(ĐTTCO)-Để xây dựng cơ cấu thu ngân sách bền vững, cùng với cải cách đồng bộ hệ thống chính sách thuế, nhiều ý kiến cho rằng cần có chính sách để động viên vào ngân sách nhà nước (NSNN) các nguồn thu tiềm năng như thuế tài sản, các khoản thu liên quan đến tài nguyên… Tuy nhiên, theo các chuyên gia đây là điều không dễ dàng.
Thuế tài sản là loại hình đang bị bỏ ngỏ rất lớn, nhưng để thu lại thiếu sự đồng bộ giữa các luật.
Hụt nguồn do FDI và TNCN
Trong báo cáo “Phân tích cấu trúc, xu hướng và gánh nặng thuế tại Việt Nam: Hướng tới hệ thống thuế công bằng”, do Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) công bố mới đây, cho thấy dư địa về nguồn thu từ thuế của Việt Nam thực sự không còn nhiều.
Hiện là nước có thu nhập thấp nhất trong nhóm các nước ASEAN, nhưng tỷ trọng thu thuế/GDP của Việt Nam cao nhất. Trong đó, thu từ phí, lệ phí và các nguồn thu không phải từ thuế tăng một cách tương đối trong cơ cấu thu ngân sách.
Tốc độ tăng thu thuế tương đương với tốc độ tăng của GDP. Kể từ năm 2011, tỷ lệ thuế trên GDP của Việt Nam ổn định ở mức quanh 18%. Có nghĩa GDP tăng thuế cũng tăng theo.
Trong khi đó, tỷ trọng thuế trực thu đã giảm liên tục trong giai đoạn 2012-2017, từ 44,6% năm 2012 xuống còn 33,8% năm 2017. Điều này phần nào làm giảm tính lũy tiến của hệ thống thuế Việt Nam.
Tuy nhiên, trong giai đoạn 2018-2019, số liệu ước tính của Bộ Tài chính cho thấy tỷ trọng thuế trực thu có xu hướng tăng trở lại, ước đạt 38,9% năm 2019. Còn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất, dù đang có xu hướng giảm.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến hụt thu nguồn thuế là việc áp dụng ngày càng nhiều các ưu đãi thuế cho khu vực DN, đặc biệt là DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Trong khi đó, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) tăng trưởng mạnh nhưng vẫn đóng góp khiêm tốn trong tổng thu NSNN.
Tỷ trọng của thuế gián thu trong tổng thu thuế ngày càng tăng và đã vượt con số 60% vào năm 2016, chiếm 11% GDP. Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là nguồn thu chiếm 50-60% tổng số thu của thuế gián thu trong giai đoạn 2006-2019.
Không còn nhiều dư địa mở rộng
Theo đánh giá của VEPR, xu hướng chung trong những năm tới là các nguồn thu từ các loại thuế như TNDN, thuế xuất nhập khẩu… sẽ giảm mạnh, bởi Việt Nam hiện đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) nên sẽ thực hiện các cam kết về cắt giảm thuế. Dư địa đáng kể nhất đối với lĩnh thuế lúc này là thuế tài sản. Tuy nhiên, việc luật hóa và thực thi loại thuế này lại rất phức tạp, thiếu tính khả thi.
Theo TS. Nguyễn Ngọc Tuyến, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Bộ Tài chính), trong giai đoạn 2011-2020, Bộ Tài chính từng có dự thảo thuế tài sản và thảo luận vấn đề này nhưng chưa ban hành được, vì thiếu sự đồng bộ giữa các bộ luật.
Đơn cử như Luật Đất đai năm 2013, quy định giá đất do Nhà nước ban hành để làm căn cứ xác định giá tính thuế trong hoạt động chuyển nhượng, chuyển đổi. Tuy nhiên, giá nhà đất lại do thị trường quyết định, do đó việc ban hành luật là khó khả thi.
Song dù chưa có thuế tài sản nhưng chúng ta đã thực hiện một số loại thuế liên quan tới tài sản, như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế sử dụng đất nông nghiệp...
Cụ thể, với thuế sử dụng đất phi nông nghiệp có 3 mức thuế suất 0,03% với đất nằm trong hạn mức, 0,07% với diện tích đất vượt hạn mức không quá 3 lần và 0,15%. Với thuế sử dụng đất nông nghiệp, lệ phí trước bạ đối với nhà, đất, súng, tàu, thuyền, máy bay, mô tô và ô tô các loại, mức thu phổ thông là 2%; trong đó với nhà và đất là 0,5%, với tàu thuyền 1%, đặc biệt ô tô dưới 10 chỗ ngồi có thể bị đóng phí trước bạ ở mức 10-20%.
Tuy nhiên, số thu từ các loại thuế này chỉ đóng góp vào ngân sách một phần khiêm tốn. Cũng theo TS. Nguyễn Ngọc Tuyến, đây là loại thuế cổ xưa nhất của các loại thuế.
Cơ cấu lại nguồn thu
Cơ cấu nguồn thu hiện nay vẫn chủ yếu nhờ vào các khoản thu không tái tạo, như thoái vốn DNNN, tài nguyên, tài sản công hoặc nguồn thu từ đất. Trong khi đó, mở rộng nguồn thu từ biện pháp mở rộng các sắc thuế lại không khả thi và không còn dư địa.
Thực tế hiện nay cho thấy, khi xét về quy mô cơ cấu thu NSNN vẫn đang tồn tại nhiều hạn chế. Trong cơ cấu nguồn thu vẫn chủ yếu nhờ vào các khoản thu không tái tạo, như thoái vốn DNNN, tài nguyên, tài sản công, nhưng tỷ trọng thu này trong tổng thu NSNN có xu hướng giảm. Ở góc độ địa phương, mức độ tự chủ của thu ngân sách còn hạn chế, phụ thuộc nhiều vào nguồn thu từ đất.
Đã vậy, vấn đề tính thuế trong nền kinh tế số cũng đặt ra thách thức cho cơ quan thuế và chính sách thuế… Trong bối cảnh mở rộng nguồn thu ngân sách từ biện pháp mở rộng các sắc thuế không khả thi và không còn dư địa, thu thuế theo chiều sâu và bổ sung các nguồn thu ngoài ngân sách có thể xem là giải pháp trong trung hạn.
Theo PGS.TS Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VEPR, các nguồn thu ngoài thuế đang tăng lên đáng kể trong cơ cấu nguồn thu ngân sách. Điều này cũng hàm ý Việt Nam cần thực hiện linh hoạt các giải pháp quản lý chặt chẽ nguồn thu, cân nhắc thận trọng trong việc tăng thu từ các nguồn bán tài sản, quyền tài sản.
Vấn đề đặt ra lúc này, cần kiểm soát chặt vấn đề chi ngân sách, từ đó tạo ra “đệm” an toàn cho chính sách tài khóa. Cần có phương án cắt giảm chi tiêu hiệu quả và tìm nguồn thu bền vững hơn, đẩy nhanh tiến độ dự án thuế tài sản, đưa vào chương trình làm luật của Quốc hội trong nhiệm kỳ 2021-2026.
Đồng thời, cũng cần có những thay đổi trong tỷ lệ, số lượng thu nhập hoặc đối tượng phải nộp thuế liên quan đến từng khung để tính thuế suất thuế TNCN, thay vì chỉ đề cập đến thu nhập tối thiểu không phải nộp thuế, hay nâng mức giảm trừ gia cảnh. Ngoài ra, Chính phủ cần rà soát lại chính sách ưu đãi thuế đối với DN, đặc biệt là DN FDI…
(ĐTTCO) - Nguồn cung ô tô trong nước dư thừa khi sản lượng xe lắp ráp và nhập khẩu tăng mạnh, nhưng sức mua lại sụt giảm mạnh, khiến lĩnh vực kinh doanh này hiện đang gặp nhiều khó khăn.
(ĐTTCO) - Theo PGS.TS TRẦN ĐÌNH THIÊN, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, chúng ta đang trong bối cảnh lịch sử với những thách thức và vận hội đan xen, nhưng cũng có thể xem đây là thời điểm quan trọng cần phải vượt qua để “lột xác”.
(ĐTTCO) - Bộ Tài chính vừa có tờ trình dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 103 của Chính phủ quy định về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất.
(ĐTTCO) - Tối 14-7, Cục Thuế (Bộ Tài chính) phát thông tin về những lưu ý đối với các cơ sở kinh doanh trong việc sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
(ĐTTCO) - Việc hợp nhất TPHCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ tạo nên động lực phát triển sẽ lan tỏa ra toàn vùng Đông Nam bộ, thúc đẩy các địa phương chuyển từ phát triển riêng lẻ sang phân vai chức năng trong hệ sinh thái chung.
(ĐTTCO) - Hợp nhất TPHCM với Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu thành không gian phát triển thống nhất, với quy hoạch, đầu tư và lợi ích được điều phối chung trên nền tảng pháp lý đủ mạnh để dẫn dắt vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
(ĐTTCO) - Lâm Đồng nằm trong tam giác ngư trường trọng điểm của Việt Nam với hơn 8.300 tàu cá, trong đó có trên 2.000 tàu công suất lớn hoạt động xa bờ, được trang bị công nghệ hiện đại phục vụ nghề cá.
(ĐTTCO) - Giá đất tăng, chính sách nhà ở cho người trẻ thêm mong manh. Đây chính là tiêu điểm được phân tích trong bản tin Chuyển động kinh tế - Góc nhìn chuyên gia hôm nay.
(ĐTTCO) - Giá đất tăng, chính sách nhà ở cho người trẻ thêm mong manh. Đây chính là tiêu điểm được phân tích trong bản tin Chuyển động kinh tế - Góc nhìn chuyên gia đăng tải 6 giờ 30 ngày 14-7.
(ĐTTCO) - Nghị định 70 được đánh giá là bước tiến quan trọng trong quá trình minh bạch và hiện đại hóa hệ thống quản lý thuế, tuy nhiên khi thực hiện cần phải có những điều chỉnh để sát với thực tế.
(ĐTTCO) - Trong 6 tháng đầu năm, toàn ngành thuế đã thực hiện được 26.290 cuộc thanh tra, kiểm tra; tổng số tiền kiến nghị xử lý qua thanh tra, kiểm tra là 28.430 tỷ đồng.
(ĐTTCO) - Tiếp tục giảm 2% thuế VAT đến hết năm 2026, sàn thương mại điện tử kê khai, nộp thuế thay người bán, là những chính sách được kỳ vọng sẽ tạo những cú hích mạnh nhằm kích thích tiêu dùng, thuận sản xuất.
(ĐTTCO)-Chiều 10-7, tại hội thảo do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, nhiều hộ kinh doanh (HKD) bày tỏ lo ngại khi thực hiện hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP.
(ĐTTCO) - Kế hoạch hành động xác định các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể của các đơn vị thuộc Bộ Công Thương nhằm nâng cao năng lực ứng phó với các rào cản thương mại, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
(ĐTTCO) - Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu đồng loạt triển khai để hoàn thành giải phóng mặt bằng tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam vào cuối năm 2026.
(ĐTTCO) - Bộ Công Thương đã ban hành văn bản số 5061 yêu cầu các sở công thương các tỉnh, thành trực thuộc trung ương, sau khi ổn định tổ chức, cần nhanh chóng tập trung vào một số nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong 6 tháng cuối năm.
(ĐTTCO) - Ngày 9-7, tại Phú Thọ, Bộ Tài chính tổ chức hội thảo lấy ý kiến đối với 3 dự thảo nghị định quy định chi tiết Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Luật số 68).
(ĐTTCO)-Để phục vụ lượng khách hàng ngày càng lớn và quản lý các danh mục đầu tư đa dạng, việc ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một yêu cầu tất yếu.
Bình luận
Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu