Điều gì đang xảy ra với Kim Jong-un? Liệu em gái ông có thay thế anh trai?

Những tin đồn về sức khỏe của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un đã rộ lên trong năm nay và mới nhất là việc ông đã trao cho em gái mình, Kim Yo-jong, quyền quản lý một phần đất nước để giảm bớt khối lượng công việc của mình.

Nhưng các nhà quan sát lâu năm đã dấy lên sự hoài nghi về những tuyên bố này, chỉ ra rằng không ai nắm được đầy đủ tình hình ở Triều Tiên

Cho rằng sự ổn định của Bình Nhưỡng là mối quan tâm của thế giới vì kho dự trữ đầu đạn hạt nhân của nước này có thể tăng lên 100 vào cuối năm, cuộc đấu tranh để đọc các tín hiệu vẫn tiếp tục.

Sức khỏe Kim Jong-un vẫn ổn?

Sức khỏe của ông Kim đã được theo dõi chặt chẽ kể từ khi một nhà lập pháp cũ ở Hàn Quốc tuyên bố rằng nhà lãnh đạo đã hôn mê.

"Tôi tin ông ta đang hôn mê, nhưng cuộc sống của ông ta vẫn chưa kết thúc", Jang Sung-min cho biết trên trang Facebook của mình vào ngày 21 tháng 8.

Jang, cựu trợ lý của cố Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung, trích dẫn một nguồn tin giấu tên ở Trung Quốc cho biết thông tin của ông. Ông chỉ ra đánh giá của cơ quan gián điệp Hàn Quốc cùng ngày rằng ông Kim đã giao một số nhiệm vụ mới cho các phụ tá của mình, bao gồm cả em gái Kim Yo-jong, như một bằng chứng thêm cho tuyên bố của ông.

Jang nhấn mạnh rằng nhà lãnh đạo tối cao của miền Bắc sẽ chỉ từ bỏ một số quyền lực của mình nếu ông ta mất khả năng nghiêm trọng.

Tuyên bố của ông nhanh chóng lan truyền trên các phương tiện truyền thông trên toàn thế giới, tạo ra các tiêu đề cho thấy nhà lãnh đạo thế hệ thứ ba bị bệnh nặng.

Tuy nhiên, có rất ít lý do để tin vào tuyên bố của ông Jang hoặc những suy đoán liên quan rằng nhà lãnh đạo Triều Tiên đang ở ngưỡng cửa tử.

Vào ngày 26 tháng 8, phương tiện truyền thông nhà nước Triều Tiên đã chụp ảnh ông Kim chủ trì một cuộc họp Bộ Chính trị của Đảng Công nhân cầm quyền được triệu tập vào ngày hôm trước để thảo luận về các biện pháp đối phó với bão Bavi và Covid-19

Trên thực tế, những tuyên bố của ông Jang về sức khỏe của ông Kim không phải là mới - vào tháng 4, ông nói với một tạp chí Hàn Quốc rằng nhà lãnh đạo Triều Tiên đang hôn mê. Ông cho rằng những bức ảnh chụp ông Kim trên các phương tiện truyền thông nhà nước kể từ đó là giả mạo.

Tại sao có rất nhiều tin đồn về ông Kim?

Sức khỏe của ông Kim thường xuyên là nguồn tin đồn và đồn đoán không có căn cứ, một phần do cân nặng và thói quen hút thuốc nhiều của ông, nhưng cũng do công chúng thèm khát thông tin về nhà nước bí ẩn dẫn đến việc khuếch đại ngay cả những tuyên bố có nguồn gốc mỏng manh nhất.

Vào tháng 4, tin đồn đã trở nên quá khích sau khi CNN đưa tin rằng Washington đang "theo dõi thông tin tình báo" liệu ông Kim đang gặp "nguy hiểm nghiêm trọng" sau cuộc phẫu thuật. Bản báo cáo dẫn lời một quan chức Mỹ giấu tên đã làm dấy lên nhiều đồn đoán rằng ông Kim đang bị bệnh nặng hoặc thậm chí đã chết.

Sau gần ba tuần rời khỏi ánh đèn sân khấu, vào tháng 5, ông Kim đã được chụp ảnh tham dự lễ khai trương nhà máy sản xuất phân bón ở Sunchon, gần thủ đô Bình Nhưỡng.

Rachel Minyoung Lee, cựu chuyên gia phân tích về Triều Tiên của chính phủ Hoa Kỳ, cho biết: “Bản chất không rõ ràng bất thường của Triều Tiên có xu hướng dẫn đến nhiều thông tin sai lệch và phân tích kém về tình hình đất nước. Điều đó đặc biệt đúng với giới lãnh đạo Triều Tiên, đây là một chủ đề khó nắm bắt ngay cả đối với những chuyên gia đã nghiên cứu về Triều Tiên hàng chục năm.”

Kim Yo-jong có phải là nhà lãnh đạo sắp tới?

Mặc dù rất khó để quan sát các đòn bẩy quyền lực bên trong Bình Nhưỡng, nhưng có sự đồng tình rộng rãi rằng Kim Yo-jong, em gái của nhà lãnh đạo, ngày càng trở thành một nhân vật có ảnh hưởng trong vòng nội bộ của anh trai mình.

Đánh giá của Cục Tình báo Quốc gia Hàn Quốc rằng cô Kim gần đây đã được giao các trọng trách mới, là dấu hiệu mới nhất cho thấy sức ảnh hưởng ngày càng tăng của cô, sau nhiều năm lơ lửng trong các lần xuất hiện trước công chúng của anh trai cô.

Vào tháng 6, phương tiện truyền thông nhà nước đưa tin Kim Yo-jong và một quan chức cứng rắn kỳ cựu đã ra lệnh ngừng liên lạc với miền Nam, trích lời cô Kim nói rằng chính quyền Seoul là "kẻ phản bội và gian lận" vì không ngăn cản các nhà hoạt động đào tẩu Triều Tiên thả tờ rơi chống Bình Nhưỡng qua biên giới liên Triều được quân sự hóa nhiều.

Một vài ngày trước đó, cô đã cảnh báo miền Nam sẽ "buộc phải trả một cái giá đắt" nếu họ không hành động để ngăn chặn "hành vi xấu xa của những con chó lai giống rác rưởi".

Sự nổi tiếng ngày càng tăng của Kim Yo-jong đã dẫn đến suy đoán rằng cô có thể là người đảm nhiệm vị trí tiếp theo nếu anh trai cô không thể cầm quyền, bất chấp các quy tắc gia trưởng mạnh mẽ khiến nữ lãnh đạo ở Triều Tiên không được khuyến khích.

Các quan chức Hàn Quốc đã đưa ra những đánh giá khác nhau về mức độ thẩm quyền của cô Kim trong những ngày gần đây.

Vào ngày 25 tháng 8, Bộ trưởng Quốc phòng Jeong Kyeong-doo nói với các nhà lập pháp Kim Yo-jong có khả năng kiểm soát Cục Tổ chức và Hướng dẫn đầy quyền lực, cơ quan thực thi tư tưởng đảng và giám sát các cuộc bổ nhiệm chính trị.

Bộ trưởng Bộ Thống nhất miền Nam Lee In-young cùng ngày đã gọi những đánh giá đưa cô Kim trẻ tuổi trở thành nhân vật số 2 trong chế độ của miền Bắc, hoặc thậm chí ngang hàng với anh trai cô, là "khiên cưỡng".

“Không rõ ông ta đã giao bao nhiêu quyền lực cho em gái mình, Kim Yo-jong, nhưng cô ấy dường như đã đảm nhận những trách nhiệm lớn, đặc biệt là trong quan hệ với Mỹ và Hàn Quốc,” Donald Kirk, một phóng viên kỳ cựu từng thực hiện nhiều chuyến báo cáo ra Bắc.

Lee, cựu nhà phân tích của chính phủ Hoa Kỳ, nói rằng mặc dù "địa vị đặc biệt trong chế độ" của Kim Yo-jong đã rõ ràng trong một thời gian, nhưng vẫn còn phải xem liệu cô ấy có nhiều quyền lực theo ý mình hay không.

“Có thể cô ấy đã được trao nhiều trách nhiệm hơn, nhưng câu hỏi cần đặt ra là liệu cô ấy có được trao nhiều quyền hơn hay không,” bà nói.

“Nói cách khác, cô ấy đã gánh vác thêm khối lượng công việc của Kim Jong-un, hay Kim Jong-un đã giao cho cô ấy quyền chỉ đạo về một số vấn đề nhất định? Tôi nghĩ rằng chúng ta cần thêm bằng chứng để nói với một mức độ tin cậy rằng cô ấy đã được trao nhiều quyền hơn ”.

Các anh chị em khác của Kim Jong-un là ai?

Mối quan hệ của Kim Jong-un với các anh chị em khác của ông bị công chúng xem là coi thường hoặc ghẻ lạnh.

Anh trai của ông, Kim Jong-chul, người được biết đến là một người hâm mộ Eric Clapton, không tham gia vào việc điều hành chế độ và sống một cuộc sống không mấy nổi bật ở Bình Nhưỡng, theo Thae Yong-ho, cựu Phó Đại sứ Triều Tiên ở Anh, đào tẩu sang Hàn Quốc năm 2016.

Kenji Fujimoto, người từng là đầu bếp sushi riêng của nhà lãnh đạo thế hệ thứ hai Kim Jong-il, đã viết trong cuốn hồi ký của mình rằng ông Kim Jong-chul bị cha mình coi là quá kém cỏi đối với vai trò lãnh đạo.

Kim Jong-nam, anh trai cùng cha khác mẹ của Kim Jong-un, đã bị giết trong một vụ ám sát khét tiếng với một chất độc thần kinh hiếm gặp tại Sân bay Quốc tế Kuala Lumpur vào năm 2017, một vụ tấn công được nhiều người cho là do nhà lãnh đạo Triều Tiên ra lệnh.

Người ta biết rất ít thông tin về em gái cùng cha khác mẹ của Kim Jong-un, Kim Sol-song, mặc dù bà được suy đoán là đã nắm giữ các vị trí quan trọng trong các cơ quan ra quyết định khác nhau trong chế độ.

Kim Jong-un là một nhà lãnh đạo như thế nào?

Mặc dù ông Kim chưa làm được gì nhiều để thay đổi hình ảnh của Triều Tiên, nhưng ít nhất ông có phong cách lãnh đạo cởi mở hơn so với cha và ông của mình.

Ông Lim Jae-cheon, Giáo sư nghiên cứu về Triều Tiên tại Đại học Hàn Quốc, cho biết ông Kim cũng cởi mở hơn trong việc thừa nhận những sai lầm về chính sách, một phần do việc sử dụng điện thoại di động nhiều hơn ở Triều Tiên, thông tin bên ngoài có thể dễ dàng truyền vào nước này hơn.

“Đó là một phần trong cách tiếp cận ‘chủ động ’của ông ấy,” Lim nói. “Chủ động tiết lộ những thất bại trong chính sách, ông ấy muốn cho mọi người thấy rằng ông ấy là người chịu trách nhiệm sửa chữa các vấn đề để cải thiện cuộc sống của họ, trong khi việc đổ lỗi cho chính sách được chuyển sang các quan chức khác (đảng và chính phủ)”.

Kirk nói ông Kim đã củng cố quyền lực kể từ khi kế vị cha mình vào tháng 12 năm 2011. Ngoài việc loại bỏ một số kẻ thù, bao gồm cả anh trai cùng cha khác mẹ của mình Kim Jong-nam và dượng Jang Song-thaek - chồng của cô ruột mình, ông Kim cũng đã loại bỏ những người có thể bị coi là trái với chính sách của ông.

“Ông Kim đã xuất hiện như một người đàn ông mạnh mẽ với phong thái đôi khi lôi cuốn, như đã thấy trong ba cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Hình ảnh của ông ấy là một nhà lãnh đạo hoàn toàn nắm quyền kiểm soát, nhưng năm nay đã có những dấu hiệu cho thấy ông ấy đang mất dần quyền lực,” Kirk lưu ý.

Chỉ ra rằng các chuyến đi và sự kiện mà Kim đã tham dự trên khắp đất nước ngày càng ít đi, Kirk nói rằng Kim dường như đã thừa nhận sự thất bại của đất nước trong cải cách kinh tế.

Olga Krasnyak, trợ lý giáo sư quan hệ quốc tế tại Trường Kinh tế Cao cấp Đại học Nghiên cứu Quốc gia Moscow, cho biết mặc dù ông Kim còn trẻ nhưng nhà lãnh đạo Triều Tiên tỏ ra có năng lực và trưởng thành.

“Đối với thế giới bên ngoài, ông Kim không ngừng theo đuổi nền pháp chế và ngoại giao kế thừa từ những người tiền nhiệm của mình,” Krasnyak nói và nói thêm rằng ông Kim theo cách tiếp cận dựa trên chủ nghĩa hiện thực bao gồm các chiến lược để tỏ ra mạnh mẽ nhất có thể, ít nhất là ở cấp khu vực.

Triều Tiên vẫn ‘sạch Covid-19’?

Triều Tiên, quốc gia đã khóa biên giới vào tháng Giêng, vẫn chưa xác nhận bất kỳ ca virus corona nào, mặc dù nhiều nhà quan sát nghi ngờ rằng đất nước đã có thể ngăn chặn virus.

Tại cuộc họp Bộ Chính trị mới nhất vào thứ Ba 25/8, ông Kim bày tỏ lo ngại về “những thiếu sót” trong phản ứng của đất nước với đại dịch.

“Cuộc họp đã nghiêm túc đánh giá một số khiếm khuyết trong công tác chống dịch khẩn cấp cấp nhà nước để kiểm tra sự xâm nhập của virus ác tính và nghiên cứu các biện pháp khẩn cấp khắc phục những khiếm khuyết”, KCNA đưa tin.

Theo các nhân viên nhân đạo và các chuyên gia y tế quen thuộc với đất nước, hệ thống y tế cổ xưa và quá thô sơ của miền Bắc sẽ phải vật lộn để đối phó với bất kỳ đợt bùng phát vi rút lớn nào.

Đại dịch cũng có khả năng giáng một đòn nặng nề vào nền kinh tế vốn đang mỏng manh của đất nước vốn đang chịu nhiều áp lực do các lệnh trừng phạt quốc tế và lũ lụt do mưa lớn đang diễn ra.

Tuần trước, ông Kim được báo chí nhà nước dẫn lời thừa nhận rằng “mức sống của người dân không được cải thiện đáng kể” sau khi kế hoạch kinh tế 5 năm của ông phải đối mặt với “những thách thức không thể tránh khỏi và bất ngờ”.

Theo ước tính của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc, nền kinh tế của miền Bắc chỉ tăng 0,4% vào năm 2019, nhưng vẫn là mức tăng trưởng tích cực đầu tiên sau ba năm, theo ước tính của ngân hàng trung ương miền Nam. Hơn 40% dân số bị thiếu dinh dưỡng, theo ước tính của Liên Hợp Quốc.

Lee, cựu nhà phân tích của chính phủ Mỹ, cho biết: “Tình trạng Covid kéo dài và lũ lụt gần đây ở một số vùng canh tác trọng điểm của đất nước rất có thể đã làm trầm trọng thêm tình trạng kinh tế vốn đã tồi tệ của Triều Tiên do các lệnh trừng phạt quốc tế”.

“Tuy nhiên, chúng ta nên nhớ lại rằng đây là một đất nước kiên cường, đã vượt qua những khó khăn gian khổ trong quá khứ, bao gồm cả nạn đói những năm 90, và nó sẽ tồn tại như vậy lần này.”

Liệu Triều Tiên có bao giờ đồng ý phi hạt nhân hóa?

Trước sự đổ vỡ của các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa, các nhà phân tích cho rằng ít nhất là một dấu hiệu tốt khi ông Kim đã không ra lệnh thử tên lửa tầm ngắn hoặc tầm trung kể từ tháng 4.

Có vẻ không chắc chắn liệu nhà lãnh đạo Triều Tiên vẫn đang xem xét thử một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa tầm xa khác có khả năng mang đầu đạn tới Mỹ hay không, ông Kim dường như đang lên kế hoạch cho một vụ thử hạt nhân ngầm khác, được tiến hành lần cuối vào tháng 9/2017.

“Vì vậy, toàn bộ vấn đề hạt nhân đang ở trong tình trạng đình chỉ - không có cuộc đàm phán, không có chuyển động rõ ràng về các cuộc đàm phán và không có thử nghiệm. Theo một nghĩa nào đó, đó là một tin tích cực, vì viễn cảnh chiến tranh hạt nhân ngày càng xa vời trong khi Kim tập trung vào cải cách kinh tế,” Kirk nói.

Tuy nhiên, ông Lee bày tỏ sự hoài nghi về một thỏa thuận hạt nhân giữa Mỹ và Triều Tiên trừ khi Washington đồng ý với cách tiếp cận theo từng giai đoạn mà Bình Nhưỡng đã kêu gọi.

Với lệnh cấm thử hạt nhân và ICBM cũng như dỡ bỏ bãi thử hạt nhân ở Punggye-ri, Triều Tiên tin rằng họ đã nhượng bộ Washington.

Ông Lee nói: “Từ quan điểm của Bình Nhưỡng, cách tiếp cận theo từng giai đoạn sẽ phải bắt đầu bằng việc Hoa Kỳ trao lại thứ gì đó cho Triều Tiên”.

Ông Krasnyak nói rằng cách thực tế hơn để tái khởi động phi hạt nhân hóa Triều Tiên là nhờ sự trung gian của các bên thứ ba, chẳng hạn như với Nga mà Bình Nhưỡng có quan hệ thân thiện.

Krasnyak nói: “Triều Tiên cũng cần có sự bảo đảm quốc tế và điều này có thể thực hiện được với sự bảo đảm của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nơi Nga là thành viên thường trực”.

Trong một bài báo gần đây của Rand Corporation, một tổ chức tư vấn của Washington, các tác giả lưu ý rằng giới lãnh đạo Triều Tiên coi khả năng vũ khí hạt nhân của họ là điều cần thiết để bảo vệ sự tồn vong của chế độ.

“Chỉ một mối đe dọa đối với sự tồn vong của chế độ sẽ dẫn đến quyết định hiện hữu là sử dụng vũ khí hạt nhân và có nguy cơ bị tấn công trả đũa lớn”, theo bài báo có tiêu đề “Việc ra quyết định của Triều Tiên: Mở cửa kinh tế, Phá vỡ sự răn đe thông thường và Sử dụng hạt nhân”.

Tờ báo nói thêm rằng Mỹ có khả năng đáng kể trong việc giảm thiểu việc Triều Tiên sử dụng vũ lực hạt nhân thông qua cái mà nước này gọi là sự kết hợp của các biện pháp kiềm chế, các thỏa thuận chính trị nhằm giảm nhận thức về mối đe dọa lẫn nhau và nguy cơ chiến tranh cũng như tiếp tục các mối đe dọa răn đe đáng tin cậy.

Cơ hội để Triều Tiên mở ra là gì?

Trong khi có rất ít dấu hiệu gần đây cho thấy Triều Tiên cởi mở hơn, Kirk lưu ý rằng "sự thay đổi trong các ưu tiên và chính sách không nằm ngoài khả năng".

Một thay đổi có thể xảy ra là trong lĩnh vực cải cách kinh tế, và một đại hội đảng được lên kế hoạch vào tháng Giêng tới, nơi việc công bố và thông qua kế hoạch kinh tế 5 năm có thể là một bước ngoặt cả trong nước và đối phó với phần còn lại của thế giới.

“Có lẽ để hoàn thành Theo kế hoạch, Triều Tiên sẽ phải chấp nhận các thỏa thuận kinh tế với các công ty nước ngoài và các quốc gia sẽ đòi hỏi sự thay đổi về triển vọng”, Kirk lưu ý.

Quốc gia này phần lớn vẫn đóng cửa với các mối quan hệ kinh tế bình thường như được chỉ ra trong thất bại của Orascom, gã khổng lồ viễn thông Ai Cập, trong việc thu hồi lợi nhuận hoặc thậm chí chỉ thu hồi vốn đầu tư vào mạng điện thoại di động của Triều Tiên.

Lập luận rằng Triều Tiên ít có khả năng mở cửa với thế giới bên ngoài hơn, Krasnyak nói rằng điều này là do đất nước đi theo con đường riêng của mình là "chính trị dựa trên chủ nghĩa hiện thực và sự tự cường".

Bà cũng gợi ý rằng "quân bài hoang dã" trong hành vi tương lai của Bình Nhưỡng sẽ là duy trì sự cân bằng giữa Trung Quốc và Nga.

Tờ Rand chỉ ra rằng liệu ông Kim có quyết định áp dụng một mô hình kinh tế mới hay không sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như sự suy thoái nhanh chóng về tài chính của chính quyền trung ương, sự nới lỏng về sự cần thiết của sự trong sạch về tư tưởng, và quan trọng nhất là việc bị cách chức hoặc chết của các nhà lãnh đạo chủ chốt từng phản đối cải cách.

Các yếu tố khác ảnh hưởng đến các quyết định cải cách bao gồm nạn đói mới xảy ra và nhu cầu cải thiện điều kiện sống phổ biến đe dọa làm lung lay quyền lực của Bình Nhưỡng, lây lan tham nhũng và xói mòn quyền kiểm soát đối với khu vực kinh tế do nhà nước lãnh đạo, và/hoặc sự mất mát lớn của những người bảo trợ (Nga và Trung Quốc), tờ báo nói.