Những tỷ phú tài năng Thái Lan: “Bố già” M&A

Từ người bán hàng rong

Với tổng tài sản 20,1 tỷ USD (theo thống kê của Forbes tính đến ngày 25-1-2018), nắm trong tay những tên tuổi đình đám như Berli Jucker (BJC), TCC Land, ThaiBev, Fraser&Neave (F&N)… Charoen Sirivadhanabhakdi được xem là một trong những người giàu có nhất xứ Chùa Vàng hiện nay. Tuy nhiên, ít người biết rằng ông xuất thân từ một gia đình bán hàng rong.

 Ông Charoen Sirivadhanabhakdi sinh năm 1944, là con thứ 6 trong một gia đình gốc Hoa có 11 anh chị em, di cư đến Bangkok từ Quảng Đông, Trung Quốc. Khi mới đến Thái Lan, gia đình ông sống chủ yếu nhờ vào việc bán bánh xèo rong tại khu Chinatown ở Bangkok.

Vì gia cảnh khó khăn, ông phải bỏ học từ năm 9 tuổi để tìm kế sinh nhai. Với nguồn gốc xuất thân khiêm tốn như vậy, từ những năm tháng bán hàng rong, ông luôn đấu tranh và tìm cách thoát khỏi đói nghèo bằng cách kinh doanh đủ thứ. Charoen khởi nghiệp bằng cách cung cấp nguyên liệu đầu vào cho một nhà máy chưng cất sản xuất rượu whisky Thái, vốn là một độc quyền nhà nước vào thời điểm đó.

Qua những mối quan hệ khi làm nhà cung cấp, Charoen sau đó đã xin được giấy phép sản xuất đồ uống có cồn của riêng mình, gọi là rượu rum Sangsom. Lúc đó, tất cả hoạt động sản xuất rượu vẫn thuộc về nhà nước, nhưng Charoen đã có thể nhận được quyền lợi trên 15% thị trường.

Đánh bật nhà khổng lồ Đan Mạch
Năm 1985, 85% giấy phép sản xuất đồ uống có cồn nhà nước còn lại được mở thầu. Charoen đã chạy vạy để vay được số tiền tương đương 200 triệu USD, bằng cách sử dụng các cổ phiếu của ông trong ngành rượu như tài sản thế chấp. Ông dùng số tiền này để đấu thầu và giành được 100% giấy phép sản xuất rượu.

Với sự độc quyền này, các công ty nước giải khát của Charoen đã có thể trả lại 550 triệu USD tiền bản quyền cho bộ phận bán lẻ của Thái Lan vào năm 1987, tương đương 5% ngân sách quốc gia vào thời điểm đó. 

Ông Charoen có vợ là Khunying Wanna và có với nhau 5 người con. Con trai ông, Thapana Sirivadhanabhakdi, hiện là giám đốc điều hành tại ThaiBev. Con gái ông Wallapa là giám đốc điều hành của TCC Land. Con trai út Panote Sirivadhanabhakdi là thành viên của Ủy ban điều hành F&N.

Năm 1991, Charoen hợp tác với nhà sản xuất bia Carlsberg của Đan Mạch để khai thác thị trường bia đang phát triển của Thái Lan. Thời điểm này thị trường bia của Thái Lan đang bị chi phối bởi nhà máy bia của Boon Rawd, 60 tuổi, sản xuất bia Singha. 3 năm sau, dựa trên kinh nghiệm học được từ Carlsberg, ông bắt đầu làm bia của riêng mình, mang nhãn hiệu "Chang" (tiếng Thái nghĩa là "con voi").

Trong vòng 5 năm, Chang chiếm lĩnh 60% thị trường địa phương. Do bị lấn át quá nhiều, năm 2003 Carlsberg rút khỏi liên doanh. Charoen sau đó đã kiện thành công công ty Đan Mạch, thắng 120 triệu USD vào năm 2005. Tuy nhiên, năm 2005, lo ngại về sự nguy hiểm của việc tiêu thụ rượu tăng lên, nhiều cuộc biểu tình từ các nhóm Phật giáo đã xảy ra để phản đối ThaiBev. Các cuộc biểu tình này đã ngăn chặn ThaiBev niêm yết trên thị trường chứng khoán Thái Lan. 

Hình thành thế kiềng 3 chân
Từ những năm đầu thập niên 2000, Charoen đã thành công trong việc phát triển bất động sản thông qua việc thành lập TCC Land Co Ltd. Công ty hiện là một trong những nhà phát triển bất động sản lớn nhất ở Thái Lan, đầu tư và phát triển các khu dân cư, khách sạn và bán lẻ, cũng như tham gia quản lý tài sản, hậu cần, kinh doanh nông nghiệp và một số quỹ tài sản ở Thái Lan và Singapore.

Từ khi thành lập, sự phát triển của TCC Land chủ yếu tập trung vào Thái Lan, và gia đình Sirivadhanabhakdi là chủ đất lớn nhất nước, kiểm soát 630.000 rai đất kể từ tháng 6-2014, gấp 3 lần so với chủ đất lớn thứ hai của Thái Lan, và khoảng 21 lần so với sở hữu của Văn phòng Tài sản gia đình hoàng gia. TCC Land cũng có tài sản ở nước ngoài được quản lý bởi TCC Land International Co, Ltd, bao gồm các bất động sản tại Hoa Kỳ, Anh, Australia, Nhật Bản, Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á.

Đầu năm 2013, Charoen đã chiến thắng cuộc đấu thầu cho Fraser và Neave của Singapore, có tài sản trên khắp châu Á cũng như các hoạt động giải khát, với khoản nợ chiếm gần 11,2 tỷ USD. Ông đã nhận được tài trợ để quay lại thỏa thuận giao dịch M&A lớn nhất được giới thiệu ở châu Á trong năm 2012, từ một nhóm ngân hàng bao gồm United Overseas Bank, Ltd của Singapore và DBS Bank, Ltd. Tổng số cổ phần F&N sở hữu của nhóm Charoen - TCC trị giá 1,19 tỷ USD, chiếm khoảng 83% cổ phần, tính đến ngày 14-2-2013.

Vào tháng 4-2017, Charoen đã công bố kế hoạch phát triển mới trị giá 3,5 tỷ USD, một địa điểm 104 rai và khu vực tư nhân lớn nhất ở Thái Lan cho đến nay, nằm ở các góc của đường Rama IV và Wireless, đối diện với công viên Lumphini. Dự án bao gồm các công trình văn phòng, bán lẻ, dân cư, khách sạn và không gian công cộng/nghệ thuật, được phát triển bởi TCC Assets và Frasers Property. 1,83 triệu mét vuông dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2025. 

Vào cuối năm 2015, tin đồn cho biết Sirivadhanabhakdi đã gần hoàn thành việc tiếp quản Everton Premier League, một câu lạc bộ Chang Beer đã tài trợ từ năm 2004. Vào ngày 7-2-2016, TCC Group thông báo mua 58,6% cổ phần của nhà khai thác siêu thị Thái Big C Supercenter với giá 3,1 tỷ EUR từ Groupe Casino of France. Big C là nhà khai thác siêu thị lớn thứ hai của Thái Lan sau đơn vị Thái Lan của Tesco, có vốn hóa thị trường 163,25 tỷ baht (4,6 tỷ USD). Việc mua lại Big C của Charoen sẽ thúc đẩy sự hiện diện bán lẻ của ông trùm ở Thái Lan. Ông sở hữu Berli Jucker PCL, cửa hàng bán lẻ được niêm yết của TCC. 

Dấu ấn tại Việt Nam
Việc đầu tư vào thị trường Việt Nam của ông Charoen diễn ra trước khi khủng hoảng tài chính Đông Á bùng nổ (1997). Từ năm 1993, thông qua công ty con là TCC Land, ông đã đầu tư vào Việt Nam và hiện sở hữu 65% cổ phần khách sạn Melia Hà Nội, với doanh thu vài chục triệu USD mỗi năm. Ngoài khách sạn Melia, ông Charoen còn thông qua Công ty F&N, sở hữu nhiều bất động sản khác như cao ốc văn phòng Melinh Point Tower tại TPHCM (F&N nắm 75% lợi ích, 25% còn lại thuộc về Sabeco).

Năm 2016, Công ty Frasers Centrepoint Limited (FCL) của ông Charoen mua lại 70% cổ phần CTCP Phát triển nhà G Homes, thành viên CTCP Đầu tư thương mại bất động sản An Dương Thảo Điền (HAR). G Homes được UBND TPHCM chấp thuận đầu tư khu nhà ở kết hợp thương mại, dịch vụ và văn phòng Thảo Điền, có tổng mức đầu tư hơn 1.000 tỷ đồng. Quy mô khu đất khoảng 9.642m2. Cũng trong năm 2016, thông qua Tập đoàn TCC Holdings, ông đã hoàn tất thương vụ thâu tóm hệ thống Metro Cash & Carry Việt Nam với hơn 879 triệu USD, và đổi tên thành MM Mega Market.

Năm 2013, công ty con của TCC Holdings là BJC đã mua lại cổ phần của đối tác Nhật Bản tại chuỗi cửa hàng tiện lợi Family Mart trong liên doanh Nhật Bản - Phú Thái Group, đổi tên thành B'smart với tổng cộng 94 cửa hàng trên khắp Việt Nam. BJC còn đánh dấu sự hiện diện khi lập ra 2 công ty con là Thai Corp ở phía Nam và Thái An ở miền Bắc chuyên về lĩnh vực phân phối. BJC hoạt động tại Việt Nam khá lâu trong lĩnh vực sản xuất chai thủy tinh, lon đựng đồ uống.

Ngoài ra, BJC còn có một nhà máy sản xuất giấy vệ sinh Cellox và dây chuyền sản xuất đậu phụ Ichiban. Đặc biệt, Công ty F&N Dairy là cái tên không lạ, khi đang là nhà đầu tư ngoại mua lại cổ phần tại Vinamilk. Hiện F&N sở hữu hơn 19% tại doanh nghiệp chiếm thị phần sữa lớn nhất Việt Nam và vẫn tích cực mua thêm.