báo, tình hình ở Trung Đông đang tồi tệ hơn từng giờ với nguy cơ chiến tranh lan rộng khắp khu vực. Khu vực Trung Đông đang đứng trước nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh lớn.
